We have given detailed NCERT Solutions for Class 8 Sanskrit Grammar Book समयलेखनम् Questions and Answers come in handy for quickly completing your homework.

Sanskrit Vyakaran Class 8 Solutions समयलेखनम्

‘भवतः घटिकायां कः समयः?’ अथवा ‘भवतः घटिकायां किं वादनम्?’ ऐसे प्रश्नों का उत्तर हम हिन्दी अथवा अंग्रेजी भाषा में आसानी से दे पाते हैं। यदि हमें उत्तर संस्कृत में देना हो तो हमें कठिनाई महसूस होती है। इसके लिए संस्कृत भाषा में भी समय का ज्ञान होना आवश्यक है। चित्रों की सहायता से समय की जानकारी नीचे दी जा रही है।

समय
समय को चार भागों में बाँटा गया है-

  1. सामान्यः (पूर्ण)
  2. सपाद (सवा)
  3. सार्ध (साढे)
  4. पादोन (पौने)

1. सामान्यः (पूर्ण) – (एक बजे से लेकर बारह बजे तक)
Class 8 Sanskrit Grammar Book Solutions समयलेखनम् 1
5 : 00 – पंचवादनम् (पाँच बजे)
6 : 00 – षड्वादनम् (छह बजे)
7 : 00 – सप्तवादनम् (सात बजे)
8 : 00 – अष्टवादनम् (आठ बजे)
9 : 00 – नववादनम् (नौ बजे)
10 : 00 – दशवादनम् (दस बजे)
11 : 00 – एकादशवादनम् (ग्यारह बजे)
12 : 00 – द्वादशवादनम् (बारह बजे)

2. सपाद (सवा) – पूर्ण संख्या से पंद्रह मिनट अधिक के लिए ‘सपाद’ का प्रयोग होता है।
Class 8 Sanskrit Grammar Book Solutions समयलेखनम् 2
इसी प्रकार सपादचतुर्वादनम् (सवा चार बजे), सपादद्विवादनम् (सवा दो बजे), सपादत्रिवादनम् (सवा तीन बजे) आदि होंगे।

3. सार्ध (साढ़े) – (पूर्णसंख्या से तीस मिनट अधिक)
Class 8 Sanskrit Grammar Book Solutions समयलेखनम् 3
इसी प्रकार सार्ध-द्विवादनम् (अढ़ाई बजे), सार्ध-नववादनम् (साढ़े नौ बजे), सार्ध-एकादशवादनम् (साढ़े ग्यारह बजे) आदि होंगे।

4. पादोन (पौने) – (पूर्णसंख्या से 15 मिनट कम)
Class 8 Sanskrit Grammar Book Solutions समयलेखनम् 4
इसी प्रकार पादोनैकवादनम् / पादोन-एकवादनम् (पौने एक बजे), पादोन-नववादनं (पौने नौ बजे) आदि होंगे।

विशेष-

  1. यदि समय-संख्या वाक्य के बिना दी गई है तो उसके साथ केवल ‘वादनम्’ का प्रयोग होगा। जैसे- 5 : 00 – पंचवादनम्।
  2. यदि समय-संख्या का प्रयोग वाक्य में किया जा रहा है तो उसमें ‘वादनम्’ के स्थान पर ‘वादने’ हो जाएगा। जैसे- मम पिता अष्टवादने कार्यालयम् गच्छति।

बहुविकल्पीयप्रश्नाः

शुद्धं पदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-

प्रश्न 1.
महेशः प्रातः ___________ (4 : 45) उत्तिष्ठति।
(क) पादोन-पंचवादने
(ख) सार्ध-पंचवादने
(ग) सपाद पंचवादने
(घ) पादोन-चतुर्वादने
उत्तराणि:
(क) पादोन-पंचवादने

प्रश्न 2.
मम पिता ___________ (8 : 00) कार्यालयं गच्छति।
(क) सपाद अष्टवादने
(ख) सार्ध-अष्टवादने
(ग) अष्टवादने
(घ) पादोन-अष्टवादने
उत्तराणि:
(ग) अष्टवादने

प्रश्न 3.
अहं प्रातः ___________ (7 : 15) विद्यालयं गच्छामि।
(क) सार्ध-सप्तवादने
(ख) सप्तवादने
(ग) पादोन-सप्तवादने
(घ) सपाद सप्तवादने
उत्तराणि:
(घ) सपाद सप्तवादने

प्रश्न 4.
अनिलः सायं ___________ (5 : 30) उद्याने क्रीडति।
(क) सपाद पंचवादने
(ख) सार्ध-पंचवादने
(ग) पादोन-पंचवादने
(घ) पंचवादने
उत्तराणि:
(ख) सार्ध-पंचवादने

प्रश्न 5.
दामिनी ___________ (2 : 15) विद्यालयात् आगच्छति।
(क) पादोन-द्विवादने
(ख) द्विवादने
(ग) सपाद द्विवादने
(घ) सार्ध-द्विवादने
उत्तराणि:
(ग) सपाद द्विवादने

प्रश्न 6.
मम माता रात्रौ ___________ (8 : 45) भोजनं पचति।
(क) पादोन-नववादने
(ख) सपाद अष्टवादने
(ग) सार्ध-अष्टवादने
(घ) सपाद-नववादने
उत्तराणि:
(क) पादोन-नववादने

प्रश्न 7.
मम जनकः सायं ___________ (7 : 30) दूरदर्शनं पश्यति।
(क) सपाद सप्तवादने
(ख) सप्तवादने
(ग) सार्ध-सप्तवादने
(घ) पादोन-सप्तवादने
उत्तराणि:
(ग) सार्ध-सप्तवादने

प्रश्न 8.
सः ___________ (9 : 45) शयनं करोति।
(क) पादोन-दशवादने
(ख) पादोन-नववादने
(ग) सार्ध-नववादने
(घ) सपाद दशवादने
उत्तराणि:
(क) पादोन-दशवादने

प्रश्न 9.
प्रमोदः ___________ (7 : 00) व्यायामं करोति।
(क) सपाद सप्तवादने
(ख) सप्तवादने
(ग) पादोन-सप्तवादने
(घ) सार्ध-सप्तवादने
उत्तराणि:
(ख) सप्तवादने

प्रश्न 10.
रविः ___________ (3 : 15) गृहकार्यं करोति।
(क) सार्ध-त्रिवादने
(ख) त्रिवादने
(ग) सपाद त्रिवादने
(घ) पादोन-त्रिवादने
उत्तराणि:
(ग) सपाद त्रिवादने