We have given detailed NCERT Solutions for Class 10 Sanskrit Grammar Book सङ्केताधारितम् औपचारिकम् अनौपचारिक च पत्रम् Questions and Answers come in handy for quickly completing your homework.
Sanskrit Vyakaran Class 10 Solutions सङ्केताधारितम् औपचारिकम् अनौपचारिक च पत्रम्
अतिरिक्त-उदाहरणानि
1. अस्वस्थतायाः हेतोः दिनद्वयस्य अवकाशार्थम् प्रधानाचार्य प्रति लिखिते प्रार्थनापत्रे मञ्जूषायाः पदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
(अस्वस्थ होने के कारण दो दिन के अवकाश के लिए प्रधानाचार्य को लिखे गए प्रार्थना-पत्र में मञ्जूषा से पद चुनकर खाली स्थान भरिए।)
परीक्षाभवनम्
आदरणीयाः (i) _______________।
विषय- अवकाशप्राप्तये निवेदनम्।
सविनयं (ii) ____________ अस्ति यत् अहं (iii) ____________ आक्रान्तः अस्मि। एतस्मात् कारणात् विद्यालयम् आगन्तुम् (iv) _______________ अस्मि। अतः मह्यम् (v) _______________ अवकाशं प्रदाय (vi) _______________ अनुगृह्णन्तु। एतयोः दिवसयोः अध्ययनस्य या (vii) _______________ भविष्यति ताम् (viii) _______________ यतिष्ये।
(ix) _______________
भवदीयः शिष्यः
क, ख, ग
तिथि: (x) _______
मञ्जूषा- दूरीकर्तुम्, हानिः, धन्यवादः, दिनद्वयस्य, प्रधानाचार्याः, असमर्थः, माम्, तीव्रज्वरेण, निवेदनम्, 20-8-20……….
उत्तराणि:
(i) प्रधानाचार्याः
(ii) निवेदनम्
(iii) तीव्रज्वरेण
(iv) असमर्थः
(v) दिनद्वयस्य
(vi) माम्
(vii) हानिः
(viii) दूरीकर्तुम्
(ix) धन्यवादः
2. विद्यालयस्य प्रधानाचार्यां प्रति लिखिते शुल्कक्षमाप्रार्थनापत्रे मञ्जूषायाः समुचितपदैः रिक्तस्थानानि पूरयत-
(विद्यालय की प्रधानाचार्या को लिखे गए शुल्क माफी प्रार्थना-पत्र में मञ्जूषा के समुचित पदों से खाली स्थान भरिए।)
परीक्षाभवनात्
आदरणीयाः (i) _______________
विषय- शुल्कक्षमापनार्थं निवेदनम्
(ii) _______________
(iii) _______________ निवेदनम् अस्ति यत् मम पिता एकस्मिन् सर्वकारविद्यालये (iv) _______________ अस्ति। तस्य मासिकं (v) _______________ द्विसहस्र रूप्यकाणि अस्ति। अस्माकं परिवारे (vi) _______________ सन्ति। अस्मिन् सीमिते वर्तने विद्यालयस्य (vii) _______________ अतीव कठिनम् अस्ति। कृपया तदर्थं (viii) _______________ प्रदाय (ix) _______________ माम् अनुगृह्णन्तु।
(x) _______________
भवदीया
आज्ञाकारिणी शिष्या
क, ख, ग
तिथि : 24-7-20……..
मञ्जूषा- सधन्यवादम्, भवत्यः, शिक्षाशुल्कप्रदानम्, वर्तनम्, लिपिकः, महोदयाः, प्रधानाचार्याः सदस्याः, सविनयम्, स्वीकृतिम्
उत्तराणि:
(i) प्रधानाचार्याः
(ii) महोदयाः
(iii) सविनयम्
(iv) लिपिकः
(v) वर्तनम्
(vi) सदस्याः
(vii) शिक्षाशुल्कप्रदानम्
(viii) स्वीकृतिम्
(ix) भवत्यः
(x) सधन्यवादम्
3. सुकन्या कोलकातानगरे छात्रावासे निवसति। सा विद्यालयतः शैक्षिकभ्रमणाय भुवनेश्वरं गन्तुम् इच्छति। एतदर्थम् अनुमतिं राशिं च प्राप्तुं सा नवदिल्लीस्थं पितरं प्रति पत्रम् एकं लिखति। मञ्जूषातः पदानि विचित्य पत्रे रिक्तस्थानानि पूरयन्तु।
छात्रावासः
राजकीयः विद्यालयः
(i) _______________
तिथि: 25-2-20XX
माननीयाः पितृवर्याः,
सादरं प्रणमामि।
भवतः पत्रं प्राप्तम्। मम (ii) _______________ परीक्षा समाप्ता। परीक्षापत्राणि अतिशोभनानि जातानि। यावत् परीक्षापरिणामः न आगच्छति तावत् |आगामिमासस्य प्रथमसप्ताहे (iii) _______________ विद्यालयस्य अध्यापिकाः अस्मान् शैक्षिकभ्रमणाय (iv) _______________ नेष्यन्ति। अहम् अपि ताभिः (v) _______________ गन्तुम् इच्छामि। एतदर्थम् मया कक्षाध्यापिकायै (vi) _______________ रूप्यकाणि दातव्यानि सन्ति। अतः यदि अनुमतिः (vii) _______________ तर्हि अहम् अपि गच्छेयम्। ज्ञानवर्धनार्थम् एतत् अतिरिच्य अवसरं च पश्यामि। अतः कृपया उपर्युक्तां राशिं प्रेषयित्वा माम् अनुगृहीतां कुर्वन्तु।
सर्वेभ्यः मम (viii) _______________ निवेदनीयाः।
भवतां प्रिया (ix) _______________
सुकन्या
वेष्टनम्-
श्री देवदत्त, महापात्रः
1/30, साकेत, नव दिल्ली – (x) ____________
मञ्जूषाः- प्रणामाः, सह, कोलकातातः, स्यात्, पञ्चशतम्, 110019, भुवनेश्वरम्, प्रथमसत्रीया, मम, पुत्री
उत्तराणि:
(i) कोलकातातः
(ii) प्रथमसत्रीया
(iii) मम
(iv) भुवनेश्वरम्
(v) सह
(vi) पञ्चशतम्
(vii) स्यात्
(viii) प्रणामाः
(ix) पुत्री
(x) 110019
4. सौम्यः दिल्ली नगरे वसति। तस्य मित्रं सुमतिः असमप्रदेशे वसति। सौम्येन गणतन्त्रदिवसस्य शोभायात्रायां भागः गृहीतः। सः स्वानुभवान् स्वमित्रं सुमतिं प्रति पत्रे लिखति। मञ्जूषातः पदानि विचित्य पत्रं पूरयन्तु।
ए-14, वसन्तविहारः
नवदिल्लीतः
तिथि: 05-05-20XX
प्रियसखि सुमते,
(i) ____________
अत्र कुशलं तत्रास्तु। अहं (ii) ____________ सज्जायां व्यस्तः आसम्। अतः विलम्बेन तव पत्रस्य उत्तरं ददामि। अस्मिन् वर्षे मयापि गणतन्त्रदिवसस्य शोभायात्रायां भागः (iii) ____________।
अस्माकं विद्यालयस्य (iv) ____________ राजपथे स्वकलायाः प्रदर्शनम् अकरोत्। अहं गरबानृत्यस्य (v) ____________ आसम्। छात्राणां राष्ट्रगानस्य ओजस्वी ध्वनिः (vi) ____________ गुञ्जितम् अकरोत्। स्वराष्ट्रस्य सैन्यबलानां पराक्रमप्रदर्शनानि विचित्रवर्णानि परिदृश्यानि (vii) ____________ च दृष्ट्वा अहं गौरवान्वितः(viii) ____________ बाल्यावस्थायाः स्वप्नः तत्र पूर्जातः।
(ix) ____________ वन्दनीयौ।
भवत्याः (x) ____________
सौम्य
मञ्जूषाः- पितरौ, गृहीतः, नमस्ते, मम, सुहृद्, राजपथम्, वाद्यवृन्दम्, लोकनृत्यानि, गणतन्त्रदिवस समारोहस्य, प्रमुख-सञ्चालकः।
उत्तराणि:
(i) नमस्ते
(ii) गणतन्त्रदिवस समारोहस्य
(iii) गृहीतः
(iv) वाद्यवृन्दम्
(v) प्रमुख-सञ्चालक:
(vi) राजपथम्
(vii) लोकनृत्यानि
(viii) मम
(ix) पितरौ
(x) सुहृद्।
5. सुजाता दिल्लीमहानगरे वसति। तस्याः सखी दिव्यामहादेवन् चेन्नईनगरे निवसति। सुजाताया: विद्यालये पर्यावरणविषये एका गोष्ठी जाता। गोष्ठी वर्णयन्ती सुजाता दिव्यायै पत्रम् एकं लिखति। मञ्जूषातः समुचितपदानि चित्वा पत्रं पूरयन्तु।
20, वसन्तविहारः
नवदिल्लीतः
तिथि: 20-05-20XX
(i) _______ दिव्ये,
नमस्ते!
ह्यः अस्माकं विध्यालये (ii) _______ एका महत्त्वपूर्णा गोष्ठी अभवत्। तत्र महानगरेषु वर्धमानं प्रदूषणं दृष्ट्वा ‘पर्यावरणस्य (iii) _______ उपयानां विषये चर्चा अभवत्। गोष्ठ्यां वक्तृणां विचारसारः आसीत् यत् गृहात् बहिः, (iv) _______ रथ्यासु च अवकरः न क्षेपणीयः। (v) _______ समये-समये जलशुद्धिः करणीया। मार्गेषु, उद्यानेषु, विद्यालयेषु च अधिकाधिकं (vi) _______ आरोपणीयाः। जनजागरणार्थं “वृक्षो रक्षति रक्षितः”, “जलम् एव जीवनम्” एतादृशानि महावाक्यानि पटट्किासु लिखित्वा यत्र तत्र (vii) _______। ध्वनिप्रदूषणं निवारयितुं ध्वनिप्रसारकयन्त्राणां (viii) _______ प्रयोगः करणीयः। अस्मिन् विषये भवत्याः विद्यालये किं किं भवति इति मां विस्तरेण लिखतु।
पितरौ वन्दनीयौ।
भवत्याः सखी,
(ix) _______
वेष्टनम्
(x) _______
50/1, चेन्ना स्वामी नगरम्, चेन्नई
मञ्जूषाः- सुजाता, नदीजलेषु, स्नेहस्निग्धे, पर्यावरणविषये, न्यूनतमः, वृक्षाः, रक्षणाय, दिव्यामहादेवन्, टङ्कनीयानि, जलप्रदूषण-निवारणाय।
उत्तराणि:
(i) स्नेहस्निग्धे
(ii) पर्यावरणविषये
(iii) रक्षणाय
(iv) नदीजलेषु
(v) जलप्रदूषण-निवारणाय
(vi) वृक्षाः
(vii) टङ्कनीयानि
(viii) न्यूनतमः
(ix) सुजाता
(x) दिव्यामहादेवन्।
6. विकासः नैनीतालस्य एकस्मिन् विद्यालये पठति। सः छात्रावासात् अमेरिका-वास्तव्यं मित्रं जोसेफ नैनीतालविषये पत्रम् एकं लिखति। मञ्जूषातः पदानि विचित्य पत्रे रिक्तस्थानानि पूरयन्तु।
छात्रावासः
(i) _______
तिथि: 20-01-20XX
प्रिय (ii) _______ जोसेफ,
(iii) _______
गतमासे आवयोः दूरभाषेण वार्तालापः अभवत्। (iv) _______ एव अत्र हिमपातः आरभत। तं द्रष्टुम् अनेके यात्रिणः दूरतः आगताः आसन्। नैनीसरः अत्र एक विशेषम् आकर्षणस्थलम् अस्ति, तस्य अपि जलं (v) _______ आसीत्। तदा तत्र नौकाविहारः तु सम्भवः नासीत् किन्तु (vi) _______ आनन्दिताः आसन्। भयङ्करे शीतेऽपि यात्रिणः ‘चाइना-पीक’ इति स्थानं द्रष्टुम् गताः आसन्। अत्रत्यानि प्राकृतिकदृश्यानि आकर्षकाणि मनोरमाणि च सन्ति।
यात्रिणां समूह (vii) _______ स्थानीयाः आपणिकाः प्रमुदिताः आसन्। भोजनालयेषु आवासः दुर्लभः अभवत् निवासाय (viii) _______ भाटकं प्रवृद्धम् आसीत्। अहम् इच्छामि यत् ईदृशे अवसरे भवान् अपि भारते आगच्छेत् पर्वतीयस्थलस्य च आनन्दम् (ix) _______।
अग्रिम दिसम्बरमासे जनवरीमासे वा भवान् अत्र आगमिष्यति इति मे हार्दिकी कामना।
सधन्यवादम्,
(x) _______ मित्रम्,
विकासः
मञ्जूषाः- भवताम्, दृष्ट्वा, नैनीतालम्, अनुभवेत्, मित्र, प्रकोष्ठानाम्, हिमीभूतम्, नमो नमः, दिनद्वयानन्तरम्, स्केटिंगप्रेमिणः।
उत्तराणि:
(i) नैनीतालम्
(ii) मित्र
(iii) नमो नमः
(iv) दिनद्वयानन्तरम्
(v) हिमीभूतम्
(vi) स्केटिंगप्रेमिणः
(vii) दृष्ट्वा
(viii) प्रकोष्ठानाम्
(ix) अनुभवेत्
(x) भवताम्।
परीक्षापयोगिनी विविध पत्राणि
1. भवान् राकेशः। भवतः विद्यालयः छात्रान् शिक्षा-यात्रायै जोधपुरम् नेष्यति। पितुः आज्ञाप्राप्त्यर्थम् लिखिते पत्रे मञ्जूषापदानां सहायतया रिक्तस्थानपूर्तिं कुरुत।
(आप राकेश हैं। आपका विद्यालय छात्रों को शिक्षा-यात्रा के लिए जोधपुर ले जाएगा। पिता जी की आज्ञा प्राप्ति के लिए लिखे इस पत्र के रिक्त स्थानों को मंजूषा की सहायता से पूर्ण करें। You are Rakesh. Your school will take the students Jodhpur on an educational trip. Complete the letter written to your father to seek his permission by filling up the blanks with the words given in the box.)
8, संस्कृतिः (i) _______
दिनाङ्क: 3.8.20…………
आदरणीयाः (ii) _______।
सादरं (iii) _______।
भवताम् पत्रम् प्राप्तम् (iv) _______ च ज्ञाता। मम विद्यालयः शरदावकाशे छात्रान् (v) _______ जोधपुरम् नेष्यति। अहम् अपि एतत् (vi) _______ नगरं द्रष्टुम् इच्छामि । मह्यम् (vii) _______ पञ्चशतम् रूप्यकाणि प्रेषयन्तु
(viii) _______ शेषं कुशलम्। (ix) _______ मम प्रणामाः अनुजाय च स्नेहः।
(x) _______ पुत्रः
राकेशः
मञ्जूषा- यात्राव्ययार्थम्, भवताम्, पितृमहोदयाः, छात्रावासतः, भवन्तः, ऐतिहासिकम्, नमोनमः, अम्बायै, कुशलता, शिक्षा-यात्रायै।
उत्तराणि:
8, संस्कृतिः (i) छात्रावासतः
दिनाङ्कः 3.8.20…….
आदरणीयाः (ii) पितृमहोदयाः।
सादरं (iii) नमोनमः।
भवताम् पत्रम् प्राप्तम् (iv) कुशलता च ज्ञाता। मम विद्यालयः शरदावकाशे छात्रान् (v) शिक्षा-यात्रायै जोधपुरम् नेष्यति। अहम् अपि एतत् (vi) ऐतिहासिकम् नगरं द्रष्टुम् इच्छामि। मह्यम् (vii) यात्राव्ययार्थम् पञ्चशतम् रूप्यकाणि प्रेषयन्तु (viii) भवन्तः। शेषं कुशलम्। (ix) अम्बायै मम प्रणामाः अनुजाय च स्नेहः।
(x) भवताम् पुत्रः
राकेशः
2. भवान् सोमरत्नः।मातुःस्वास्थ्यं ज्ञातुम् भगिनीं लतां प्रति लिखिते पत्रे मञ्जूषायां दत्तैः पदैः रिक्तस्थानानि पूरयत।
(आप सोमरत्न हैं। माता जी का स्वास्थ्य जानने के लिए बहन लता को लिखे पत्र में मंजूषा में दिए गए पदों की सहायता से खाली स्थानों को भरिए। You are Somratna. Complete the letter written to your sister Lata to know how your mother is by filling up the blanks with the words given in the box.)
(i) ____________
शिमलानगरम्
दिनाङ्कः 23.12.20……..
समादरणीये (ii) ____________।
नमोनमः।
पत्रेण ज्ञातम् यत् अम्बा (iii) ____________ अस्ति । अहम् अतीव (iv) ____________ अस्मि परम् परीक्षाकारणात् गृहम् (v) ____________ सक्षमः अस्मि । भवती (vi) ____________ तस्यै (vii) ____________ यच्छतु, भगवत्कृपया सा शीघ्रम् (viii) ____________ भविष्यति। कृपया पत्रोत्तरम् (ix) ____________ प्रेषयत्।
तव भ्राता
(x) ____________
मञ्जूषा- औषधिम्, सोमरत्नः, आगन्तुं, भगिनि, चिन्तितः, यथासमयम्, ज्वरपीडिता, छात्रावासतः, शीघ्रम्, स्वस्था।
उत्तराणि:
(i) छात्रावासतः
शिमलानगरम्
दिनाङ्क: 23.12.20….
समादरणीये (ii) भगिनी।
नमोनमः।
पत्रेण ज्ञातम् यत् अम्बा (iii) ज्वरपीडिता अस्ति। अहम् अतीव (iv) चिन्तितः अस्मि परम् परीक्षाकारणात् गृहम् (0) आगन्तुं सक्षमः न अस्मि। भवती (vi) यथासमयम् तस्यै (vii) औषधिम् यच्छतु, भगवत्कृपया सा शीघ्रम् (viii) स्वस्था भविष्यति। कृपया पत्रोत्तरम् (ix) शीघ्रम् प्रेषयतु।
तव भ्राता
(x) सोमरत्नः
3. भवान् प्रतापः। भवता संस्कृतनाटके श्री कृष्णस्य भूमिकायाः अभिनयः कृतः सर्वोत्तम-अभिनयस्य पुरस्कारः च प्राप्तः। तत् सूचयता भवता स्वपितरं प्रति लिखिते पत्रे मञ्जूषातः रिक्तस्थानानि पूरयित्वा पत्रं पुनः लिखत।
(आप प्रताप हैं। आपने संस्कृत नाटक में श्री कृष्ण की भूमिका की है और सर्वोत्तम अभिनय हेतु पुरस्कार प्राप्त किया है। उसे सूचित करते हुए अपने पिता जी को लिखे पत्र में मंजूषा से शब्दों को लेकर खाली स्थानों को भरकर पत्र को फिर से लिखिए। You are Pratap. You have played the role of Shri Krishna in a Sanskrit drama and won the prize for the best acting. Rewrite the letter written to your father to tell him about this by filling up the blanks with the words given in the box.)
छात्रावासः
नवोदयविद्यालयः
(i) _______________।
दिनाङ्कः 11.7.20……..
परमपूज्यपितृचरणयोः
(ii) _______________ वन्दनम्। अहम् अत्र भवतः आशीर्वादेन (iii) _______________ अस्मि। मम विद्यालये एका संस्कृतनाटक-प्रतियोगिता (iv) _______________। अहम् तस्यां श्रीकृष्णस्य अभिनयं कृतवान्। (v) _______________ सभां प्रविश्य अहं पाण्डवानां कृते (vi) _______________ ग्रामान् एव (vii) _______________। दुर्योधनः माम् ग्रहीतुं यत्नं कृतवान्। सर्वैः दर्शकैः (viii) _______________ कृतम्। अहम् सर्वोत्कृष्ट-अभिनेतुः पुरस्कार प्राप्तवान्।
(ix) _______________ मातृचरणाभ्याम्।
भवदीयः प्रियः पुत्रः
(x) _______________
मञ्जूषा- याचितवान्, स्वस्थः, सादरं, जयपुरतः, प्रतापः, पञ्च, अभवत्, नमः, करतलवादनं, दुर्योधनस्य।
उत्तराणि:
छात्रावासः
नवोदयविद्यालयः
(i) जयपुरतः।
दिनाङ्कः 11.7.20…….
परमपूज्यपितृचरणयोः
(ii) सादरं वन्दनम्। अहम् अत्र भवतः आशीर्वादेन (iii) स्वस्थः अस्मि। मम विद्यालये एका संस्कृतनाटक-प्रतियोगिता (iv) अभवत्। अहम् तस्यां श्रीकृष्णस्य अभिनयं कृतवान्। (v) दुर्योधनस्य सभां प्रविश्य अहं पाण्डवानां कृते (vi) पञ्च ग्रामान् एव (vii) याचितवान्। दुर्योधनः माम् ग्रहीतुं यत्नं कृतवान्। सर्वैः दर्शकैः (viii) करतलवादनं कृतम्। अहम् सर्वोत्कृष्टअभिनेतुः पुरस्कार प्राप्तवान्।
(ix) नमः मातृचरणाभ्याम्।
भवदीयः प्रियः पुत्रः
(x) प्रतापः
4. भवान् नवेन्दुः जन्मदिवसोत्सवे कालघटिकायाः पुरस्कारं वाञ्छति। पितरं प्रति लिखितं पत्रं मञ्जूषायाः उचितं पदं चित्वा पत्रं पूरयत।
(आप नवेन्दु जन्मदिवस के उत्सव पर घड़ी भेंट चाहते हैं। पिता को लिखे पत्र की मंजूषा से उचित पदों को लेकर पत्र को पूर्ण कीजिए। You are Navendu. You want a watch as your birthday gift. Complete the letter written to your father with the words taking from the box.)
(i) _______________
दिनाङ्क: 16.8.20…….
परमादरणीयाः (ii) _______________
सादरं प्रणमामि।
(iii) _______________ कुशलं तत्रास्तु। भवता स्वपत्रे पृष्टं यत् जन्मदिवसस्य (iv) _______________ अहं किम् वाञ्छामि? अहं तु (v)
_______________ कालघटिकाम् इच्छामि। छात्रावासे सर्वाणि कार्याणि (vi) _______________ भवन्ति परं निश्चितसमयात् भोजनव्यवस्था न वर्तते। प्रातः पञ्चवादने जागरणम् (vii) _______________। अतः नियमपालनाय घटिका अत्यावश्यकी। अनया (viii) _______________ अपि दैनिककार्येषु नियमितः भविष्यामि। शेषं सर्वं कुशलम्। मम जनन्यै अग्रजाय च सादरं (ix) _______________
भवदीयः प्रियपुत्रः
(x) _______________
मञ्जूषा- अत्र, यथासमयम्, अत्यावश्यकम्, प्रणामाः, छात्रावासः, उपहाररूपेण, एकां, पितृमहाभागाः, अन्येषु, नवेन्दुः।
उत्तराणि:
(i) छात्रावासः
दिनाङ्कः 16.8.20…….
परमादरणीयाः (ii) पितृमहाभागाः
सादरं प्रणमामि।
(iii) अत्र कुशलं तत्रास्तु। भवता स्वपत्रे पृष्टं यत् जन्मदिवसस्य (iv) उपहाररूपेण अहं किम् वाञ्छामि? अहं तु (v) एकां कालघटिकाम् इच्छामि। छात्रावासे सर्वाणि कार्याणि (vi) यथासमयम् भवन्ति परं निश्चितसमयात् भोजनव्यवस्था न वर्तते।
प्रातः पञ्चवादने जागरणम् (vii) अत्यावश्यकम्। अतः नियमपालनाय घटिका अत्यावश्यकी। अनया (viii) अन्येषु अपि दैनिककार्येषु नियमितः भविष्यामि।
शेषं सर्वं कुशलम्। मम जनन्यै अग्रजाय च सादरं (ix) प्रणामाः।
भवदीयः प्रियपुत्रः
(x) नवेन्दुः
5. भवान् सुन्दरः। भवतः अनुजः नैनीताल नगरस्य वुडफोर्ट नामके विद्यालये दशमी कक्षायां पठति। तस्य समाचार ज्ञातुं प्रयत्नशीलः भवान्। अतः तस्य विद्यालयस्य प्रधानाचार्य प्रति एकं पत्रं लिखितुम् इच्छति भवान्। तत्पत्रं मञ्जषायाः पदानां सहायतया सम्परयत।
(आप सुन्दर हैं। आपका छोटा भाई नैनीताल नगर के वुडफोर्ट नामक विद्यालय में दशमी कक्षा में पढ़ता है। उसका समाचार जानने के लिए आप प्रयत्न कर रहे हैं। इसके लिए उस विद्यालय के प्रधानाचार्य को एक पत्र आप लिखना चाहते हैं। उस पत्र को मंजूषा के पदों से आप लिखिए। You are Sunder. Your younger brother studies in 10th standard in Woodfort School of Nainital district. You want to know about his healthwealth, etc. For this, you want to write a letter to the Principal of his school. Complete this letter with the help of words in box.)
1/360 गोलागोकर्णपुरम्।
(i) _______________
दिनाङ्क : 23-05-20…
सेवायाम्,
श्रीमन्तः प्रधानाचार्याः महोदयाः,
(ii) _______________
नैनीतालम् (उत्तराखण्डम्)
सादरं नमोनमः।
महाभागाः,
सादरं निवेदनं वर्तते यत् मम अनुजः देवर्षिः भवतां विद्यालयस्य (iii) _______________ कक्षायां पठति। विगत मासस्य तस्य कञ्चिदपि (iv) _______________ न आगच्छत्। सः किं करोति? कथं पठति? तस्य (v) _______________ कथं वर्तते? इत्यादयः। गृहस्य सर्वे जनाः एतदर्थं (vi) _______________ सन्ति। मातुः रोदनं निरन्तरम् एव भवति। अतः भवद्भ्यः (vii) _______________ अस्ति यत् इदं पत्रं प्राप्य भवान् तस्मै (viii) _______________ दातुं कथयतु। भवतां कृपा भविष्यति यावत् तस्य पत्रं न आगमिष्यति तावद् गृहे (ix) _______________ न भविष्यति। कृपया पत्रं दातुं शीघ्रमेव वदन्तु भवन्तः।
भवतां कृपाकांक्षी
सुन्दरः
मञ्जूषा- सधन्यवादम्, कर्णपुरम्, स्वास्थ्य, वुडफोर्ट विद्यालयः, दशमी, दुःखिताः, स्वसमाचार, समाचार, प्रार्थना, शान्तिः
उत्तराणि:
1/360 गोलागोकर्णपुरम्।
(i) कर्णपुरम्
दिनाङ्क : 23-05-20… सेवायाम्,
(ii) वुडफोर्ट विद्यालयः
नैनीतालम् (उत्तराखण्डम्)
सादरं नमोनमः।
महाभागां,
सादरं निवेदनं वर्तते यत् मम अनुजः देवर्षिः भवतां विद्यालयस्य (iii) दशमी कक्षे पठति। विगत मासस्य तस्य कञ्चिदपि (iv) समाचारं न आगच्छत्। सः किं करोति? कथं पठति? तस्य (v) स्वास्थ्यं कथं वर्तते? इत्यादयः। गृहस्य सर्वे जनाः एतदर्थं (vi) दुःखिताः सन्ति। मातुः रोदनं निरन्तरम् एव भवति। अतः भवद्भ्यः (vii) प्रार्थना अस्ति यत् इदं पत्रं प्राप्य भवान् तस्मै (viii) स्वसमाचारं दातुं कथयतु। भवतां कृपा भविष्यतिः यावत् तस्य पत्रं न आगमिष्यति तावद् गृहे (ix) शान्तिः न भविष्यति।
कृपया पत्रं दातुं शीघ्रमेव वदन्तु भवन्तः।
(x) सधन्यवादम्
भवतां कृपाकांक्षी
सुन्दरः
6. भवती जागृतिः शिक्षा शुल्क-आवास शुल्क-परीक्षा शुल्कादीनामर्थे धनं प्रेषणार्थं स्व पितरं पत्रं लिखितुम् इच्छति। मञ्जूषायाः सहायतया भवती तत्सम्पूरयत।
(आप जागृति शिक्षा, आवास तथा परीक्षा शुल्क आदि हेतु धन भेजने के लिए पिता जी को पत्र लिखना चाहती हैं। मंजूषा की सहायता से उसे पूर्ण कीजिए। You are Jagriti and you want to write a letter to your father for sending you money for your house, education and examination fees. With the help of word box, complete their letter.)
छात्रावासः (कन्यार्थम्)
कन्या गुरुकुल विद्यालयः
द्रौणस्थली (उत्तराखण्ड:)
दिनाङ्क : 20-06-20……..
सेवायाम्,
पूजास्पदं पितृचरणाः,
सादरं प्रणामम्।
आशास्यते तत्र परिवारे सर्वे जनाः (i) _______________ भविष्यन्ति। अहम् अपि अत्र स्वस्था अस्मि। अत्र (ii) _______________ वातावरणम् अतीव शोभनं लाभप्रदं चास्ति। काचिद् अपि (iii) _______________ न करणीया। पितृचरणाः! भवन्तः तु जानान्ति एव यत् अस्मिन् मासे (iv) _______________ सर्वे शुल्काः देयाः सन्ति। अतः (v) _______________ आवास शुल्कं परीक्षा शुल्कं च कृत्वा पञ्चसहस्रं (vi) _______________ दातव्यानि सन्ति। कृपया एते शुल्काः अस्मिन् मासे एव देयाः इति अवधार्य शीघ्रमेव (vii) _______________ एतानि रुप्यकाणि प्रेषयतु। येन मम (viii) _______________ व्यवधानं न भवेत्। अत्र मम अध्ययनं (ix) _______________ भवति। किञ्चिदपि कष्टं नास्ति। स्वसमाचारं लिखतु भवान्।
भवदीया पुत्री
(x) _______________
मञ्जूषा- जागृतिः, छात्रावासस्य, भवान्, पठने, गुरुकुलस्य, सम्यक्, स्वस्थाः, चिन्ता, शिक्षाशुल्कं, रुप्यकाणि।
उत्तराणि:
छात्रावासः (कन्यार्थम्) कन्या गुरुकुल विद्यालयः
द्रौणस्थली (उत्तराखण्डः)
दिनाङ्क : 20-06-20……..
सेवायाम्
पूजास्पदं पितृचरणाः,
सादरं प्रणामम्।
आशास्यते तत्र परिवारे सर्वे जनाः (i) स्वस्थाः भविष्यन्ति। अहम् अपि अत्र स्वस्था अस्मि। अत्र (ii) छात्रावासस्य वातावरणम् अतीव शोभनं लाभप्रदं चास्ति। काचिद् अपि (iii) चिन्ता न करणीया। पितृचरणाः! भवन्तः तु जानान्ति एव यत् अस्मिन् मासे (iv) गुरुकुलस्य सर्वे शुल्काः देयाः सन्ति। अतः (v) शिक्षाशुल्कं आवास शुल्कं परीक्षा शुल्कं च कृत्वा पञ्चसहस्रं (vi) रुप्यकाणि दातव्यानि सन्ति। कृपया एते शुल्काः अस्मिन् मासे एव देयाः इति अवधार्य शीघ्रमेव (vii) भवान् एतानि रुप्यकाणि प्रेषयतु। येन मम (viii) पठने व्यवधानं न भवेत्। अत्र मम अध्ययन (ix) सम्यक् भवति।
किञ्चिदपि कष्टं नास्ति। स्वसमाचारं लिखतु भवान्।
भवदीया पुत्री
(x) जागृतिः
7. भवतः नाम धर्मधरः आर्यः वर्तते। भवान् स्व मातुः स्वास्थ्य विषये स्वमातुलं अर्जुन देव आर्यम् एकं पत्रं लिखितुम् इच्छति। मञ्जूषायाः सहायतया तत् सम्पूर्य लिखतु भवान्।
(आपका नाम धर्मधर आर्य है। आप अपनी माता जी के स्वास्थ्य के विषय में अपने मामा अर्जुन देव आर्य को एक पत्र लिखना चाहते हैं। मंजूषा की सहायता से उसे पूर्ण करके आप लिखिए। Your name is Dharmdhar Arya. You want to write a letter to your maternal uncle, Arjun Dev Arya asking him about your mother’s health. With the help of words in box, complete this letter.)
परीक्षा भवनम्
देवानन्दः विज्ञानशाला
राजकोट (गुजरात)
दिनाङ्क : 20-01-20…
सेवायाम्
समादरणीयाः मातुल चरणाः (i) ____________।
सादरं प्रणामम्।
अत्र सर्वं कुशलं वर्तते। तत्रस्थानां सर्वेषां (ii) ____________ कुशलतां कामये।
मातुल! समाचारोऽयं यत् इदानीं (iii) ____________ अस्वस्थाः सन्ति। तस्याः हृदये शनैः-शनैः पीड़ा भवति। यस्याः (iv) ____________ योग्येन चिकित्सकेन भवति। सम्प्रति सा भवन्तम् अधिकं (v) ____________। यदि भवतां दृष्ट्या अन्यः कश्चिद् योग्यः (vi) ____________ भवेत् तर्हि अपि कथयतु भवान्। अहं तां तत्र नीत्वा उपचारं कारयिष्यामि। अधुना मातुः पाचनक्रिया अपि (vii) ____________ अभवत्। तस्याः भोजनस्य पाचनकार्यं तु (viii) ____________ एव न। अतः आगते समये पाचने सहायकं किञ्चिद् (ix) ____________ अपि भवान अत्र नयेत्। अहं भवताम् आभारी भविष्यामि। कृपया शीघ्रमेव आगच्छतु भवान्।
भवदीयः भागिनीसुतः
(x) ____________
मञ्जूषा- औषधिम्, अर्जुन देव आर्याः, चिकित्सा, दुर्बला, धर्मधर आर्यः, स्मरति, जनानां, भवति, मातृचरणाः, चिकित्सकः।
उत्तराणि:
परीक्षा भवनम्
देवानन्दः विज्ञानशाला
राजकोट (गुजरात)
दिनाङ्क : 20-01-20……
सेवायाम् समादरणीयाः मातुल चरणाः (i) अर्जुन देव आर्याः!
सादरं प्रणामम्।
अत्र सर्वं कुशलं वर्तते। तत्रस्थानां सर्वेषां (ii) जनानां कुशलतां कामये।
मातुल! समाचारोऽयं यत् इदानीं (iii) मातृचरणाः अस्वस्थाः सन्ति। तस्याः हृदये शनैः-शनैः पीड़ा भवति। यस्याः (iv) चिकित्सा योग्येन चिकित्सकेन भवति। सम्प्रति सा भवन्तम् अधिकं (v) स्मरति । यदि भवतां दृष्ट्यां अन्यः कश्चिद् योग्यः (vi) चिकित्सकः भवेत् तर्हि अपि कथयतु भवान्। अहं तां तत्र नीत्वा उपचारं कारयिष्यामि। अधुना मातुः पाचनक्रिया अपि (vii) दुर्बला अभवत्। तस्याः भोजनस्य पाचनकार्यं तु (viii) भवति एव न। अतः आगते समये पाचने सहायकं किञ्चिद् (ix) औषधिम् अपि भवान् अत्र नयेत्।
अहं भवताम् आभारी भविष्यामि। कृपया शीघ्रमेव आगच्छतु भवान्।
भवदीयः भागिनीसुतः
(x) धर्मधर आर्यः
8. विद्यालयस्य वार्षिकोत्सवम् अधिकृत्य मित्रं प्रति लिखिते पत्रे रिक्तस्थानानि पूरयत।
(विद्यालय के वार्षिकोत्सव का वर्णन करके मित्र को लिखे गए पत्र में रिक्त स्थान भरिए। Complete the letter, written to your friend describing about annual function of your school.)
(i) ____________
तिथि: 20.3.20……
प्रिय मित्र (ii) ____________
अद्य तव पत्रं (iii) ____________ समाचारः अयम् यत् गते सप्ताहे विद्यालयस्य (iv) ____________ आसीत्। अहं सर्वे च अध्यापकाः (v) ____________ आसन्। शिक्षानिदेशकः कार्यक्रमस्य (vi) ____________ आसीत्। सः अस्माकम् (vii) ____________ प्राशंसत्। सः योग्येभ्यः छात्रेभ्यः (viii) ____________ अयच्छत्। पितृभ्याम् मम (ix) ____________ निवेदयतु।
(x) भवतः ____________
क०ख०ग०
मञ्जूषा- वार्षिकोत्सवः, कार्यक्रमम्, मित्रम्, प्रणामः, परीक्षाभवनम्, व्यस्ताः, मुख्यातिथिः, पारितोषिकानि, प्राप्तम्, राम।
उत्तराणि:
(i) परीक्षाभवनम्
तिथि: 20.3.20……
प्रिय मित्र (ii) राम,
अद्य तव पत्रं (iii) प्राप्तम्। समाचारः अयम् यत् गते सप्ताहे विद्यालयस्य (iv) वार्षिकोत्सवः आसीत्। अहं सर्वे च अध्यापकाः (v) व्यस्ताः आसन्। शिक्षानिदेशक: कार्यक्रमस्य (vi) मुख्यातिथिः आसीत्। सः अस्माकम् (vii) कार्यक्रमम् प्राशंसत्। सः योग्येभ्यः छात्रेभ्यः (viii) पारितोषिकानि अयच्छत्। पितृभ्याम् मम (ix) प्रणामः निवेदयतु।
(x) भवतः मित्रम्,
क०ख०ग०
9. मित्रं प्रति लिखितं निम्नलिखितं पत्रम् मञ्जूषायां प्रदत्तैः पदैः पूरयत।
(मित्र को लिखे गए निम्नलिखित पत्र को मञ्जूषा में दिए गए पदों से भरिए। Complete the following letter, with suitable words from the box, written to a friend.)
अरुणाचलप्रदेशः
तिथि: 20.2.20……
प्रिय (i) ____________ भास्कर,
सस्नेह नमस्ते।
(ii) ____________ अहं मित्रैः सह शैक्षिकभ्रमणाय ‘दार्जिलिङ्ग इति’ पर्वतीयस्थलं गतवान्। (iii) ____________ स्थानस्य सौन्दर्यम् अद्भुतम् (iv) ____________ अस्ति। विशालैः (v) ____________ सुसज्जिता इयं देवभूमिः एव अस्ति। एवं प्रतीयते यत् (vi) ____________ अन्यस्मिन् एव संसारे वसामः। इमं सुरम्यं प्रदेशं दृष्ट्वा इदम् असत्यम् एव प्रतीयते यत् पर्वताः केवलं दूरतः एव (vii) ____________ पर्वता: तु सदैव रम्याः एव भवन्ति। अहं त्वया सह अपि एकवारं तत्र पुनः (viii) ____________ इच्छामि। आशासे आवां शीघ्रं गमिष्यावः। अधुना विरमामि। सर्वेभ्यः मम (ix) ____________ कथनीयः।
(x) ____________ मित्रम्,
शैलेन्द्रः
मञ्जूषा- गन्तुम्, वृक्षैः, नमस्कारः, मित्र, भवतः, अस्य, एव, वयं, रम्याः, गतसप्ताहे।
उत्तराणि:
अरुणाचलप्रदेशः
तिथि: 20.2.20……
प्रिय (i) मित्र भास्कर,
सस्नेह नमस्ते।
(ii) गतसप्ताहे अहं मित्रैः सह शैक्षिकभ्रमणाय ‘दार्जिलिङ्ग इति’ पर्वतीयस्थलं गतवान्। (iii) अस्य स्थानस्य सौन्दर्यम् अद्भुतम् (iv) एव अस्ति। विशालैः (v) वृक्षैः सुसज्जिता इयं देवभूमिः एव अस्ति। एवं प्रतीयते यत् (vi) वयं अन्यस्मिन् एव संसारे वसामः। इमं सुरम्यं प्रदेशं दृष्ट्वा इदम् असत्यम् एव प्रतीयते यत् पर्वताः केवलं दूरतः एव (vii) रम्याः। पर्वताः तु सदैव रम्याः एव भवन्ति । अहं त्वया सह अपि एकवारं तत्र पुनः (viii) गन्तुम् इच्छामि। आशासे आवां शीघ्रं गमिष्यावः। अधुना विरमामि। सर्वेभ्यः मम (ix) नमस्कार: कथनीयः।
(x) भवतः मित्रम्,
शैलेन्द्रः
10. मित्रं प्रति लिखितं निम्नलिखितं पत्रम् मञ्जूषायां प्रदत्तैः उचितैः शब्दैः पूरयत।
(मित्र को लिखे गए निम्नलिखित पत्र को मञ्जूषा में दिए गए शब्दों से भरिए। Complete the following letter, with suitable words from the box, written to a friend.)
(i) ____________
तिथि: 28.6.20……
प्रियमित्र दिवाकर,
(ii) ____________ नमस्ते।
(iii) ____________ अहं मित्रैः सह जन्तुशालां द्रष्टुं काननवनम् अगच्छम्। तत्र (iv) ____________ अनेकान् पशून् अपश्याम। सर्वे पशवः इतस्ततः भ्रमन्ति स्म। सिंहाः उच्चैः (v) ____________ मयूराः नृत्ये (vi) ____________ आसन्। वस्तुतः मयूर (vii) ____________ कुत्र जन्तुशालायाः भव्यशोभा? तत्र आम्रवृक्षाः अपि आसन्, कोकिला (viii) ____________। वस्तुतः यत्र आम्रवृक्षाः (ix) ____________ कोकिला तु भविष्यति एव। अग्रे पुनः लेखिष्यामि। (x) ____________ मम नमस्कार: कथनीयः।
भवदीयम् अभिन्नमित्रम्
शेखरः
मञ्जूषा- विना, तत्र, वयम्, सस्नेह, चेन्नईतः, सर्वेभ्यः, अगर्जन्, ह्यः, मग्नाः, अपि।
उत्तराणि:
(i) चेन्नईतः
तिथि: 28.6.20……
प्रियमित्र दिवाकर,
(ii) सस्नेह नमस्ते।
(iii) ह्यः अहं मित्रैः सह जन्तुशालां द्रष्टुं काननवनम् अगच्छम् । तत्र (iv) वयम् अनेकान् पशून् अपश्याम। सर्वे पशवः इतस्ततः भ्रमन्ति स्म। सिंहाः उच्चैः (v) अगर्जन्। मयूराः नृत्ये (vi) मग्नाः आसन्। वस्तुतः मयूरं (vii) विना कुत्र जन्तुशालायाः भव्यशोभा? तत्र आम्रवृक्षाः अपि आसन्, कोकिला (viii) अपि। वस्तुतः यत्र आम्रवृक्षाः (ix) तत्र कोकिला तु भविष्यति एव। अग्रे पुनः लेखिष्यामि। (x) सर्वेभ्यः मम नमस्कार: कथनीयः।
भवदीयम् अभिन्नमित्रम्
शेखरः
11. मित्रं प्रति परीक्षासफलतायाम् लिखितं पत्रं मञ्जूषायां प्रदत्तैः शब्दैः पूरयत।
(परीक्षा में सफल होने पर मित्र को लिखे गए पत्र को मञ्जूषा में दिए गए उचित शब्दों से भरिए। Complete this letter, with suitable words from the box, written to your friend on his success in the examination.)
(i) ____________।
तिथि: 22.9.20…..
(ii) ____________
(iii) ____________।
भवतः परीक्षासफलतापत्रम् अधुनैव (iv) ____________। भवतः उत्तीर्णतां ज्ञात्वा मयि अति (v) ____________ अस्ति। अहोरात्रं प्रयासं विधाय भवान् 95 प्रतिशतम् (vi) ____________ लब्धवान्। त्वं मम परिवारजनस्य (vii) ____________अर्हसि। पत्रसमाप्तौ तुभ्यं पुनः वर्धापनं (viii) ____________। (ix) ____________ सादरं नमः।
भवतः (x) ____________
अ०ब०स०
मञ्जूषा- परीक्षाभवनात्, सन्तोषः, अङ्कान्, मित्रम्, साधुवादान्, कामये, प्राप्तम्, पितृभ्याम्, प्रियमित्र, सप्रेम नमस्कारम्।
उत्तराणि:
(i) परीक्षाभवनात्।
तिथि: 22.9.20……
(ii) प्रियमित्र,
(iii) सप्रेम नमस्कारम्।
भवत: परीक्षासफलतापत्रम् अधुनैव (iv) प्राप्तम्। भवतः उत्तीर्णतां ज्ञात्वा मयि अति (५) सन्तोषः अस्ति । अहोरात्रं प्रयासं विधाय भवान् 95 प्रतिशतम् (vi) अङ्कान् लब्धवान्। त्वं मम परिवारजनस्य (vii) साधुवादान् अर्हसि। पत्रसमाप्तौ तुभ्यं पुनः वर्धापनं (viii) कामये। (ix) पितृभ्याम् सादरं नमः।
भवतः (x) मित्रम्
अ०ब०स०
12. लघुभ्रातरं सोमेशं द्धद्दप्रति लिखिते पत्रे मञ्जूषायां प्रदत्तैः शब्दैः रिक्तस्थानपूर्तिं कुरुत।
(छोटे भाई सोमेश को लिखे गए पत्र को मञ्जूषा में दिए गए उचित शब्दों से रिक्त स्थान की पूर्ति कीजिए। Complete this letter, with suitable words from the box, written to your younger brother Somesh.)
(i) ____________
आगरा।
तिथि: 22.9.20……
प्रिय (ii) ____________ सोमेश,
सस्नेहं आशीर्वादम्।
(iii) ____________ अहं तव पत्रं प्राप्तवान्। (iv) ____________ परीक्षापरिणामः (v) ____________ असति, परं गणितविषये भवता न्यूनाः अङ्काः (vi) ____________ इति सखेदं मया अधीतम्। (vii) ____________ प्रतिदिनंप्रातः काले उत्थाय गणितस्य (viii)
____________ कुरु, गणिताध्यापकं च पुनः पुनः प्रश्नान् पृच्छ। अभ्यासेन एव सर्वाणि कार्याणि सिध्यन्ति। (ix) ____________ चरणयोः सादरं प्रणामः।
भवदीयः अग्रजः,
(x) ____________
मञ्जूषा- पित्रोः, त्वं, अभ्यासं, छात्रावासतः, अनुज, ह्यः, शोभनः, श्रीशः, तव, प्राप्ताः।
उत्तराणि:
(i) छात्रावासतः
आगरा।
तिथि: 22.9.20……
प्रिय (ii) अनुज सोमेश,
सस्नेहं आशीर्वादम्।
(iii) ह्यः अहं तव पत्रं प्राप्तवान्। (iv) तव परीक्षापरिणामः (v) शोभनः अस्ति, परं गणितविषये भवता न्यूनाः अङ्काः (vi) प्राप्ताः इति सखेदं मया अधीतम्। (vii) त्वं प्रतिदिनं प्रातः काले उत्थाय गणितस्य (viii) अभ्यासं कुरु, गणिताध्यापकं च पुनः पुनः प्रश्नान् पृच्छ। अभ्यासेन एव सर्वाणि कार्याणि सिध्यन्ति।
(ix) पित्रो: चरणयोः सादरं प्रणामः।
भवदीयः अग्रजः,
(x) श्रीशः
13. विद्यालयस्य वार्षिकोत्सवम् अधिकृत्य मित्रं प्रति लिखिते पत्रे मञ्जूषाशब्दैः रिक्तस्थानपूर्तिं कुरुत।
(विद्यालय के वार्षिकोत्सव को अधिकृत करके मित्र को लिखे गए पत्र में मञ्जूषा के शब्दों से रिक्त स्थान की पूर्ति कीजिए।) (Complete this letter, with suitable words from the box, written to your friend specially mentioning the annual function of the school.)
(i) ____________
कुरुक्षेत्रम्।
तिथि: 10.10.20……
प्रिय (ii) ____________
(iii) ____________ तव पत्रम् अधिगतम्। मया पत्रेण ज्ञातं यत् गत सप्ताहे विद्यालयस्य (iv) ____________ आसीत्। त्वं सर्वे अध्यापकाः च (v) ____________ अतिष्ठन्। कार्यक्रमस्य मुख्यातिथि: (vi) ____________ आसीत्। सः (vii) ____________ कार्यक्रमस्य प्रशंसाम् अकरोत्। (viii) ____________ छात्रेभ्यः पुरस्कारान् प्रायच्छत्। पितृभ्यां सादरं (ix) ____________
भवत: (x) ____________
क०ख०ग०
मञ्जूषा- शिक्षानिदेशकः, मया, परीक्षाभवनम्, वार्षिकोत्सवः, व्यस्ताः, प्रणामाः, युष्माकम्, योग्येभ्यः, प्रियमित्रम्, मित्र।
उत्तराणि:
(i) परीक्षाभवनम्
कुरुक्षेत्रम्।
तिथि: 10.10.20……
प्रिय (ii) मित्र
(iii) मया तव पत्रम् अधिगतम्। मया पत्रेण ज्ञातं यत् गत सप्ताहे विद्यालयस्य (iv) वार्षिकोत्सवः आसीत्। त्वं सर्वे अध्यापका: च (v) व्यस्ताः अतिष्ठन्। कार्यक्रमस्य मुख्यातिथिः (vi) शिक्षानिदेशकः आसीत्। सः (vii) युष्माकम् कार्यक्रमस्य प्रशंसाम् अकरोत्। (viii) योग्येभ्यः छात्रेभ्यः पुरस्कारान् प्रायच्छत्। पितृभ्यां सादरं (ix) प्रणामाः।
भवतः (x) प्रियमित्रम्,
क०ख०ग०
14. भवतः नाम अर्णवः। भवान् छात्रावासे निवसति। आगरायाः ताजमहलम्’ इति स्थाने शैक्षिकभ्रमणाय गन्तुं भवान् इच्छति। तदर्थं धनप्रेषणार्थं पितरं प्रति अधः अपूर्णं पत्रं लिखितम्। मञ्जूषायाः सहायतया उचितशब्दैः रिक्तस्थानानि पूरयित्वा पुनः पत्रम् उत्तरपुस्तिकायां लिखत।
(आपका नाम अर्णव है। आप छात्रावास में रहते हैं। आप शैक्षिक भ्रमण के लिए आगरा स्थित ताजमहल जाना चाहते हैं। इसके लिए धन भेजने हेतु पिता जी को नीचे अपूर्ण पत्र लिखा गया है। मञ्जूषा के उचित शब्दों की सहायता से रिक्त स्थान भरकर पत्र पुनः उत्तर पुस्तिका में लिखिए। You are Arnav. You reside at a hostel. You want to visit Taj Mahal of Agra on an educational tour. The following letter written to the father for sending money is incomplete. Re-write the letter in answer book, after completing with suitable words from the box.)
20, नवोदयविद्यालयछात्रावासः,
(i) ____________,
तिथिः 4.11.20……
परम-आदरणीयाः पितृमहाभागाः,
सादरं (ii) ____________।
सविनयं निवेदनम् अस्ति यत् मम मासिकी परीक्षा (iii) ____________ जाता। मम उत्तरपत्राणि (iv) ____________ अभवन्। अस्मिन् ग्रीष्मावकाशे अहं गृहं न (v) ____________ यतः विद्यालयेन एकस्याः (vi) ____________ आयोजनं कृतम्। एषा यात्रा आगरा-ताजमहलं द्रष्टुम् (vii) ____________ अस्ति। यात्रा-व्ययार्थं पञ्चशतं (viii) ____________ भवन्तः प्रेषयन्तु। शेषं सर्वं कुशलम्। (ix) ____________ अग्रजाय च मम प्रणामाः।
(x) ____________ प्रियपुत्रः,
अर्णवः
मञ्जूषा- भवदीयः, समाप्ता, शैक्षिकयात्रायाः, मुम्बईनगरम्, रुप्यकाणि, जनन्यै, आगमिष्यामि, प्रणामाः, शोभनानि, आयोजिता।
उत्तराणि:
20, नवोदयविद्यालयछात्रावासः,
(i) मुम्बईनगरम्,
तिथिः 4.11.20……
परम-आदरणीयाः पितृमहाभागाः,
सादरं (ii) प्रणामाः।
सविनयं निवेदनम् अस्ति यत् मम मासिकी परीक्षा (iii) समाप्ता जाता। मम उत्तरपत्राणि (iv) शोभनानि अभवन्। अस्मिन् ग्रीष्मावकाशे अहं गृहं न (v) आगमिष्यामि यतः विद्यालयेन एकस्याः (vi) शैक्षिकयात्रायाः आयोजनं कृतम्। एषा यात्रा आगराताजमहलं द्रष्टुम् (vii) आयोजिता अस्ति। यात्रा-व्ययार्थं पञ्चशतं (viii) रुप्यकाणि भवन्तः प्रेषयन्तु। शेषं सर्वं कुशलम्। (ix) जनन्यै अग्रजाय च मम प्रणामाः।
(x) भवदीयः प्रियपुत्रः,
अर्णवः
15. स्वविद्यालयस्य वर्णनं कुर्वन् मित्रं संजीवं प्रति अधः लिखितं पत्रम् उत्तरपुस्तिकायां रिक्तस्थानपूर्तिं कृत्वा पुनः लिखत। सहायतायै मञ्जूषायां पदानि दत्तानि।
(अपने विद्यालय का वर्णन करते हुए मित्र संजीव को नीचे लिखे गए पत्र में रिक्त स्थान पूर्ति करके पुनः उत्तर पुस्तिका में लिखिए। सहायता के लिए मञ्जूषा में पद दिए गए हैं। Re-write the following letter in your answer book after filling the blanks, written to your friend Sanjeev, describing your school. For your help, words are given in the box.)
परीक्षाभवनम्,
तिथि: 10.10.20……
प्रिय (i) ____________
सस्नेहं नमस्कारः।
भवतः पत्रं प्राप्तम्। (ii) ____________ प्रासीदत्। यथा भवता कथितं तथा अहं पत्रोत्तरे स्वविद्यालयस्य वर्णनं (iii) ____________ मम (iv) ____________ अतीव विशालः सुन्दरः च अस्ति । अत्र त्रिसहस्रं छात्राः (v) ____________ पठन्ति। (vi) ____________ पुस्तकानां पत्र-पत्रिकाणां च सुव्यवस्था अस्ति। (vii) ____________ वालीबाल-बैडमिन्टन-क्रिकेट रज्जु आकर्षणादि खेलानाम् उत्तमः प्रबन्धः अस्ति। परिषदः परीक्षापरिणामः प्रतिवर्ष (viii) ____________ भवति। मातपित्रोः (ix) ____________ प्रणामाः।
भवतः (x) ____________
क०ख०ग०
मञ्जूषा- पुस्तकालये, चरणयोः, अभिन्नमित्रम्, संजीव, शतप्रतिशतम् , मनोयोगेन, मनः, करोमि, क्रीडाक्षेत्रे, विद्यालयः।
उत्तराणि:
परीक्षाभवनम्,
तिथि: 10.10.20……
प्रिय (i) संजीव , सस्नेह नमस्कारः। भवतः पत्रं प्राप्तम्। (ii) मनः प्रासीदत्। यथा भवता कथितं तथा अहं पत्रोत्तरे स्वविद्यालयस्यवर्णनं (ii) करोमि। (iv) विद्यालयः अतीव विशालः सुन्दरः च अस्ति। अत्र त्रिसहस्र छात्राः (v) मनोयोगेन पठन्ति। (vi) पुस्तकालये पुस्तकानां पत्र-पत्रिकाणां च सुव्यवस्था अस्ति। (vii) क्रीडाक्षेत्रे वालीबाल-बैडमिन्टन-क्रिकेट रज्जु आकर्षणादि खेलानाम् उत्तमः प्रबन्धः अस्ति। परिषदः परीक्षापरिणामः प्रतिवर्ष (viii) शतप्रतिशतम् भवति। मातपित्रोः (ix) चरणयोः प्रणामाः।
भवतः (x) अभिन्नमित्रम्
क०ख०ग०
16. रुग्णतायाः कारणात् अवकाशप्राप्तये प्रधानाचार्य प्रति पत्रम्-
(बीमार होने की वजह से अवकाश प्राप्त करने के लिए प्रधानाचार्य को पत्र- Left Application to the Principal for approving leave caused by illness.)
सेवायाम्
प्रधानाचार्य-महोदयाः
केन्द्रीय विद्यालयः
केशव पुरम्, सैक्टर:-द्वितीयाः
नव दिल्ली – 110022
विषयः-(i) ____________ निवेदनम मान्यवराः महोदयाः
सविनयं (ii) ____________ यत् अहं शिरोवेदनया (iii) ____________ अस्मि । एतस्मात्कारणात् (iv) ____________ विद्यालयम् (v) ____________ (vi) ____________। अतः प्रार्थये (vii) ____________ दिनद्वयस्य (viii) ____________ रदाय अनुग्रहं (ix) _________ भवन्तः ।
धन्यवादाः
भवतां (x) ____________ शिष्यः
नरेन्द्रः
कक्षा 10
वर्ग: ‘ब’
दिनाङ्कः ____________
मञ्जूषा- कुर्वन्तु, विनीतः, निवेदमस्ति, पीड़ितः, अद्य, आगन्तुमसमर्थः, अस्मि, यत्, अवकाशं, अवकाशप्राप्तये,।
उत्तराणि:
सेवायाम्
प्रधानाचार्य-महोदयाः
केन्द्रीय-विद्यालयः
आर. के. पुरम्, सैक्टर:-द्वितीयः
नव दिल्ली – 110022
विषयः – (i) अवकाशप्राप्तये निवेदनम्
मान्यवराः महोदयाः
सविनयं (ii) निवेदमस्ति यत् अहं शिरोवेदनया (iii) पीड़ितः अस्मि। एतस्मात्कारणात् (iv) अद्य विद्यालयम् (७) आगन्तुमसमर्थः (vi) अस्मि। अतः प्रार्थये (vii) यत् दिनद्वयस्य (viii) अवकाशं प्रदाय अनुग्रहं (ix) कुर्वन्तु भवन्तः। धन्यवादाः
भवतां (x) विनीतः शिष्यः
नरेन्द्रः
कक्षा 10
वर्ग: ‘ब’
दिनाङ्कः ____________
17. शुल्कक्षमापनार्थं प्रधानाचार्य प्रति पत्रम्-
(शुल्क माफी के लिए प्रधानाचार्या को पत्र-Letter to the Principal for remission of fee)
सेवायाम्
प्रधानाचार्य-महोदयाः
केन्द्रीय विद्यालयः
आर. के. पुरम्, सैक्टर:-चतुर्थः
नव दिल्ली – 110022
विषयः-शुल्कक्षमापनार्थ (i) ____________
(ii) ____________ महोदयाः
सविनयं (iii) ____________ यत् अहं भवतः (iv) ____________ दशमकक्षायाः ‘स’ वर्गस्य (v) ____________ अस्मि। मम पिता (vi) ____________ विद्यालये द्वारपालः अस्ति। तस्य मासिकवेतनम् द्विसहस्ररूप्यकमात्रम् अस्ति। (vii) ____________ कुटुम्बे पञ्च सदस्याः सन्ति। अनेन वेतनेन कुटुम्बस्य निर्वाहः (viii) ____________भवति। अतः शुल्कक्षमापनार्थं प्रार्थये।
आक्षासे यत् मदीयाम् इमां (ix) ____________ स्वीकृत्य शुल्कक्षमापनद्वारा माम् (x) ____________ श्रीमन्तः।
धन्यवादाः।
भवतां विनीतः शिष्यः
सुरेन्द्रः
कक्षा 10
वर्ग: ‘ब’
दिनाङ्कः ____________
मञ्जूषा – निवेदनम्, उपकरिष्यन्ति, प्रार्थना, काठिन्येन, अस्माकं, एकस्मिन्, छात्रः, मान्यवराः, निवेदनमस्ति, विद्यालये।
उत्तराणि:
सेवायाम्
प्रधानाचार्य-महोदयाः
केन्द्रीय विद्यालयः
आर. के. पुरम्, सैक्टर:-चतुर्थः
नव दिल्ली – 110022
विषयः – शुल्कक्षमापनार्थं (i) निवेदनम्
(ii) मान्यवराः महोदयाः
सविनयं (iii) निवेदनमस्ति यत् अहं भवतः (iv) विद्यालये दशमकक्षायाः ‘स’ वर्गस्य (५) छात्रः अस्मि। मम पिता (vi) एकस्मिन् विद्यालये द्वारपालः अस्ति। तस्य मासिकवेतनम् द्विसहस्ररूप्यकमात्रम् अस्ति। (vii) अस्माकं कुटुम्बे पञ्च सदस्याः सन्ति। अनेन वेतनेन कुटुम्बस्य निर्वाहः (viii) काठिन्येन भवति। अतः शुल्कक्षमापनार्थं प्रार्थये। आक्षासे यत् मदीयाम् इमां (xi) प्रार्थनां स्वीकृत्य शुल्कक्षमापनद्वारा माम् (x) उपकरिष्यन्ति श्रीमन्तः।
धन्यवादाः।
भवतां विनीतः शिष्यः
सुरेन्द्रः
कक्षा 10
वर्ग: ‘ब’
दिनाङ्कः ____________