CBSE Sample Papers for Class 10 English Set 4 with Practice

Students can access the CBSE Sample Papers for Class 10 English with Solutions and marking scheme Set 4 will help students in understanding the difficulty level of the exam.

CBSE Sample Papers for Class 10 English Set 4 with Practice

Time: 3 Hours
Maximum Marks: 80

General Instructions:

1. This paper is divided into two parts: A and B. All questions are compulsory.
2. Separate instructions are given with each section and question, wherever necessary. Read these instructions very carefully and follow them.
3. Do not exceed the prescribed word limit while answering the questions.

Part-A
Multiple Choice Questions (40 Marks)

Reading (20 Marks)

Question 1.
Read the passage given below. (10 Marks)
1. I was the last child of a small-time government servant, in a family of five brothers. My very earliest memory of my father is as that of a district employment officer in Koraput, Orissa. It was and remains as back of beyond as you can imagine. There was no electricity; no primary school nearby and water did not flow out of a tap. As a result, I did not go to school until the age of eight; I was home-schooled.

2. My father used to get transferred every year. The family belongings fit into the back of a jeep, so the family moved from place to place; without any trouble, my mother would set up an establishment and get us going. Raised by a widow who had come as refugee from the then East Bengal, she was matriculate when she married my father. My parents set the foundation of my life and the value system which makes me what I am today and largely defines what success means to me.

3. My father had been given a jeep by the government. There was no garage in the office, so the jeep was parked in our house. My father refused to use it to commute to the office. He told us that the jeep was an expensive resource given by the government; it was not ‘his jeep’ but the government’s. Insisting that he would use it only to tour the interiors, he would walk to his office on normal days. He also made sure that we sat in the jeep only when it was stationary.

4. That was our early childhood lesson in governance, a lesson that corporate managers learn the hard way. Indeed, some never do.

5. The jeep’s driver was treated with respect like any other member of my father’s office. As small children, we were taught not to call him by his name. We had to use the suffix ‘dada’ whenever we were to refer to him in public or in private. When I grew up to own a car, a driver by the name of Raju was appointed. I repeated the lesson to my two small daughters. They have, as a result, grown up to call Raju, ‘Raju Uncle’ – very different from many of their friends who refer to their family drivers as ‘my driver’.

6. When I hear that term from a school or college-going person, I cringe. To me, the lesson was significant: You treat small people with more respect than big people. It is more important to respect your subordinates than your superiors.

On the basis of your understanding of the passage, answer any ten questions from the twelve that follow. (10 × 1 = 10)
(i) The narrator did not go to school until the age of eight because:
(a) there was no electricity in his village
(b) there was no primary school nearby his home
(c) water did not flow out of a tap
(d) All of these
Answer:
(d) All of these

(ii) The narrator’s family moved from place to place every year because:
(a) they did not get as good school as he desired
(b) they did not get as good home as he desired
(c) of lack of drinking water
(d) his father used to get transferred every year
Answer:
(d) his father used to get transferred every year

(iii) The narrator’s father parked the jeep of his office in his own house as:
(a) he has too much spare space in his house
(b) it was the order of his senior
(c) he needed that car even in his house
(d) there was no garage in the office
Answer:
(b) it was the order of his senior

(iv) According to the narrator’s father, the jeep given by government is:
(a) a luxurious resource
(b) a cheap resource
(c) a cause for dullness
(d) an expensive resource
Answer:
(d) an expensive resource

(v) ‘As small children, we were taught not to call him by his name.’ Here ‘his name’ refers to:
(a) the narrator’s name
(b) the narrator’s father’s name
(c) the narrator’s teacher’s name
(d) the driver of the narrator’s father
Answer:
(d) the driver of the narrator’s father

(vi) Choose the option that best captures the central idea of the passage.
(a) The corporate sector
(b) The life of a government employee
(c) The hurdles in the life of a government employee
(d) The life of a servant
Answer:
(b) The life of a government employee

(vii) Which of the characteristics are apt about the writer in the following context: “We had to use the suffix ‘dada’ whenever we were to refer to him in public or in private.”
1. Soft-hearted
2. Kind
3. Disciplined
4. Timid
5. Obedient
6. Patient
(a) 1 and 4
(b) 3 and 5
(c) 4 and 5
(d) 3 and 6
Answer:
(b) 3 and 5

(viii) Select the option that makes the correct use of ‘significant’, as used in the passage.
(a) The results of the experiment are not statistically …………………..
(b) The application forms have now been ………………….
(c) The number of people are ……………… increased.
(d) The food was ………………. better like her words.
Answer:
(a) The results of the experiment are not statistically …………………..

(ix) Choose the option that correctly states the two meanings of ‘commute’.
1. To travel regularly by bus etc. to work
2. Connected with studying things
3. To force somebody to do something
4. To replace one punishment with another
(a) 1 and 3
(b) 1 and 4
(c) 2 and 4
(d) 3 and 4
Answer:
(b) 1 and 4

(x) The author explains the importance of discipline and kindness using the example of:
(a) the government job of his father
(b) his home-schooling
(c) his life
(d) the life of a driver
Answer:
(a) the government job of his father

(xi) What is the message conveyed in the last paragraph of the passage?
(a) Respect others
(b) Be generous
(c) Be kind to everyone
(d) Respect your subordinates
Answer:
(d) Respect your subordinates

(xii) The narrator learnt a lesson that:
(a) big people should be treated with more respect than small people
(b) small people should be treated with more respect than big people
(c) Both (a) and (b)
(d) Neither (a) nor (b)
Answer:
(b) small people should be treated with more respect than big people

Question 2.
Read the passage given below. (10 Marks)
The epidemic of drug abuse in young generation has assumed alarming dimensions in India. Changing cultural values, increasing economic stress and dwindling supportive bonds are leading to initiation of drug abuse.

Drug addiction causes immense human distress and the illegal production and distribution of drugs have spawned crime and violence worldwide. June 26 is celebrated as international day against Drug Abuse. It is an exercise undertaken by the world community to sensitize the people in general and the youth in particular to the menace of drugs.

The pattern of drug abuse in India has undergone changes over the years. Use of drugs like charas, ganja, and opium was a tradition in some places of India, where they were mainly used for ritualistic purposes.

According to a UN report, one million heroin addicts are registered in India, and unofficially there are as many as five million. Inhalation of heroin alone has given way to intravenous drug use that too in combination with other sedatives and painkillers. This has increased the intensity of the effect, hastened the process of addiction and complicated the process of recovery.

A large number of people commit suicide due to drug/alcohol/addiction. Drug abuse is a complex phenomenon, which has various social, cultural, biological, geographical, historical and economic aspects. The disintegration of the old joint family system, absence of parental love and care in modem families where both parents are working, decline of old religious and moral values etc. lead to a rise in the number of drug addicts who take drugs to escape hard realities of life.

Drug abuse is primarily due to the nature of the drug abused, the personality of the individual and the addict’s immediate environment. The processes of industrialisation, urbanisation and migration have led to loosening of the traditional methods of social control rendering individual vulnerable to the stresses and strains of modem life. Drug abuse caused a detrimental impact on the society.

It has led to increase in the crime rate. According to the World Health Organisation report 2002, 8.9% of the total burden of disease is due to use of psychoactive substances. Adolescent drug abuse is one of the major areas of concern in adolescent and young people’s behaviour. It is estimated that in India, by the time most boys reach ninth grade, about 40% of them have tried at least one of the substance of abuse nature.
CBSE Sample Papers for Class 10 English Set 4 with Practice 1
On the basis of your understanding of the passage, answer any ten questions from the twelve that follow. (10 × 1 = 10)
(i) What are the factors that cause drug abuse in young generation?
(a) Changing cultural values
(b) Increasing economic stress
(c) Dwindling supportive bonds
(d) All of these
Answer:
(d) All of these

(ii) What is/are the adverse impact(s) of drug addiction?
(a) Enormous human distress
(b) Illegal production of drugs
(c) Illegal distribution of drugs
(d) All of these
Answer:
(d) All of these

(iii) According to the graph, how many people out of one crore committed suicide due to drug addiction in Maharashtra in 2019?
(a) Nearly 142
(b) Nearly 122
(c) Nearly 132
(d) Nearly 112
Answer:
(b) Nearly 122

(iv) According to a UN report, how many heroin addicts are registered in India?
(a) One lakh
(b) Ten lakh
(c) One crore
(d) Ten crore
Answer:
(b) Ten lakh

(v) Based on your understanding of the passage, choose the option that lists the causes of the rise in the number of drug addicts.
1. Disintegration of joint family system
2. Absence of parental love
3. Decline of old religious and moral values
4. Absence of enough money
5. Stress in modem life
(a) 1,2 and 4
(b) 2, 3 and 5
(c) 2, 3 and 4
(d) 1,2 and 3
Answer:
(d) 1,2 and 3

(vi) As per the graph, how many people out of one crore committed suicide due to drug addiction in Mizoram in 2019?
(a) Nearly 76
(b) Nearly 52
(c) Nearly 45
(d) Nearly 17
Answer:
(c) Nearly 45

(vii) In the line “………………… drugs have spawned crime,” the word ‘spawned’ DOES NOT refer to:
(a) give a rise to something
(b) follow an old ritual
(c) provoke someone/something
(d) trigger a particular action or situation
Answer:
(b) follow an old ritual

(viii) As per the WHO, what percentage of the total burden of disease is due to the use of drugs?
(a) 10%
(b) 5.6%
(c) 8.9%
(d) 10.2%
Answer:
(c) 8.9%

(ix) Choose the option that lists the correct answers for the following:
1. Peter, a seventeen-year-old student believes that drugs can help to improve his focus in school. What kind of a person is Peter?
2. Mr Paul is a sports-person. He often consumes drugs to boost his performance. What kind of a person is Mr Paul?
(a) 1 is a drug addict and 2 is not a drug addict
(b) 1 is not a drug addict and 2 is also not a drug addict
(c) 1 is a drug addict and 2 may/may not be a drug addict
(d) 1 may/may not be a drug addict and 2 often consumes drugs
Answer:
(d) 1 may/may not be a drug addict and 2 often consumes drugs

(x) How many people, as per the graph, out of one crore committed suicide due to drug addiction in Punjab in 2019?
(a) About 53
(b) About 17
(c) About 46
(d) About 30
Answer:
(b) About 17

(xi) Use of which of these drugs was a tradition in some places of India?
(a) Charas
(b) Ganja
(c) Opium
(d) All of these
Answer:
(d) All of these

(xii) Choose the option that lists statement that is NOT TRUE.
(a) Drugs are consumed to escape hard realities of life.
(b) Drug abuse is a major concern in young people’s behaviour.
(c) Around one million heroin addicts are unofficially registered in India,
(d) Drug addiction encourages suicide.
Answer:
(c) Around one million heroin addicts are unofficially registered in India,

Literature (10 Marks)
Question 3.
Read the extracts given below and attempt any one by answering the questions that follow. (5 × 1 = 5)
A. Coorg, or Kodagu, the smallest district of Karnataka, is home to evergreen rainforests, spices and coffee plantations. Evergreen rainforests cover thirty percent of this district. During the monsoons, it pours enough to keep many visitors away. The season of joy commences from September and continues till March. The weather is perfect, with some showers thrown in for good measure. The air breathes of invigorating coffee. Coffee estates and colonial bungalows stand tucked under tree canopies in prime corners.
(i) What is Coorg famous for?
(a) Plantations of coffee
(b) Plantations of spices
(c) Hill station
(d) All of these
Answer:
(d) All of these

(ii) Choose the option that lists the set of statements that are NOT TRUE according to the given extract.
1. Coorg is a desert area.
2. There are abundant rainforests in Coorg.
3. The suitable time to visit Coorg is from September to March.
4. Coorg is one of the biggest districts of Karnataka.
5. The air at Coorg is filled with fragrance.
(a) 1 and 2
(b) 3 and 4
(c) 1 and 4
(d) 2 and 4
Answer:
(c) 1 and 4

(iii) The air at Coorg is filled with strong fragrances due to:
(a) abundant spice plantation
(b) abundant coffee plantation
(c) hilly area
(d) no pollution
Answer:
(b) abundant coffee plantation

(iv) Which word does ‘tucked’ NOT correspond to?
(a) Sticked
(b) Thrusted
(c) Drawn
(d) Inserted
Answer:
(c) Drawn

(v) Pick the option that correctly classifies fact/s (F) and opinion/s (O) of the students below.
CBSE Sample Papers for Class 10 English Set 4 with Practice 2
(a) F- 1,2 and 0-3,4
(b) F – 2, 3 and 0-1,4
(c) F- 1,4 and 0-2, 3
(d) F – 3, 4 and O – 1, 2
Answer:
(b) F – 2, 3 and 0-1,4

B. He stretched out his hand towards me. There was a fifty-rupee note between his fingers. My heart sank. I thought I had been discovered.
“I made some money yesterday,” he explained. “Now you’ll be paid regularly.”
My spirits rose. But when I took the note, I saw it was still wet from the night’s rain.
(i) Anil had in his hand a:
(a) a fifty rupee note
(b) a twenty rupee note
(c) a ten rupee not
(d) a five rupee note
Answer:
(a) a fifty rupee note

(ii) ‘My heart sank’ says Hari Singh. He thought:
(a) he would have to make the meal again
(b) his theft had been discovered
(c) he would have to go out in the rain to buy vegetables
(d) he would be sent off
Answer:
(b) his theft had been discovered

(iii) Why did he come back to Anil?
(a) He wanted to return the money
(b) It was raining heavily outside
(c) He had missed the 10:30 Lucknow Express
(d) He did not want to break Anil’s trust
Answer:
(d) He did not want to break Anil’s trust

(iv) What opportunity he would have lost if he had left Anil forever?
(a) To cook good
(b) To watch wrestling
(c) To make money from daily shopping
(d) To become an educated man
Answer:
(d) To become an educated man

(v) The extract uses the phrase, ‘heart sank’. Which of these expressions is incorrect with respect to the word ‘heart’ ?
CBSE Sample Papers for Class 10 English Set 4 with Practice 2
(a) Option 1
(b) Option 2
(c) Option 3
(d) Option 4
Answer:
(d) Option 4

Question 4.
Read the extracts given below and attempt any one by answering the questions that follow. (5 × 1 = 5)
A. Not one is dissatisfied, not one is demented with the mania of owning things,
Not one kneels to another, nor to his kind that lived thousands of years ago,
Not one is respectable or unhappy over the whole earth
So they show their relations to me and I accept them
They bring me tokens of myself, they evince them plainly in their possession.
(i) According to the poet, animals:
(a) are not satisfied like humans
(b) are satisfied with whatever they have
(c) run behind world things
(d) fight with one another for worldly things
Answer:
(b) are satisfied with whatever they have

(ii) Here the poet says that he has never seen any animals:
(a) showing devotion to anyone
(b) bowing down in front of the person
(c) showing devotion towards God
(d) All of these
Answer:
(d) All of these

(iii) In showing relations with other animals, animals are:
(a) very dishonest
(b) very honest
(c) very cruel
(d) very selfish
Answer:
(b) very honest

(iv) The poet of the poem to which this stanza belongs, is:
(a) Robert Frost
(b) Carl Sandburg
(c) William Butter Yeats
(d) Walt Whitman
Answer:
(d) Walt Whitman

(v) ‘They bring me tokens of myself. ’ Which poetic device is used in this line?
(a) Repetition
(b) Assonance
(c) Metaphor
(d) Anaphora
Answer:
(c) Metaphor

B. Suddenly, suddenly they heard a nasty sound,
And Mustard growled, and they all looked around.
Meowch! cried Ink, and ooh! cried Belinda,
For there was a pirate, climbing in the winda.

But up jumped Custard, snorting like an engine,
Clashed his tails like irons in a dungeon,
With a clatter and a clank and a jangling squirm
He went at the pirate like a robin at a worm.
(i) Suddenly they heard a sound of someone:
(a) talking with each other
(b) singing a song
(c) laughing
(d) entering the house
Answer:
(d) entering the house

(ii) What is the rhyme scheme of the given stanza?
(a) abed; abed
(b) aaab; aaab
(c) aebe; aebe
(d) aabb; aabb
Answer:
(d) aabb; aabb

(iii) What were their reactions upon seeing the pirate?
(a) The dog barked at him
(b) The kitten meowed to him
(c) Both (a) and (b)
(d) Neither (a) nor (b)
Answer:
(c) Both (a) and (b)

(iv) Belinda cried ‘ooh!’ because:
(a) she was scared of the pirate
(b) ink cried ‘Meowch!’
(c) all of her pet animals were scared of the pirate
(d) a pirate was climbing the window
Answer:
(c) all of her pet animals were scared of the pirate

(v) The word ‘nasty’ DOES NOT have a meaning similar to:
(a) disgusting
(b) awful
(c) unpleasant
(d) agreeable
Answer:
(d) agreeable

Grammar (10 Marks)
Question 5.
Choose the correct options to fill in the blanks to complete the note about fortune. (3 × 1=3)
It is generally believed that fortune (i) ……………… a big role in the life of an individual. If he
is favoured by the goddess of destiny, he may have all the good things in life. But if fortune
frowns upon him, he (ii) ……………….. completely. However, you should not forget that without studying hard you (iii) ……………. with success.
(i) (a) have played
(b) has play
(c) plays
(d) is playing
Answer:
(c) plays

(ii) (a) may be destroy
(b) may destroy
(c) may be destroyed
(d) mayn’t be destroyed
Answer:
(c) may be destroyed

(iii) (a) will crown
(b) will be crowned
(c) will be crowning
(d) will crowned
Answer:
(b) will be crowned

Question 6.
Choose the correct options to fill in the blanks to complete the doctor’s narration.(3 × 1 = 3)
CBSE Sample Papers for Class 10 English Set 4 with Practice 4
I found a Covid-19 patient waiting in the clinic. I (i) ……………….. sitting there. The Covid-19 patient(ii) …………………… suffering from high fever and having a running nose. I said that he thought he was Covid-19 affected. He shocked me by saying that he had developed the same symptoms. He further (iii) ……………….. afraid of him.
(i) (a) ask him that why
(b) asked him why he was
(c) told him why he is
(d) questioned him why he is
Answer:
(b) asked him why he was

(ii) (a) suggest that he has been
(b) obeyed that he had been
(c) replied that he had been
(d) refused that he had been
Answer:
(c) replied that he had been

(iii) (a) enquired if I was
(b) enquired if he is
(c) ask whether I was
(d) added if he was
Answer:
(a) enquired if I was

Question 7.
Fill in the blanks by choosing the correct options for any four of the six sentences given below. (4 × 1 = 4)
(i) He who ……………… solution of the problem will lead the team.
(a) bring
(b) brings
(c) shall bring
(d) have bring
Answer:
(b) brings

(ii) The Indian team is very strong. It ……………. win the match.
(a) ought to
(b) may
(c) can
(d) will
Answer:
(a) ought to

(iii) Ravi had to put in …………….. hard work to come out with flying colours in the board examination.
(a) few
(b) several
(c) much
(d) many
Answer:
(c) much

(iv) When one of the candidates ……………… caught copying, the others became cautious.
(a) is
(b) was
(c) were
(d) are
Answer:
(c) were

(v) Nobody ………………. ask him about his intentions.
(a) dare
(b) dares
(c) daring
(d) dared
Answer:
(d) dared

(vi) One goes to …………….. university to receive education so that he could become good citizen.
(a) a, the
(b) the, a
(c) a, a
(d) the, the
Answer:
(b) the, a

Part-B – Subjective Questions (40 Marks)

Writing (10 Marks)
Question 8.
Attempt any one of the following in 100-120 words. (5 Marks)
A. Write a letter to the Editor of a local newspaper complaining about employing minor children both boys and girls as full domestic help is a common feature, also advocating the need to stop such practice which deprives the children of their basic rights. You are Kunwar/Shubhangi, B-36, Mayur Vihar, Phase-II, Delhi.

B. You are Sakshi/Saksham, a customer of Excitel Broadband. Write a letter to the Customer Care Department, Excite! regarding the poor service of internet connection. You are a resident of 485, Ram Nagar, Shahdara.

Question 9.
Attempt any one of the following in 100-120 words. (5 Marks)
A. Read the table given below that describes postal charges among five main cities of India, Kanpur, Mumbai, Kolkata, Delhi and Lucknow. Write a critical and analytic description in a paragraph of 100-120 words. Compare and contrast them wherever possible.
CBSE Sample Papers for Class 10 English Set 4 with Practice 5

B. The given report presented by Times News Network illustrates the average salaries of India Inc. to its employees for 2020. Summarise by writing an analytic paragraph (100-120 words) highlighting the main features and details. Compare wherever relevant.
CBSE Sample Papers for Class 10 English Set 4 with Practice 6

Literature (30 Marks)
Question 10.
Answer any two questions in 20-30 words each, from (A) and (B) respectively. (4 × 2 = 8)
A. (any two) (2 × 2 = 4)
(i) After achieving political emancipation, what does Mandela want to do in South Africa?

(ii) How have humans dropped those ‘tokens’ which are plainly in the ‘possession’ of animals?

(iii) Why is Chubukov surprised at Lomov’s wearing of a formal dress when he comes to meet him?

B. (any two) (2 × 2 = 4)
(i) How did Griffin succeed in becoming invisible? What was the result of his experiments?

(ii) How did Mr and Mrs Loisel replace the lost necklace and return it to Mme Forestier?

(iii) How did Ramlal react after the ceremony ended with the departure of the bridegroom alone?

Question 11.
Answer any two questions in 40-50 words each, from (A) and (B) respectively. (4 × 3 = 12)
A. (any two) (2 × 3 = 6)
(i) Who received Lencho’s letter? Why did he answer it?

(ii) How did the young seagull’s mother teach him flying?

(iii) What is the story about the origin of the people of Coorg?

B. (any two) (2 × 3 = 6)
(i) Why was it difficult for Hari to rob Anil?

(ii) How did Hari Singh forget about his education in the excitement of his theft? What did he think about it in the end?

(iii) How did Richard Ebright excite the scientific world at the age of twenty two?

Question 12.
Answer any one of the following in 100-120 words. (5 Marks)
A. Do you agree that Anne Frank was far more intelligent, mature and witty than her age? Give a reasoned answer.

B. Mention two contrasting views regarding the end of the world as forecasted in the poem “Fire and Ice”.

Question 13.
Answer any one of the following in 100-120 words. (5 Marks)
A. The course of the Loisel’s life changed due to the necklace. Comment.

B. Anil’s large-heartedness transforms Hari Singh completely. Comment.

గోవర్ధనాష్టకమ్

IT Sample Papers Class 10 CBSE Set 4 for Practice

Students can access the IT Sample Papers Class 10 CBSE with Solutions and marking scheme Set 4 will help students in understanding the difficulty level of the exam.

Computer IT Sample Paper Class 10 Set 4 for Practice

Time: 2 hrs
Maximum Marks: 50

General Instructions

  1. Please read the instructions carefully.
  2. This Question Paper consists of 21 questions in two sections: Section A & Section B.
  3. Section A has Objective Type Questions whereas Section B contains Subjective Type Questions.
  4. Out of the given (5 + 16 =) 21 questions, a candidate has to answer (5 + 10 =) 15 questions in the allotted (maximum) time of 2 hours.
  5. All questions of a particular section must be attempted in the correct order.
  6. Section A : Objective Type Questions (24 Marks)
    1. This section has 5 questions.
    2. Marks allotted are mentioned against each question/part.
    3. There is no negative marking.
    4. Do as per the instructions given.
  7. Section B : Subjective Type Questions (26 Marks)
    1. This section has 16 questions.
    2. A candidate has to do 10 questions.
    3. Do as per the instructions given.
    4. Marks allotted are mentioned against each question/part.

SECTION A: Objective Type Questions

Answer any 4 out of the given 6 questions based on Employability Skills (1 × 4 = 4)

(i) _______ skills are essential for working in an organisation.
(a) Stress
(b) Communication
(c) Good communication
(d) None of these
Answer:
(c) Good communication

(ii) Awareness about our _______ is not a kind of self-awareness.
(a) Biases
(b) Yoga
(c) Mediation
(d) None of these
Answer:
(a) Biases

(iii) The shortcut key for printing the presentation is _______
(a) Alt + P
(b) Ctrl + P
(c) Shift+ P
(d) Ctrl + A
Answer:
(b) Ctrl + P

(iv) A/An _____ has a good vision towards the achievement of his goals.
(a) entrepreneur
(b) self-confident
(c) goal-oriented
(d) None of these
Answer:
(a) entrepreneur

(v) ______ is a word for a person, place, thing or idea.
(a) Pronoun
(b) Noun
(c) Article
(d) Paragraph
Answer:
(b) 20th and 21th

(vi) Sustainable Forest Management which were developed in Europe during the ______ centuries.
(a) 18th and 16th
(b) 20th and 21th
(c) 17th and 18th
(d) None of these
Answer:
(c) 17th and 18th

2. Answer any 5 out of the given 6 questions (1 × 5 = 5)

(i) Which is the descriptive text aimed at helping user to identify the chart?
(a) Chart title
(b) Plot area
(c) Chart area
(d) Gridlines
Answer:
(a) Chart title

(ii) A document is a paper with written contents and the process of preparing a document is called _______
(a) Page break
(b) Work area
(c) Documentation
(d) None of these
Answer:
(c) Documentation

(iii) The processed form of data is known as ______
(a) value
(b) information
(c) knowledge
(d) None of these
Answer:
(b) information

(iv) Quemana works with a variety of ______ platforms.
(a) Blog
(b) WordPress
(c) Hub
(d) None of these
Answer:
(a) Blog

(v) The backbone of the www is made up of files called ______
(a) web browser
(b) web pages
(c) server
(d) client
Answer:
(b) web pages

(vi) To insert a ______ page break, select the row below where you want to insert the page break.
(a) vertical
(b) ruler
(c) horizontal
(d) None of these
Answer:
(c) horizontal

3. Answer any 5 out of the given 6 questions (1 × 5 = 5)

(i) Full form of OLE is _______
(a) Object Link and Embed
(b) Object Linking and Embedding
(c) Object Linker and Embedding
(d) Objective Linking and Embedding
Answer:
(b) Object Linking and Embedding

(ii) HTML is used to create
(a) browser
(b) server
(c) webpages
(d) None of these
Answer:
(c) webpages

(iii) ______ option allows a user to edit picture.
(a) Edit
(b) Crop
(c) Paste
(d) Format
Answer:
(b) Crop

(iv) Each worksheet contains
(a) 1048576 rows
(b) 16384 columns
(c) Both (a) and (b)
(d) None of these
Answer:
(c) Both (a) and (b)

(v) Multiple mismatching copies of the same data is known as _______
(a) data inconsistency
(b) data redundancy
(c) data integrity
(d) None of these
Answer:
(a) data inconsistency

(vi) With most LAN’s cables, ______ is used for their connectivity.
(a PIC
(b) NIC
(c) NIP
(d) None of these
Answer:
(b) NIC

4. Answer any 5 out of the given 6 questions (1 × 5 = 5)

(i) _______ is a section of the document that appears at the bottom margin of the page.
(a) Footer
(b) Header
(c) Top
(d) Center
Answer:
(a) Footer

(ii) _______ is located on left of the formula bar.
(a) Formula bar
(b) Name box
(c) Active cell
(d) Ruler
Answer:
(b) Name box

(iii) A/An _______ language is a portion of a DML involving information retrieval only.
(a) DCL
(b) TCL
(c) Query
(d) None of these
Answer:
(c) Query

(iv) Internet security prevents attacks targeted at ________
(a) browsers
(b) operating system
(c) network
(d) All of these
Answer:
(d) All of these

(v) A field or a set of fields that uniquely identify each record in a table is known as a ________
(a) primary key
(b) alternate key
(c) candidate key
(d) foreign key
Answer:
(a) primary key

(vi) ______ are web based instant messaging softwares.
(a) WeChat
(b) Skype
(c) Viber
(d) All of these
Answer:
(d) All of these

5. Answer any 5 out of the given 6 questions (1 × 5 = 5)

(i) _______ displays worksheets as they would appear if you printed them out.
(a) Layout
(b) Page layout
(c) Page break
(d) None of these
Answer:
(b) Page layout

(ii) Alignments buttons are available on the ______ tab.
(a) Home
(b) Insert
(c) Format
(d) File
Answer:
(a) Home

(iii) Out of the following, which one is the most appropriate data field in context of employee table, if only one of these is required?
(a) Age in years
(b) Date of birth
(c) Age in days
(d) Age in months
Answer:
(b) Date of birth

(iv) The main advantage of circuit switching is ________
(a) delivery
(b) guaranteed delivery
(c) power band
(d) None of these
Answer:
(b) guaranteed delivery

(v) The contents of a cell can be changed by pressing _______ key on keyboard.
(a) F5
(b) F3
(c) F2
(d) None of these
Answer:
(a) F5

(vi) MAN provides communication services upto _______
(a) 100 m
(b) 100 km
(c) 10 km
(d) None of these
Answer:
(b) 100 km

SECTION B: Subjective Type Questions

Answer any 3 out of the given 5 questions based on Employability Skills. Answer each question in 20-30 words (2 × 3 = 6)

Question 6.
What do you mean by non-verbal communication?
Answer:

Question 7.
Explain the term self-motivation.
Answer:

Question 8.
How can you create new worksheet in MS-Excel?
Answer:

Question 9.
What do you mean by entrepreneur?
Answer:

Question 10.
What are the importance of sustainable development?
Answer:

Answer any 4 out of the given 6 questions in 20-30 words each (2 × 4 = 8)

Question 11.
How to create a new blank document in MS-Word?
Answer:

Question 12.
What do you mean by paragraph alignment?
Answer:

Question 13.
How to unfreeze the rows and columns in workbook?
Answer:

Question 14.
Explain the term table used in database.
Answer:

Question 15.
Distinguish between repeater and switch.
Answer:

Question 16.
Define the following:
(i) AutoSum function
(ii) Full screen workbook view
Answer:

Answer any 3 out of the given 5 questions in 50-80 words each (4 × 3 = 12)

Question 17.
What is absolute cell referencing?
Answer:

Question 18.
Explain the following :
(i) Modem
(ii) Web page
Answer:

Question 19.
Describe three data manipulation language commands.
Answer:

Question 20.
What is header and footer? How to insert Date/Time into Header/Footer?
Answer:

Question 21.
(i) Create the table SummerCamp with the following fields:

Column Name

Data Type

ChildID Varchar(5)
FirstName Char(20)
LastName Char(20)
DOB Date
Gender Char(2)
Group Varchar(5)

(ii) Consider the following table APPLICANTS and write the queries (a) and (b).

TABLE:APPLICANTS

No. NAME FEE GENDER C_ID JOINYEAR
1012 Amandeep 30000 M A01 2012
1102 Avisha 25000 F A02 2009
1103 Ekant 30000 M A02 2011
1049 Arun 30000 M A03 2009
1025 Amber 40000 M A02 2011

(a) To display NAME, FEE, GENDER, JOINYEAR about the APPLICANTS, who have joined before 2010.
(b) To display the names of all applicants in ascending order of their JOINYEAR.
Answer:

CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit Set 5 for Practice

Students can access the CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit with Solutions and marking scheme Set 5 will help students in understanding the difficulty level of the exam.

CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit Set 5 for Practice

समयः- होरात्रयम्
सम्पूर्णाङ्काः – 80

सामान्यनिर्देशाः

  • कृपया सम्यक्तया परीक्षणं कुर्वन्तु यत् अस्मिन् प्रश्नपत्रे 19 प्रश्नाः सन्ति।
  • उत्तरलेखनात् पूर्व प्रश्नस्य क्रमाङ्कः अवश्यं लेखनीयः।
  • अस्य प्रश्नपत्रस्य पठनाय 15 निमेषाः निर्धारिताः सन्ति। अस्मिन् अवधौ केवलं प्रश्नपत्रं पठनीयम् उत्तरपुस्तिकायां च किमपि न लेखनीयम्।

प्रश्नपत्रस्वरूपम्

‘अ’-भागः (बहुविकल्पात्मकः) 40 अङ्काः
‘आ’-भागः (वर्णनात्मकः) 40 अङ्काः

(i) अस्मिन् प्रश्नपत्रे द्वौ भागौ स्तः।
(ii) ‘अ’- भागः बहुविकल्पात्मकः अस्ति।
(iii) ‘आ’-भागः वर्णनात्मकः अस्ति।
(iv) प्रश्नसङ्ख्या प्रश्नपत्रानुसारम् अवश्यमेव लेखनीया।
(v) सर्वेषां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लेखनीयानि।
(vi) प्रश्नानां निर्देशाः ध्यानेन अवश्यं पठनीयाः।

‘अ’-भागः- बहुविकल्पात्मकाः प्रश्नाः (अङ्काः 40)

अनुप्रयुक्त-व्याकरणम् (अङ्काः 25)

प्रश्न 1.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदस्य सन्धिपदं सन्धिच्छेदपदं वा चिनुत-(केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)
(i) एषः + अस्ति मम विद्यालयः।
(क) एषोस्ति
(ख) एषोऽस्ति
(ग) एषअस्ति
उत्तर
(ख) एषोऽस्ति

(ii) कुरुक्षेत्रं प्रति कृष्णश्चलति
(क) कृष्णो + चलति
(ख) कृष्ण + चलति
(ग) कृष्णः + चलति
उत्तर
(ग) कृष्णः + चलति

(iii) युष्मदर्शनात् कुशलमिव।
(क) युष्मत् + दर्शनात्
(ख) युष्मद् + दर्शनात्
(ग) युष्मत् + दर्शन
उत्तर
(क) युष्मत् + दर्शनात्

(iv) राजहंसः सरस्तीरे विहरति।
(क) सरः + तीरे
(ख) सरस् + तीरे
(ग) सरसा + तीरे
उत्तर
(क) सरः + तीरे

(v) सः चेन्निरर्थकं नीतः।
(क) चेन् + निरर्थकं
(ख) चेत् + निराकम्
(ग) चेत् + निरर्थकम्
उत्तर
(ग) चेत् + निरर्थकम्

प्रश्न 2.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां समासं विग्रह वा प्रदत्तविकल्पेभ्यः चिनुत। (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)

(i) भयात् आकुलं व्याघ्रं दृष्ट्वा शृगालः हसन् आह।
(क) भयआकुलम्
(ख) भयाकुलम्
(ग) भयेनाकुलं
उत्तर
(ख) भयाकुलम्

(ii) शिशुः चित्रेण सहितम् पुस्तकम् द्रष्टुं वाञ्छति।
(क) सचित्रम्
(ख) सचित्र
(ग) सचित्रेण
उत्तर
(क) सचित्रम्

(iii) सुरभेः इमाम् अवस्थाम् दृष्ट्वा सुराधिपः अपृच्छत्।
(क) सुरात् अधिपः
(ख) सुरे अधिपः
(ग) सुराणाम् अधिपः
उत्तर
(ग) सुराणाम् अधिपः

(iv) शिशिरवसन्तौ पुनः आयातः।
(क) शिशिरस्य वसन्तः
(ख) शिशिरस्य च वसन्तौ च
(ग) शिशिरः च वसन्तः च
उत्तर
(ग) शिशिरः च वसन्तः च

(v) सम्पत्तौ च विपत्तौ च महताम् एकरुपता।
(क) सम्पत्तिविपत्तयोः
(ख) सम्पत्तयोः विपत्तयोः
(ग) सम्पत्तिविपत्तिः
उत्तर
(क) सम्पत्तिविपत्तयोः

प्रश्न 3.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां प्रकृति-प्रत्ययौ संयोज्य विभज्य वा उचितम् उत्तरं विकल्पेभ्यः चिनुत। (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्)
(i) पृथिव्याः गुरु + त्व सर्वे जानन्ति।
(क) गुरुता
(ख) गुरुत्वम्
(ग) गुरुत्वता
उत्तर
(ख) गुरुत्वम्

(ii) छात्रा: गुरुवन्दनां कुर्वन्ति।
(क) वन्दन + टाप
(ख) वन्दना + टाप्
(ग) वन्दन + आ
उत्तर
(क) वन्दन + टाप

अथवा

छात्राः क्रीडाक्षेत्रे क्रीडन्ति।
(क) छात्रा + आ
(ख) छात्र + टाप
(ग) छात्र + तल्
उत्तर
(ख) छात्र + टाप

(iii) अजयः अत्यन्तं रूपवान् अस्ति।
(क) रूप + शानच्
(ख) रूप + शतृ
(ग) रूप + मतुप्
उत्तर
(ग) रूप + मतुप्

(iv) चरित्र + मतुप् जनाः एव श्रेष्ठतमाः भवन्ति।
(क) चरित्रवन्तः
(ख) चरित्रत्
(ग) चरित्रवन्तौ
उत्तर
(क) चरित्रवन्तः

प्रश्न 4.
वाच्यस्य नियमानुगुणम् उचितं विकल्पं चिनुत। (केवलं प्रश्नत्रयम्) (1 x 3 = 3)

(i) शिक्षक: – किं त्वं संस्कृतं …………….
(क) जानाति
(ख) जानासि
(ग) ज्ञायते
उत्तर
(ख) जानासि

(ii) छात्र:- आम् ……………… संस्कृतं ज्ञायते।
(क) मया
(ख) अहम्
(ग) मत्
उत्तर
(क) मया

(iii) शिक्षक:- किं त्वया ………………. पठ्यते।
(क) महाभारतम्
(ख) महाभारते
(ग) महाभारत
उत्तर
(क) महाभारतम्

(iv) छात्रः-आम्! अहम् महाभारतम् ……………..
(क) पठति
(ख) पठामि
(ग) पठसि
उत्तर
(ख) पठामि

प्रश्न 5.
प्रदत्तेभ्यः विकल्पेभ्यः समुचितं कालबोधकशब्दं चिनुत- (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)

(i) श्यामः प्रातः (5.30) ……. …… वादने दिनचर्यायाः आरम्भं करोति।
(क) सपाद-पञ्च
(ख) सार्ध-पञ्च
(ग) षट्
उत्तर
(ख) सार्ध-पञ्च

(ii) सः (6.15) …………………… वादने स्नानम् करोति।
(क) सपाद-षट
(ख) सार्ध-षट
(ग) पादोन-सप्त
उत्तर
(क) सपाद-षट

(iii) पश्चात् सः (6.45) …………………. वादने प्रातराशं करोति।
(क) पादोन-षट
(ख) सार्ध-षट
(ग) पादोन-सप्त
उत्तर
(ग) पादोन-सप्त

(iv) तदनन्तरं (8.00) …… वादने विद्यालयं गच्छति।
(क) अष्टम्
(ख) अष्टा
(ग) अष्ट
उत्तर
(ग) अष्ट

(v) (2.15) … … वादने विद्यालयात् गृहम् आगच्छति।
(क) पादोन-द्वि
(ख) सपाद-द्वि
(ग) द्वि-पादोन
उत्तर
(ख) सपाद-द्वि

प्रश्न 6.
वाक्यानुगुणम् उचिताव्ययपदं चिनुत- (केवलं प्रश्नत्रयम्) (1 x 3 = 3)

(i) समर्थाय दानम् ………….. भवति।
(क) वृथा
(ख) अपि
(ग) यदा
उत्तर
(क) वृथा

(ii) ……………… एक: सिंहः तत्रागच्छत्।।
(क) इदानीम्
(ख) सहसा
(ग) तथा
उत्तर
(ख) सहसा

(iii) कच्छपः …………. चलति।
(क) सदा
(ख) कदा
(ग) मन्दम्
उत्तर
(ग) मन्दम्

(iv) ……………….. इदम् श्रेयस्करम्?
(क) अपि
(ख) किम्
(ग) सहसा
उत्तर
(ख) किम्

प्रश्न 7.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदम् अशुद्धम् अस्ति। शुद्ध पदं विकल्पेभ्यः चिनुत- (केवलं प्रश्नत्रयम्) (1 x 3 = 3)
(i) इयम् मम पुस्तकम् अस्ति।
(क) अयम्
(ख) इदम्
(ग) अस्य
उत्तर
(ख) इदम्

(ii) ते कन्दुकेन क्रीडामः
(क) क्रीडन्ति
(ख) क्रीडथ
(ग) क्रीडताम्
उत्तर
(क) क्रीडन्ति

(iii) ह्यः एव तस्य जन्मदिवसः भविष्यति।
(क) अधुना
(ख) अद्य
(ग) श्वः
उत्तर
(ग) श्वः

(iv) देवालये अहम् देवम् नमति।
(क) यूयम्
(ख) त्वम्
(ग) सः
उत्तर
(ग) सः

पठितावबोधनम् (अङ्काः 15)

प्रश्न 8.
रेखाङ्कितपदानि आधृत्य समुचितं प्रश्नवाचकपदं चिनुत। ( केवलं प्रश्नपञ्चकम् ) (1 x 5 = 5)

(i) त्वम् मानुषात् विभेषि।
(क) कस्मै
(ख) कस्मात्
(ग) कात्
उत्तर
(ख) कस्मात्

(ii) सिंहः जन्तून् दृष्ट्वा पृच्छति।
(क) केन
(ख) कान्
(ग) काम्
उत्तर
(ख) कान्

(iii) अभियुक्तः अतिकृशकायः आसीत्।
(क) कः
(ख) कीदृशः
(ग) किम्
उत्तर
(ख) कीदृशः

(iv) दुर्बले सुते मातुः अभ्यधिका कृपा भवति।
(क) कः
(ख) कस्य
(ग) कस्याः
उत्तर
(ग) कस्याः

(v) क्रोधः नरस्य प्रथमः शत्रुः अस्ति।
(क) कः
(ख) कीदृशः
(ग) किम्
उत्तर
(क) कः

(vi) प्रस्तरतले लतागुल्माः पिष्टाः न भवन्तु।
(क) के
(ख) कुत्र
(ग) कदा
उत्तर
(ख) कुत्र

प्रश्न 9.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां प्रसङ्गानुकुलम् उचितार्थं चिनुत- (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)

(i) पिकस्य स्वरः कर्णप्रियः भवति।
(क) मधुरम्
(ख) कठोरम्
(ग) उच्चैः
उत्तर
(क) मधुरम्

(ii) तव पुनः गतस्य सा सम्मुखम् ईक्षते।
(क) परोक्षम्
(ख) समन्ततः
(ग) पुरतः
उत्तर
(ग) पुरतः

(iii) किम् त्वम् पुनः श्रुत्वा वदसि।
(क) आगत्य
(ख) श्रव्य
(ग) आकर्ण्य
उत्तर
(ग) आकर्ण्य

(iv) पुत्रस्य दैन्यम् दृष्ट्वा सुरभिः रोदिति।
(क) दीनताम्
(ख) वेदनाम्
(ग) अदैन्यम्
उत्तर
(क) दीनताम्

(v) उद्यमम् कृत्वा नरः कदापि न अवसीदति
(क) प्रसीदति
(ख) रोचयति
(ग) दु:खीयति
उत्तर
(ग) दु:खीयति

प्रश्न 10.
भाषिककार्यसम्बद्धानां प्रश्नानां समुचितम् उत्तरं विकल्पेभ्यः चिनुत-(केवलं प्रश्नषट्कम् ) ङ्के( 1 x 6 = 6)

(i) कर्तुं शक्यो भवेद्येन स विवेकः इतीरितः। अत्र ‘विवेक’ पदस्य क्रियापदम् किम्?
(क) कर्तुं
(ख) शक्यः
(ग) ईरितः
उत्तर
(ग) ईरितः

(ii) “एतेन आरक्षिणा अध्वनि यत् उक्तं तत् वर्णयामि।” अत्र मार्गे पदाय किं पदं प्रयुक्तम्?
(क) उक्तम्
(ख) अध्वनि
(ग) तत्
उत्तर
(ख) अध्वनि

(iii) ‘शीतले जले’ अत्र विशेषणं किम्?
(क) शीतले
(ख) जले
(ग) शीतले जले
उत्तर
(क) शीतले

(iv) “अहम् एव करुणापरः पक्षी सम्राट्।” अत्र ‘अहम्’ पदं कस्मै प्रयुक्तम्?
(क) मयूराय
(ख) काकाय
(ग) पिकाय
उत्तर
(ख) काकाय

(v) ‘अनुव्रजन्ति’ क्रियापदस्य कर्तृपदं किम्?
(क) मृगाः
(ख) मृगैः
(ग) तुरङ्गै
उत्तर
(क) मृगाः

(vi) ‘स: दीनः अस्ति इति जानन् अपि कृषक: तम् पीडयति अत्र ‘सः’ इति कर्तृपदस्य क्रियापदं किम्?
(क) जानन्
(ख) पीडयति
(ग) अस्ति
उत्तर
(ख) पीडयति

(vii) आचारः प्रथमः धर्मः। अत्र ‘आचारः’ इति पदस्य विपर्ययं किम्?
(क) स्वभावः
(ख) सदाचारः
(ग) दुराचारः
उत्तर
(ग) दुराचारः

(viii) हयाः इति पदस्य पयार्यपदं किम्?
(क) अश्वः
(ख) शुनकः
(ग) गर्दभः
उत्तर
(क) अश्वः

‘आ’-भागः – वर्णनात्मकाः प्रश्नाः (अङ्काः 40)

अपठितावबोधनम् (अङ्काः 10)

प्रश्न 11.
अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत। (10)
सर्वेषु कार्येषु पात्र-अपात्रविवेकः आवश्यकः। धेनुः तृणानि स्वीकृत्य मधुरं दुग्धम् प्रयच्छति। दुग्धेन जनानाम् बहु उपकारः भवति। सर्पाय वयं दुग्धम् यच्छामः चेत् तत् दुग्धं विषं भवति। विषेण अनेकेषाम् अपकारः भवति। धनस्य दाने अपि तथैव विवेकः आवश्यक:। सुपात्रेभ्यः यदि वयं धनं यच्छामः ते राष्ट्रस्य समाजस्य च हितं कुर्वन्ति। दुर्जनेभ्यः यदि धनं दीयते, ते जनान् पीडयन्ति। दुर्जनः जनानाम् धनं नीत्वा तद् स्वार्थे, दुष्टकर्मणि पापे वा निवेशयति येन जनानाम् अपकारः भवति। दुष्टः केषाञ्चिदपि मानं न करोति। तस्य कर्मणा पदे-पदे जनाः अपमानं एव सहन्ते। परं सज्जनः तु सदैव राष्ट्रस्य जनस्य च हितं कृत्वा प्रसीदति। सः दु:खं सोवा अपि पुष्पमिव प्रफुल्लितः भवति।

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) (1 x 2 = 2)

(i) केन जनानाम् बहु उपकारः भवति।
(ii) सर्पाय दत्तं दुग्धम् किम् भवति?
(iii) धनस्य दाने किम् आवश्यक:?

(अ) पूर्णवाक्येन उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम्) (2 x 2 = 4)

(i) सुपात्राः धनम् प्राप्य किम् कुर्वन्ति?
(ii) धेनुः तृणानि स्वीकृत्य अपि कीदृशं दुग्धं प्रयच्छति?
(iii) सज्जनः किम् कृत्वा प्रसीदति?

(इ) अस्य अनुच्छेदस्य कृते उपयुक्तं शीर्षकं संस्कृतेन लिखत। (1)

(ई) यथानिर्देशम् उत्तरत्-(केवलं प्रश्नत्रयम्) (1 x 3 = 3)

(i) ‘अपकारः’ इति पदस्य किम् विपर्ययपदम् अत्र प्रयुक्तम्?
(क) निस्तारः
(ख) विस्तारः
(ग) उपकारः

(ii) ‘ते जनान् पीडयन्ति’। इत्यत्र ते पदम् केभ्यः प्रयुक्तम्।
(क) सज्जनेभ्यः
(ख) दुर्जनेभ्यः
(ग) सर्पेभ्यः

(iii) अस्मिन् अनुच्छेदे ‘कार्येषु’ इति पदस्य विशेषण पदं किम्?
(क) पात्रेषु
(ख) अपात्रेषु
(ग) सर्वेषु

(iv) ‘सहन्ते’ क्रियापदस्य कर्तृपदं किम् अस्ति?
(क) जनाः
(ख) कर्मणा
(ग) अपमानम्

रचनात्मक कार्यम् (अङ्काः 15)

प्रश्न 12.
गृहम् प्रति आगमनाय भगिनीं प्रति लिखिते पत्रे रिक्तस्थानानि पूरयित्वा पत्रं च पुनः उत्तरपुस्तिकायां लिखतु। (2 x 10 = 5)
औरंगावादतः आदरणीये (i) ………….. सादर प्रणतिः (ii) …… सर्वथा कुशली, अहम् अपि भवत्याः कुशलम् (iii) ……… । अग्रे निवेदनीयम् इदम् अस्ति यत् (iv) ……………….. स्वास्थ्यं सम्प्रति शोभनं न वर्तते। अनुजा काम्या अपि (v) ……………. नैव निपुणा। येन-केन प्रकारेण सा (vi) ….. .. निर्माति। गृहस्य अन्यानि (vii) … …. अपि तथैव करणीयानि भवन्ति अतएव तस्याः उपरि (viii) ……………. वर्तते। अतएव मातुः रुग्णतां, काम्यायाः कष्टं विचार्य भवत्या शीघ्रमेव अत्र (ix) … ” अहम् भवतीम् आनेतुम् अष्टमतारिकायां (x) .. .शेषं कुशलम्।
भवत्याः स्नेहाकांक्षी
अनुजः मञ्जूषा- भोजनं, प्राप्स्यामि, बहुकार्यभारः, आगन्तव्यम्, अग्रजे, मातुः, पाक-कार्ये, ईश्वरकृपया, कामये, कार्याणि

प्रश्न 13.
प्रदत्तं चित्रं दृष्ट्वा मञ्जूषायां प्रदत्तशब्दानां सहायतया पञ्च वाक्यानि संस्कृतेन लिखत- (1 x 5 = 5)
CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit Set 5 for Practice

मञ्जूषा- पुस्तकालयः, केचन, समाचारपत्राणि, कपाटिकायाम् बालिकाः, पुस्तकानि, तूष्णीम्, मंचे, अनुशासनं छात्राः, ज्ञानवर्धकानि, पुस्तकालयाध्यक्षः, रोचकानि

अथवा
मञ्जूषाप्रदत्तशब्दानां साहाय्येन निम्नलिखितं विषयम् अधिकृत्य पञ्चभिः संस्कृतवाक्यैः एकम् अनुच्छेदं लिखत (1 x 5 = 5)

विषयः गङ्गा … मञ्जूषा- हिमालयात्, भगीरथेन, भागीरथी, अलकनन्दया तीर्थस्थानानि, नगराणि, वाराणसी, बंगालसागरे, कुम्भमेलकम्, उद्योगानाम्, प्रयागतीर्थे, अपशिष्टम्, अवकराणि, दूषितम्

प्रश्न 14.
अधोलिखितानि वाक्यानि संस्कृतभाषया अनूद्य लिखत-(केवलं वाक्यपञ्चकम् ) (1 x 5 = 5)
(i) पाप से दु:ख मिलता है। (Sin hurts.)
(ii) शिक्षा से विनम्रता और विनम्रता से योग्यता प्राप्त होती है। (Ability is achieved by politeness and politeness is achieved by education.)
(iii) सत्य बोलो परन्तु अप्रिय सत्य मत बोलो। (Speak truth but do not speak unpleasant truth.)
(iv) मानवता मानव का आभूषण है। (Humanity is ornament of man.)
(v) पर्यावरण की रक्षा हमारा नैतिक कर्तव्य है। (Protection of environment is our moral duty.)
(vi) ईर्ष्या मनुष्य का नाश करती है। (Jealousy destroy man.)
(vii) मैने उसे धन दिया। (I gave him money.)

पठितावबोधनम् (अङ्काः 15)

प्रश्न 15.
अधोलिखितं गद्यांश पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत। (3)
न्यायाधीशेन पुनस्तौ घटनाया: विषये वक्तुमदिष्टौ। आरक्षिणि निजपक्षं प्रस्तुतवति आश्चर्यमघटत् सः शवः प्रावारकमपसार्य न्यायाधीशमभिवाद्य निवेदितवान्-मान्यवर! एतेन आरक्षिणा अध्वनि युदक्तं तद् वर्णयामि। त्वयाऽहं चोरितायाः मञ्जूषायाः

ग्रहणाद् वारितः, अतः निजकृत्यस्य फलं भुझ्व। अस्मिन् चौर्थाभियोगे त्वम् वर्षत्रयस्य कारादण्ड लप्स्यसे इति। न्यायाधीशः
आरक्षिणे कारादण्डमादिश्य तं जनं ससम्मानं मुक्तवान्।

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) (1/2 x 2 = 1)

(i) आरक्षिणि किम् प्रस्तुतवति आश्चर्यमघटत्?
(ii) न्यायाधीशेन कस्याः विषये वक्तुमदिष्टौ?
(iii) न्यायाधीशः आरक्षिणम् किम् आदिष्टवान्?

(आ) पूर्णवाक्येन उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम्) (1 x 2 = 2)

(i) न्यायालये किम् आश्चर्यम् अघटत्?
(ii) शवः न्यायधीशं कि निवेदितवान्?
(iii) न्यायधीशः किम् निर्णयम् श्रावितवान्?

प्रश्न 16.
अधोलिखितं पद्यांशं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत (3)
पिता यच्छति पुत्राय बाल्ये विद्याधनं महत्।
पिताऽस्य किं तपस्तेपे इत्युक्तिस्तत्कृतज्ञता।।

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) (1/2 x 2 = 1)

(i) क: विद्याधनं यच्छति?
(ii) पिता विद्याधनं कदा यच्छति?
(iii) विद्याधनं कीदृशम् अस्ति?

(आ) पूर्णवाक्येन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) (1 x 2 = 2)

(i) पिता कस्मै विद्याधनं यच्छति?
(ii) धनात् महत्तरं किम् धनम्?
(iii) किम् कथनम् तत् कृतज्ञता?

प्रश्न 17.
अधोलिखितं नाट्यांशं पठित्वा प्रदत्तानां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत। (3)
मयूरः को न जानाति तव ध्यानावस्थाम्। ‘स्थितप्रज्ञ’ इति व्याजेन वराकान् मीनान् छलेन अधिगृहय क्रूरतया अक्षयसि। धिक् त्वाम्। तव कारणात् तु सर्वम् पक्षिकुलमेवावमनितम् जातम्। (सगर्वम्) अतएव कथयामि यत् अहमेव योग्यः वनराज पदाय। शीघ्रमेव मम राज्याभिषेकाय तत्पराः भवन्तु सर्वे वन्यजीवाः।

मयूरः अरे वानर! तूष्णीम् भव। कथं त्वं योग्यः वनराजपदाय? पश्यतु पश्यतु मम शिरसि राजमुकुटमिव शिखां स्थापयता विधात्रा एवाहं पक्षिराजः कृतः अतः वने निवसन्तं माम् वनराजरुपेणापि द्रष्टुं सज्जाः भवन्तु अधुना यतः कथं कोऽप्यन्य:

विधातुः निर्णयम् अन्यथा कर्तुम् क्षमः, मम सौन्दर्यम् अपूर्वम्।

काकः (सव्यङ्ग्यम्) अरे अहिभुक्। नृत्यातिरिक्तं का तव विशेषता यत् त्वाम् वनराजपदाय योग्यं मन्यामहे वयम्।

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम्) (1/2 x 2 = 1)

(i) को न जानाति तव ध्यानावस्थाम् इति कः कथयति?
(ii) कस्य सौन्दर्यम् अपूर्वम् अस्ति?
(iii) कः पक्षीकुलम् अपमानितम् अकरोत्?

(अ) पूर्णवाक्य में उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम्) (1 x 2 = 2)

(i) काकः किम् कथयित्वा मयूरं भर्त्सयति?
(ii) विधात्रा मयूरः पक्षिराजः किमर्थम् कृतः?
(iii) वानरः किमर्थम् वन्यजीवान् तत्पराः भवितुम कथयति?

प्रश्न 18.
मञ्जूषातः समुचितपदानि चित्वा अधोलिखित-श्लोकस्य अन्वयं पूरयत ( 1/2 x 4 = 2)

श्लोकः- प्रस्तरतले लतातरुगुल्मा नो भवन्तु पिष्टाः।
पाषाणी सभ्यता निसर्गे स्यान्न समाविष्टा।
मानवाय जीवनं कामये नो जीवन्मरणम्।।

अन्वयः- लतातरुगुल्मा प्रस्तर तले न (i) ……….. भवन्तु निसर्गे (ii) …. .. सभ्यता समाविष्टा न स्यात् (अहम्) (iii) ………………..” जीवनं कामये (iv) ………………..’ न। मञ्जूषा- पाषाणी, पिष्टाः, जीवनमरणम्, मानवाय

मञ्जूषायाः साहाय्येन श्लोकस्यभावार्थे रिक्तस्थानानि पूरयित्वा पुनः लिखत।
श्लोकः- विचित्रे खलु संसारे नास्ति किञ्चिन्निरर्थकम्।
अश्वश्चेद् धावने वीरः भारस्य वहने खरः।।

भावार्थ:- भावः अस्ति यत् अस्मिन् (i) …………. संसारे किञ्चिदपि वस्तुः (ii) ………… न अस्ति। यतः यदा (iii) ….. …. कार्यम् भवति तदा (iv) …….. …. प्रयोगः भवति परन्तु यदा वहनस्य कार्य भवति तदा खरः उपयोगी भवति।। मञ्जूषा- धावनस्य, विचित्रे, अश्वस्य, व्यर्थम् ।

प्रश्न 19.
अधोलिखित-कथांशं समुचितक्रमेण लिखत। ( 1/2 x 8 = 4)
(i) सः पुत्रम् द्रष्टुम् पदातिरेव प्राचलत्।
(ii) तस्मिन् गृहे कश्चन् चौरः गृहाभ्यन्तरं प्रविष्टः।
(iii) चौरः एव उच्चैः क्रोशितुम् आरभत।
(iv) कश्चन् निर्धनः जनः वित्तम् उपार्जितवान्।
(v) रात्रिनिवासं कर्तुम् कञ्चिद् गृहस्थमुपागतः।
(vi) एकदा तस्य पुत्रः रुग्णः जातः।
(vii) चौरस्य पदध्वनिना अतिथिः प्रबुद्धः।
(viii) ग्रामवासिनः वराकमतिथिमेव चौरं मत्वाऽभर्त्सयन्।

IT Sample Papers Class 10 CBSE Set 5 for Practice

Students can access the IT Sample Papers Class 10 CBSE with Solutions and marking scheme Set 5 will help students in understanding the difficulty level of the exam.

Computer IT Sample Paper Class 10 Set 5 for Practice

Time: 2 hrs
Max. Marks: 50

General Instructions

  1. Please read the instructions carefully.
  2. This Question Paper consists of 21 questions in two sections: Section A & Section B.
  3. Section A has Objective Type Questions whereas Section B contains Subjective Type Questions.
  4. Out of the given (5 + 16 =) 21 questions, a candidate has to answer (5 + 10 =) 15 questions in the allotted (maximum) time of 2 hours.
  5. All questions of a particular section must be attempted in the correct order.
  6. Section A : Objective Type Questions (24 Marks)
    1. This section has 5 questions.
    2. Marks allotted are mentioned against each question/part.
    3. There is no negative marking.
    4. Do as per the instructions given.
  7. Section B : Subjective Type Questions (26 Marks)
    1. This section has 16 questions.
    2. A candidate has to do 10 questions.
    3. Do as per the instructions given.
    4. Marks allotted are mentioned against each question/part.

SECTION A: Objective Type Questions

1. Answer any 4 out of the given 6 questions based on Employability Skills (1 × 4 = 4)

(i) …… allow you to communicate your message clearly and easily to a large audience.
(a) Good writing skills
(b) Communication
(c) Document
(d) None of these
Answer:
(a) Good writing skills

(ii) The feeling of self-awareness enhances our ……..
(a) mediation
(b) stress
(c) self-confidence
(d) clarity
Answer:
(c) self-confidence

(iii) In …. filter, detailed rules are specified as a part of spreadsheet cells.
(a) Normal
(b) Advanced
(c) Both (a) and (b)
(d) None of these
Answer:
(b) Advanced

(iv) …… is the process of identifying opportunities in the market place.
(a) Decisionmaker
(b) Management
(c) Entrepreneurship
(d) None of these
Answer:
(c) Entrepreneurship

(v) The ecology can be protected through imposition of ……. and afforestation.
(a) forestation
(b) deforestation
(c) Both (a) and (b)
(d) None of these
Answer:
(b) deforestation

(vi) consists of a main clause and sometimes one or more subordinate clauses. (1)
(a) Paragraph
(b) Noun
(c) Sentence
(d) All of these
Answer:
(c) Sentence

2. Answer any 5 out of the given 6 questions (1 × 5 = 5)

(i) Which of the following run horizontally in a worksheet and are identified by a number in the row header?
(a) Column letter
(b) Row number
(c) Name box
(d) Formula bar
Answer:
(b) Row number

(ii) Picture Shape option comes under ….. tab.
(a) Picture Format
(b) Tools Format
(c) Picture Tools Format
(d) None of these
Answer:
(c) Picture Tools Format

(iii) Table is also known as ….
(a) file
(b) record
(c) field
(d) sheet
Answer:
(a) file

(iv) Web based type of software is accessed using ……
(a) web server
(b) web browsers
(c) web client
(d) None of these
Answer:
(b) web browsers

(v) In ….. topology, each node is connected to two and only too neighbouring nodes.
(a) ring
(b) tree
(c) mesh
(d) star
Answer:
(a) ring

(vi) Which of the following is a boundary that specifies that cell is active at particular moment?
(a) Formula
(b) Cell pointer
(c) Cell address
(d) None of these
Answer:
(b) Cell pointer

3. Answer any 5 out of the given 6 questions (1 × 5 = 5)

(i) Which of the following options are available in Office button?
(a) New
(b) Open
(c) Save
(d) All of these
Answer:
(d) All of these

(ii) Which of the following offers a blog services?
(a) Drupal
(b) Joomla
(c) WordPress
(d) All of these
Answer:
(d) All of these

(iii) shortcut key is used to make the selected text underline.
(a) Alt + I
(b) Ctrl + I
(c) Ctrl + U
(d) Alt + U
Answer:
(c) Ctrl + U

(iv) Which of the following is the oldest spreadsheet package?
(a) MS-Excel
(b) Quattro-Pro
(c) VisiCalc
(d) All of these
Answer:
(c) VisiCalc

(v) …. view is a simple view of data arranged in rows and columns.
(a) Datasheet
(b) Design
(c) Table
(d) None of these
Answer:
(a) Datasheet

(vi) … is a multi-port network device, that provides access to computers.
(a) Switch
(b) Hub
(c) Gateway
(d) Bridge
Answer:
(b) Hub

4. Answer any 5 out of the given 6 questions (1 × 5 = 5)

(i) After selecting the text you need to click the … in the font group to make the font size larger than the current font size.
(a) size
(b) font size
(c) font
(d) font-style
Answer:
(b) font size

(ii) Hide and Unhide option is available in …. tab in MS-Excel.
(a) Edit
(b) Format
(c) Home
(d) Insert
Answer:
(c) Home

(iii) Database is a combination of …….
(a) hardware
(b) software
(c) Both (a) and (b)
(d) None of these
(c) Both (a) and (b)
Answer:

(iv) A computer connected to a network is known as …..
(a) host
(b) data
(c) node
(d) Both (a) and (c)
Answer:
(d) Both (a) and (c)

(v) Database is made up of all the following components except ….
(a) tables
(b) queries
(c) forms
(d) formula bar
Answer:
(d) formula bar

(vi) The ….. establishes an intelligent connection between a local network and external networks.
(a) bridge
(b) router
(c) gateway
(d) hub
Answer:
(c) gateway

5. Answer any 5 out of the given 6 questions (1 × 5 = 5)

(i) While entering a formula, cell address B $ 5 represents ……
(a) relative referencing
(b) mixed referencing
(c) absolute referencing
(d) None of these
Answer:
(b) mixed referencing

(ii) are the tools which are used to produce own drawings.
(a) Drawings tools
(b) Picture tools
(c) Both (a) and (b)
(d) None of these
Answer:
(a) Drawings tools

(iii) Facilities offered by database are
(a) the ability to store a large amount of data in a structured format, easy update, sort query, production of reports
(b) easy edition, spell check, perform calculations, library of mathematical functions, replication
(c) the ability to rotate images, copy and paste, fill scale
(d) None of the above
Answer:
(a) the ability to store a large amount of data in a structured format, easy update, sort query, production of reports

(iv) web browser supports only graphics information.
(a) Text-based
(b) Graphical
(c) Both (a) and (b)
(d) None of these
Answer:
(b) Graphical

(v) Formula for adding values of cell A1 to A5 would be …..
(a) SUM (A1 : A5)
(b) = SUM (A1 : A5)
(c) = TOTAL (A 1 : A 5)
(d) = SUM (A 1 + A 5)
Answer:
(b) = SUM (A1 : A5)

(vi) Computers connected to a LAN can share information through a common …..
(a) printer
(b) data
(c) network
(d) None of these
Answer:
(a) printer

SECTION B: Subjective Type Questions

Answer any 3 out of the given 5 questions based on Employability Skills. Answer each question in 20-30 words (2 × 3 = 6)

Question 6.
Explain the types of barriers to communicate.
Answer:

Question 7.
Explain the four kinds of self-awareness.
Answer:

Question 8.
Write the steps to save a document.
Answer:

Question 9.
What are the advantages of entrepreneurship?
Answer:

Question 10.
Define the solutions for sustainable development.

Answer any 4 out of the given 6 questions in 20-30 words each (2 × 4 = 8)

Question 11.
Write the steps to modify a style in a document.
Answer:

Question 12.
How to change the layout of the chart?
Answer:

Question 13.
What do you mean by filtering data?
Answer:

Question 14.
Explain the term report in a database.
Answer:

Question 15.
Distinguish between circuit switching and packet switching.
Answer:

Question 16.
Describe the following in a document:
(i) Ruler
(ii) Scroll bar
Answer:

Answer any 3 out of the given 5 questions in 50-80 words each (4 × 3 = 12)

Question 17.
Describe all methods for saving a document in MS-Word.
Answer:

Question 18.
Define the following
(i) Blog
(ii) Mesh topology
Answer:

Question 19.
What do you mean by mixed referencing?
Answer:

Question 20.
How to rename a field into a table in a database?
Answer:

Question 21.
(i) Create the table SHOP with the following fields:

Column Name Data Type
S_No Varchar(5)
P_Name Char(20)
S_Name Char(20)
Qty Int
Cost Float
City Char(20)

(ii) Consider the following table CUSTOMER and write the queries (a) and (b).

CID CNAME GENDER SID AREA
1001 R SHARMA FEMALE 101 NORTH
1002 M R TIWARY MALE 102 SOUTH
1003 M K KHAN MALE 103 EAST
1004 A K SINGH MALE 102 EAST
1005 S SEN FEMALE 101 WEST
1006 R DUBEY MALE 104 NORTH

(a) To display CNAME, AREA of all female customers from CUSTOMER table.
(b) To display the details of all the CUSTOMER in ascending order of CNAME within SID.
Answer:

CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit Set 4 for Practice

Students can access the CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit with Solutions and marking scheme Set 4 will help students in understanding the difficulty level of the exam.

CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit Set 4 for Practice

समयः- होरात्रयम्
सम्पूर्णाङ्काः – 80

सामान्यनिर्देशाः

  • कृपया सम्यक्तया परीक्षणं कुर्वन्तु यत् अस्मिन् प्रश्नपत्रे 19 प्रश्नाः सन्ति।
  • उत्तरलेखनात् पूर्व प्रश्नस्य क्रमाङ्कः अवश्यं लेखनीयः।
  • अस्य प्रश्नपत्रस्य पठनाय 15 निमेषाः निर्धारिताः सन्ति। अस्मिन् अवधौ केवलं प्रश्नपत्रं पठनीयम् उत्तरपुस्तिकायां च किमपि न लेखनीयम्।

प्रश्नपत्रस्वरूपम्

‘अ’-भागः (बहुविकल्पात्मकः) 40 अङ्काः
‘आ’-भागः (वर्णनात्मकः) 40 अङ्काः

(i) अस्मिन् प्रश्नपत्रे द्वौ भागौ स्तः।
(ii) ‘अ’- भागः बहुविकल्पात्मकः अस्ति।
(iii) ‘आ’-भागः वर्णनात्मकः अस्ति।
(iv) प्रश्नसङ्ख्या प्रश्नपत्रानुसारम् अवश्यमेव लेखनीया।
(v) सर्वेषां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लेखनीयानि।
(vi) प्रश्नानां निर्देशाः ध्यानेन अवश्यं पठनीयाः।

‘अ’-भागः- बहुविकल्पात्मकाः प्रश्नाः (अङ्काः 40)

अनुप्रयुक्त-व्याकरणम् (अङ्काः 25)

प्रश्न 1.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदस्य सन्धिपदं सन्धिच्छेदपदं वा चिनुत-(केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)

(i) उद्यमेन हि सिध्यन्ति कार्याणि न च मनोरथैः।।
(क) मन + रथै
(ख) मनः + रथैः
(ग) मनो + रथैः
उत्तर
(ख) मनः + रथैः

(ii) मम गृहस्य समीपे दिक् + अम्बरस्य देवालयः अस्ति।
(क) दिम्बरस्य
(ख) दिकम्बरस्य
(ग) दिगम्बरस्य
उत्तर
(ग) दिगम्बरस्य

(iii) कीटः + अपि सुमन सङ्गात् शिरसि आरोहति।
(क) कीटोऽपि
(ख) कीटापि
(ग) कीटपि
उत्तर
(क) कीटोऽपि

(iv) वसुन्धरा एवं जगन्माता कथ्यते।
(क) जगद् + माता
(ख) जगति + माता
(ग) जगत् + माता
उत्तर
(ग) जगत् + माता

(v) मूर्खाः + च मूर्खः सुधियः सुधिभिः।
(क) मूखास्च
(ख) मूर्खाश्च
(ग) मूर्खाष्च
उत्तर
(ख) मूर्खाश्च

प्रश्न 2.
अधोलिखितवाक्येषु रेखान्तिपदानां समासं विग्रहं वा प्रदत्तविकल्पेभ्यः चिनुत। (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)
(i) काकः क्रोधेन सहितम् प्रविश्य अवदत्।
(क) क्रोधसहम्
(ख) सक्रोधम्
(ग) क्रोधसहित
उत्तर
(ख) सक्रोधम्

(ii) भारतभूमिः वीरजननी अस्ति।
(क) वीरात् जननी
(ख) वीराणां जननी
(ग) वीरे जननी
उत्तर
(ख) वीराणां जननी

(iii) सुखदु:खयोः समभावः भवेत्।
(क) सुखे दुःखे
(ख) सुखस्य च दु:खस्य च
(ग) सुखेषुः दुःखेषु
उत्तर
(ख) सुखस्य च दु:खस्य च

(iv) एतत् स्थानं निर्जनम् अस्ति।
(क) जनात् अभावः
(ख) जनेषु अभावः
(ग) जनानाम् अभाव (तत्)
उत्तर
(ग) जनानाम् अभाव (तत्)

(v) ततः सभां कुशः च लवः च प्रविशताम्।।
(क) कुशलवयोः
(ख) कुशलवौ
(ग) कुशलवे
उत्तर
(ख) कुशलवौ

प्रश्न 3.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां प्रकृति-प्रत्ययौ संयोज्य विभज्य वा उचितम् उत्तरं विकल्पेभ्यः चिनुत। (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)
(i) न कालस्य बन्धुत्वम् अस्ति।
(क) बन्धु + त्व
(ख) बन्धु + त्वम्
(ग) बन्धु + तल्
उत्तर
(ख) बन्धु + त्वम्

(ii) मम कार्येण माता प्रसन्न + टाप् अस्ति।
(क) प्रसन्ने
(ख) प्रसन्नः
(ग) प्रसन्ना
उत्तर
(ग) प्रसन्ना

(iii) छात्र जीवने परिश्रमस्य महत्त्वं वर्तते।
(क) महत् + ङीप्
(ख) महत् + त्व
(ग) महत् + तल्
उत्तर
(क) महत् + ङीप्

(iv) पठनेन एव नरः गुण + मतुप भवति।
(क) गुणवान्
(ख) गुणवन्तौ
(ग) गुणवन्तः
उत्तर
(क) गुणवान्

अथवा

अध्यापकस्य एषः शिष्यः निष्ठावान् अस्ति
(क) निष्ठा + क्तवतु
(ख) निष्ठा + मतुप्
(ग) निष्ठा + तल्
उत्तर
(ख) निष्ठा + मतुप्

प्रश्न 4.
वाच्यस्य नियमानुगुणम् उचितं विकल्पं चिनुत। (केवलं प्रश्नत्रयम्) (1 x 3 = 3)
(i) मया दुग्धम् ………..
(क) पिबामि
(ख) पीयते
(ग) पिबति
उत्तर
(ख) पीयते

(ii) अहम् …………. गच्छामि।
(क) विद्यालयम्
(ख) विद्यालयात्
(ग) विद्यालयः
उत्तर
(क) विद्यालयम्

(iii) ………………. गीतं गीयते
(क) गीताम्
(ख) गीतया
(ग) गीता
उत्तर
(ख) गीतया

(iv) छात्रैः …………….. पठ्यते
(क) पाठम्
(ख) पाठः
(ग) पाठस्य
उत्तर
(ख) पाठः

प्रश्न 5.
प्रदत्तेभ्यः विकल्पेभ्यः समुचितं कालबोधकशब्दं चिनुत- (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)
(i) सूर्याशः प्रातः (7.00) …………….. वादने व्यायाम करोति।
(क) सप्त
(ख) अष्ट
(ग) सपाद-सप्त
उत्तर
(क) सप्त

(ii) सः सायंकाले (5.30) ………… वादने भ्रमणाय गच्छति।
(क) पादोन-पञ्च
(ख) सार्ध-पञ्च
(ग) पञ्च
उत्तर
(ख) सार्ध-पञ्च

(iii) गृहम् आगत्य सः (6.45) …………… वक्षे दूरदर्शनम् पश्यति।
(क) पादोन-सप्त
(ख) पादोन-षट
(ग) पादोन-अष्ट
उत्तर
(क) पादोन-सप्त

(iv) सूर्याशः (8.15) ” ….. वादने भोजनं करोति।
(क) अष्ट
(ख) पादोन-अष्ट
(ग) सपाद-अष्ट
उत्तर
(ग) सपाद-अष्ट

(v) रात्रौ (10.00) ……. वादनम् यावत् पठति।
(क) अष्ट
(ख) नव
(ग) दश
उत्तर
(ग) दश

प्रश्न 6.
वाक्यानुगुणम् उचिताव्ययपदं चिनुत- (केवलं प्रश्नत्रयम् ) (1 x 3 = 3)

(i) कुपितः जनकः ……वदति।
(क) शनैः
(ख) उच्चैः
(ग) यावत्
उत्तर
(ख) उच्चैः

(ii) अम्बा पुत्रम् पृच्छति …….त्वम् कुत्र आसी:?
(क) श्वः
(ख) ह्यः
(ग) अद्य
उत्तर
(ख) ह्यः

(iii) ………… मित्रम् आगमिष्यति तदा आवाम् खेलिष्यावः।
(क) कदा
(ख) सदा
(ग) यदा
उत्तर
(ग) यदा

(iv) यदि अहं कृष्णवर्णः त्वं किं गौराग:।
(क) तदा
(ख) तर्हि
(ग) यावत्
उत्तर
(ख) तर्हि

प्रश्न 7.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदम् अशुद्धम् अस्ति। शुद्धं पदं विकल्पेभ्यः चिनुत- (केवलं प्रश्नत्रयम्) (1 x 3 = 3)

(i) इदानीम् त्वं किं कुर्वन्ति?
(क) करोमि
(ख) कुर्मः
(ग) करोषि
उत्तर
(ग) करोषि

(ii) अयम् कन्या अतीव गुणवती।
(क) इदम्
(ख) इयम्
(ग) इमाम्
उत्तर
(ख) इयम्

(iii) छात्राः ह्यः भ्रमणाय गच्छन्ति।
(क) श्वः
(ख) कदा
(ग) अधुना
उत्तर
(ग) अधुना

(iv) मम मित्रः बुद्धिमान् अस्ति।
(क) मित्रम्
(ख) मित्र
(ग) मित्रे
उत्तर
(क) मित्रम्

पठितावबोधनम् (अङ्काः 15)

प्रश्न 8.
रेखाङ्कितपदानि आधृत्य समुचितं प्रश्नवाचकपदं चिनुत। (केवलं प्रश्नपञ्चकम् ) (1 x 5 = 5)
(i) सुराधिपः ताम् अपृच्छत्।
(क) कः
(ख) कौ
(ग) किम्
उत्तर
(क) कः

(ii) उभौ शवं चत्वरे स्थापितवन्तौ। ___
(क) के
(ख) कुत्र
(ग) कः
उत्तर
(ख) कुत्र

(iii) तत्वार्थम् निर्णयः विवेकेन कर्तुम् शक्यम्।
(क) केन
(ख) कया
(ग) कस्मै
उत्तर
(क) केन

(iv) न्यायाधीशः अतिथिम् ससम्मानं मुक्तवान्।
(क) कः
(ख) कम्
(ग) कथम्
उत्तर
(ग) कथम्

(v) मयूरस्य पिच्छानाम् सौन्दर्यम् अपूर्वम् अस्ति।
(क) काम्
(ख) केषाम्
(ग) कस्याः
उत्तर
(ख) केषाम्

(vi) महानगरेषु वाहनानाम् अनन्ताः पङक्तयः धावन्ति।
(क) कुतः
(ख) केषाम्
(ग) कुत्र/केषु
उत्तर
(ग) कुत्र/केषु

प्रश्न 9.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां प्रसङ्गानुकुलम् उचितार्थं चिनुत- (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)
(i) बहिः अन्तः जगति तु बहुशुद्धिकरणम्।।
(क) धरायाम्
(ख) संसारे
(ग) शुचि
उत्तर
(ख) संसारे

(ii) सः व्याघ्रः तथा कृत्वा काननं ययौ।
(क) कर्णम्
(ख) कङ्कणम्
(ग) वनम्
उत्तर
(ग) वनम्

(iii) वृषभः पृथिव्याम् अपतत्।
(क) भूमौ
(ख) संसारे
(ग) शरीरे
उत्तर
(क) भूमौ

(iv) मृगाः मृगैः सह व्रजन्ति
(क) भ्रमन्ति
(ख) धावन्ति
(ग) गच्छन्ति
उत्तर
(क) भ्रमन्ति

(v) वानरः वृक्षात् वृक्षं कूर्दति
(क) करः
(ख) मर्कटः
(ग) तुरङ्ग
उत्तर
(ख) मर्कटः

प्रश्न 10.
भाषिककार्यसम्बद्धानां प्रश्नानां समुचितम् उत्तरं विकल्पेभ्यः चिनुत-(केवलं प्रश्नषटकम्) (1 x 6 = 6)
(i) चौरस्य पादध्वनिना अतिथिः प्रबुद्धः। ‘प्रबुद्ध’ इति क्रियापदस्य कर्तृपद किम्?
(क) चौरस्य
(ख) पादध्वनिना
(ग) अतिथि:
उत्तर
(ग) अतिथि:

(ii) ‘सुखानि” अस्य विशेषणम् पदं किम्?
(क) श्रेयः
(ख) अहितम्
(ग) प्रभूतानि
उत्तर
(ग) प्रभूतानि

(iii) ‘प्रविष्टः’ इति क्रियापदस्य कृर्तपदम् किम् अस्ति?
(क) गृहम्
(ख) रात्रौ
(ग) कश्चन
उत्तर
(ग) कश्चन

(iv) न कातरः इति स्थाने किम् पदं प्रयुक्तम्?
(क) अनकातरः
(ख) आकातरः
(ग) अकातरः
उत्तर
(ग) अकातरः

(v) ‘भार्या’ इति पदस्य विशेषणम् किम्?
(क) तस्य
(ख) बुद्धिमती
(ग) बुद्धिमान्
उत्तर
(ख) बुद्धिमती

(vi) ‘अहम् एव योग्यः’ अत्र अहम् पदं कस्मै प्रयुक्तम्?
(क) काकाय
(ख) पिकाय
(ग) गजाय
उत्तर
(ग) गजाय

(vii) ‘नीचैः’ इति पदस्य विपर्ययः पदं किम्?
(क) उच्चैः
(ख) सर्वैः
(ग) तैः
उत्तर
(क) उच्चैः

(viii) ‘सहायकः’ इत्यर्थे किं पदं प्रयुक्तम्?
(क) त्रिदशाधिपः
(ख) विनिपातः
(ग) नायकः
उत्तर
(ख) विनिपातः

‘आ’-भाग:- वर्णनात्मकाः प्रश्नाः (अङ्काः 40)

अपठितावबोधनम् (अङ्काः 10)

प्रश्न 11.
अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत। (10)

एकस्मिन् नगरे द्वे मित्रे वसतः स्म। एकस्य नाम सोमेशः आसीत् अन्यस्य नाम धनेशः आसीत्। सोमेशः विद्याम् इच्छति स्म धनेशः च प्रभूतं धनम्। एकदा मित्रद्वयं विदेशम् अगच्छत्। तत्र सोमेशः परिश्रमेण अध्ययनं कृत्वा विद्यां प्राप्तवान्। धनेशः बहु-धनसङ्ग्रहणं कृतवान् एवं अनेकानि वर्षाणि व्यतीतानि। तौ अचिन्तयताम्-अधुना आवाम् गृह गच्छावः।’ गृहम् प्रति आगमनसमये मार्गे चौराः आगच्छन्। ते धनेशस्य सर्वम् धनम् अहरन्। धनेशः दुःखी अभवत्। सः रिक्तहस्तः गृहम् आगच्छत्। परन्तु सामेशः विद्याधनयुक्तः आसीत्। विद्याधनेन युक्तः सः शीघ्रम् एव अतीव प्रसिद्धः अभवत्। तस्य प्रसिद्धिम् श्रुत्वा राजा विद्यावन्तम् सोमेशम् आहूय तस्य सम्मानम् अकरोत्। सः तस्मै मन्त्रिपदमपि अयच्छत्।
सत्यं एव कथ्यते-‘विद्या एव सर्वत्र पूज्यते’।

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम् ) (1 x 2 = 2)

(i) सोमेशः काम् इच्छति?
(ii) द्वे मित्रे कुत्र वसतः स्म?
(iii) मार्गे के आगच्छन्?

(आ) पूर्णवाक्येन उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम्) (2 x 2 = 4)

(i) सोमेशः कथम् विद्यां प्राप्तवान्?
(ii) सत्यं किम् उक्तम्?
(iii) धनेशः दु:खी किमर्थम् आसीत्?

(इ) अस्य अनुच्छेदस्य कृते उपयुक्तं शीर्षकं संस्कृतेन लिखत। (1)

(ई) यथानिर्देशम् उत्तरत्-(केवलं प्रश्नत्रयम्) (1 x 3 = 3)

(i) अचिन्तताम् इति क्रियापदस्य कर्तृपदं किम्?
(क) धनेशः
(ख) तौ
(ग) सोमेशः

(ii) ‘सः तस्मै मंत्रीपदम् अयच्छत्’ अत्र ‘तस्मै’ पदं कस्मै प्रयुक्तम्?
(क) सोमेशाय
(ख) धनेशाय
(ग) नृपाय

(iii) ‘प्रभूतम्’ कस्य पदस्य विशेषणपदम् अस्ति।
(क) विदेशस्य
(ख) परिश्रमस्य
(ग) धनस्य

(iv) शनैः’ पदस्य विपर्ययम् अनुच्छेदात् चित्वा लिखत।
(क) शीघ्रम्
(ख) एकदा
(ग) अतीव

रचनात्मकं कार्यम् (अङ्काः 15)

प्रश्न 12.
भवान् हर्षः/भवतः मित्रं संस्कृतपठने काठिन्यम् अनुभवति। मित्रं प्रति लिखिते पत्रे रिक्तस्थानानि पूरयित्वा पत्रं च पुनः उत्तरपुस्तिकायां लिखतु। ( 1/2 x 10 = 5)
कमलानगरं
दिल्लीतः प्रिय मित्र गोपाल! सस्नेहं (i) …….. अत्र सर्व कुशलम् तत्रापि कुशलं कामये। मित्र! त्वया पत्रे (ii) ……………… यत् त्वम संस्कृतस्य पठने काठिन्यम् अनुभवसि। किन्तु अहं तु किञ्चिदपि काठिन्यम् न अनुभवामि। प्रथमं तु अहं कक्षायाम् दत्तचित्तः भूत्वा सर्वं पाठं शृणोमि यत्र च काचित् (iii) ………… । भवति तत्र आचार्यम् पृष्टवा लिखामि। गृहम् आगत्य पुनः पुनः (iv) …………. वाचनम् करोमि। यत्र अर्थस्य अवबोधने च शङ्का भवति अग्रिमे दिवसे कक्षायां (v) .. … पृच्छामि। अहम् व्याकरणस्य (vi) ……………… अध्ययनम् करोमि। अनेन मम अबबोधनक्षमताया(vii) ……. भवति। मित्र! यदि त्वम् प्रतिदिनं नियमेन पाठानाम् पुनः पुनः (viii) ……….. करिष्यसि तदा त्वम् अपि शीघ्रमेव संस्कृतेन वार्तालापं कर्तुम् समर्थः भविष्यसि। स्वपितृभ्याम् मम प्रणामाः निवेदनीयाः, आशासे (ix) ……. शीघ्रमेव पत्रोत्तरं संस्कृतेन एव लिखित्वा प्रेषयिष्यसि।
तव अभिन्न मित्रं
(x) ………….

मञ्जूषा- वाचनम्, पाठस्य, विकासः, आचार्यम्, नियमितम्, नमोनमः, शङ्का, यत्, हर्षवर्धनः, लिखितम्

प्रश्न 13.
प्रदत्तं चित्रं दृष्ट्वा मज्जूषायां प्रदत्तशब्दानां सहायतया पञ्च वाक्यानि संस्कृतेन लिखत- (1 x 5 = 5)
CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit Set 4 for Practice
मञ्जूषा- जलमग्नानि, ग्रामाः सैनिकाः, भोजनपुटकानि, वृद्धान्, नौकायाः, पातयन्ति, सहायताम् जलौघपीड़िताः, गृहाणि, विमानात् क्षेत्राणि, लम्बसोपानेन

अथवा
मञ्जूषाप्रदत्तशब्दानां साहाय्येन निम्नलिखितं विषयम् अधिकृत्य पञ्चभिः संस्कृतवाक्यैः एकम् अनुच्छेदं लिखत (1 x 5 = 5)

विषयः भष्टाचारः इति विषयं आधृत्य
मञ्जूषा- भ्रष्टः आचरणः, अपकीर्तिः, धनस्य दुरुपयोगः, नेतारः, अपव्ययः, कृष्णधनं, अधिकारिणः, नागरिकाः,निर्धनाः, उद्योगिनः, जनाः, समाजः, कीटम् इव

प्रश्न 14.
अधोलिखितानि वाक्यानि संस्कृतभाषया अनूद्य लिखत-(केवलं वाक्यपञ्चकम् ) (1 x 5 = 5)
(i) विद्या के बिना जीवन व्यर्थ है। (The life is waste without knowledge.)
(ii) परिश्रमी सदैव सफल होता है। (Hardworking is always successful.)
(iii) हम सब मिल कर राष्ट्रगान करेंगे। (We all will do national anthem together.)
(iv) तुम सबको स्वास्थ्य के नियमों का पालन करना चाहिए। (You all should follow the rules of health.)
(v) तुम दोनों खीर खाओ। (You both eat kheer.)
(vi) किसान खेत की ओर जा रहे है। (Farmers are going towards the field.)
(vi) तुम सब गेंद से खेलते हो। (All of you play by ball.)

प्रश्न 15.
पठितावबोधनम् (अङ्काः 15)
अधोलिखितं गद्यांश पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत। (3)
बहून्यपतानि से सन्तीति सत्यम्। तथाप्यहमेतस्मिन् पुत्रे विशिष्य आत्मवेदनामनुभवामि। यतो हि अयमन्येभ्योः दुर्बलः। सवेष्वषत्येषु जननी तुल्यवत्सला एव। तथापि दुर्बले सुते मातुः अभ्यधिका कृपा सहजैव इति। सुरभिवचनं श्रुत्वा भृशं विस्मितस्याखण्डलस्यापि हृदयमद्रवत्। स च तामेवमसान्त्वयत्-“गच्छ वत्से! सर्वं भद्रं जायते”। अचिरादेव चण्डवातेन मेघरवैश्च सह प्रवर्षः समजायत। पश्यतः एव सर्वत्र जलोपप्लवः सञ्जातः कृषक: हर्षतिरिकेण कर्षणाविमुखः सन् वृषभौ नीत्वा गृहमगात्।

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) (1/2 x 2 = 1)

(i) कुत्र जलोपप्लवः सञ्जातः?
(ii) सुरभिः कस्मिन् आत्मवेदनाम् अनुभवति?
(iii) जननी कीदृशी अस्ति?

(आ) पूर्णवाक्येन उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम्) (1 x 2 = 2)

(i) इन्द्रः सुरभिम् किम् असान्त्वयत्?
(ii) कृषकः वृषभौ नीत्वा गृहम् किमर्थम् आगतः?
(iii) इन्द्रस्य हृदयं किम् श्रुत्वा अद्रवत्?

प्रश्न 16.
अधोलिखितं पद्यांशं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत (3)
वाक्पटुधैर्यवान् मंत्री सभायामप्यकातरः।
सः केनापि प्रकारेण परैर्न परिभूयते।।

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) (1/2 x 2 = 1)

(i) कः परैः न परिभूयते?
(ii) अत्र ‘सः’ पदम् कस्मै प्रयुक्तम्?
(iii) मंत्री केन प्रकारेण न परिभूयते?

(आ) पूर्णवाक्येन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) (1 x 2 = 2)

(i) मंत्री कीदृशः भवेत्?
(ii) कीदृशः नरः परैः न परिभूयते?
(iii) ‘अकातरः’ पदस्य अभिप्रायः किम्?

प्रश्न 17.
अधोलिखितं नाट्यांशं पठित्वा प्रदत्तानां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत। (3)
सर्वे पक्षिण:- (उच्चैः) आम्! आम्! कश्चिद् खगः एव वनराजः भविष्यति इति। (परं कश्चिदपि खगः आत्मानं विना नान्यं कमपि अस्मै पदाय योग्यं चिन्तयन्ति तर्हि कथं निर्णयः भवेत् तदा तैः सर्वैः गहननिद्रायां निश्चिन्तं स्वपन्तम् उलूकं वीक्ष्य विचारितम् यदेषः आत्मश्लाघहीनः पदनिर्लिप्तः उलूको एवास्माकं राजा भविष्यति। परस्परमादिशन्ति च तदानीयन्तां नृपाभिषेक सम्बन्धिनः सम्भाराः इति। सर्वे पक्षिणः सज्जायै गन्तुमिच्छन्ति तर्हि अनायास एव(अट्टाहासपूर्णेन-स्वरेण)-सर्वथा अयुक्तमेतत्। यन्मयूर-हंस-कोकिल-चक्रवाक-शुक-सारसादिषु पक्षिप्रधानेषु विद्यमानेषु दिवान्धस्यास्य करालवक्त्र स्याभिषेकार्थम् सर्वे सज्जाः। पूर्णम् दिनम् यावत्
निद्रायमाणः एषः कथमस्मान् रक्षिष्यति।

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) ( 1/2 x 2 = 1)

(i) क: गहननिद्रायां स्वपिति?
(ii) क: साट्टाहसेन अवदत्?
(iii) सर्वे पक्षिणः कम् नृपस्य पदाय चीतवन्त:?

(आ) पूर्णवाक्य में उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम् ) (1 x 2 = 2)

(i) सर्वे पक्षिण: उच्चैः किम् अवदन्?
(ii) काकः अट्टाहासपूर्णेन किम् अवदत्?
(iii) सर्वेः खगैः किम् विचारितम्?

प्रश्न 18.
मञ्जूषातः समुचितपदानि चित्वा अधोलिखित-श्लोकस्य अन्वयं पूरयत ( 1/2 x 4 = 2)

श्लोकः- विचित्रे खलु संसारे नास्ति किञ्चिन्निरर्थकम्।
अश्वश्चेद् धावने वीरः भारस्य वहने खरः।।
अन्वयः- विचित्रे
(i) खलु किञ्चित्
(ii) नास्ति। अश्वः चेत्
(iii) … वीरः (तर्हि) भारस्यं वहने
(iv) ……. (वीरः) अस्ति। काक:

मञ्जूषा- निरर्थकम्, खरः, धावने, संसारे
अथवा
मञ्जूषायाः साहाय्येन श्लोकस्यभावार्थे रिक्तस्थानानि पूरयित्वा पुनः लिखत। (1/2 x 4 = 2)
श्लोकः- काकः कृष्णः पिकः कृष्णः को भेदः पिक-काकयोः।
वसन्तसमये प्राप्ते काकः काकः पिकः पिकः।।
भावार्थ:- अस्य भावोऽस्ति यत्
(i) …………. वर्णः कृष्णः वर्तते पिकस्य अपि वर्णः
(ii) ………… एव अस्ति। अतः तयो पिके काके च कः भेद अस्ति। वर्णदृष्टया काक-पिकयोः कश्चिद् भेदः न दृश्यते परन्तु यदा
(iii) ……….. समयः आगच्छति तदा तयोः स्वरैः ज्ञायते यत् कः
(iv) … अस्ति कश्च पिको वर्तते।
मञ्जूषा- काकस्य, वसन्तस्य, काकः कृष्णः

प्रश्न 19.
अधोलिखित-कथांशं समुचितक्रमेण लिखत। ( 1/2 x 8 =4)
(i) कथम् एकैकशः व्याघ्रभक्षणाय कलहं कुरुथः।
(ii) कश्चित् धूर्तः शृगालः हसन् अवदत्।
(iii) त्वम् मानुषादपि विभेषि।
(iv) तस्य भार्या बुद्धिमती पुत्रयोपेता पितृगृहं प्रति चलिता।
(v) भवान् कुतः भयात् पलायितः।
(vi) व्याघ्रः भयाकुलचित्तो नष्टः।
(vii) बुद्धिमती व्याघ्रजाद भयात् पुनरपि मुक्ताऽभवत्।
(viii) तौ एव विभज्य भुज्यताम्।

CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit Set 3 with Solutions

Students can access the CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit with Solutions and marking scheme Set 3 will help students in understanding the difficulty level of the exam.

CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit Set 3 with Solutions

समयः- होरात्रयम्
सम्पूर्णाङ्काः – 80

सामान्यनिर्देशाः

  • कृपया सम्यक्तया परीक्षणं कुर्वन्तु यत् अस्मिन् प्रश्नपत्रे 19 प्रश्नाः सन्ति।
  • उत्तरलेखनात् पूर्व प्रश्नस्य क्रमाङ्कः अवश्यं लेखनीयः।
  • अस्य प्रश्नपत्रस्य पठनाय 15 निमेषाः निर्धारिताः सन्ति। अस्मिन् अवधौ केवलं प्रश्नपत्रं पठनीयम् उत्तरपुस्तिकायां च किमपि न लेखनीयम्।

प्रश्नपत्रस्वरूपम्

‘अ’-भागः (बहुविकल्पात्मकः) 40 अङ्काः
‘आ’-भागः (वर्णनात्मकः) 40 अङ्काः

(i) अस्मिन् प्रश्नपत्रे द्वौ भागौ स्तः।
(ii) ‘अ’- भागः बहुविकल्पात्मकः अस्ति।
(iii) ‘आ’-भागः वर्णनात्मकः अस्ति।
(iv) प्रश्नसङ्ख्या प्रश्नपत्रानुसारम् अवश्यमेव लेखनीया।
(v) सर्वेषां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लेखनीयानि।
(vi) प्रश्नानां निर्देशाः ध्यानेन अवश्यं पठनीयाः।

‘अ’-भागः- बहुविकल्पात्मकाः प्रश्नाः (अङ्काः 40)

अनुप्रयुक्त-व्याकरणम् (अङ्काः 25)

प्रश्न 1.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदस्य सन्धिपदं सन्धिच्छेदपदं वा चिनुत-(केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)
(i) रामः + अत्र भोजनं करोति।
(क) रामश्त्र
(ख) रामोत्रं
(ग) रामोऽत्र
उत्तर
(ग) रामोऽत्र

(ii) एतस्मादेव पाठात् त्वं पठ।
(क) एतत् + अस्मादेव
(ख) एतस्मात् + एव
(ग) एतत् + अस्मादेव
उत्तर
(ख) एतस्मात् + एव

(iii) सम्यक् + नेता एव समाजस्य उद्धारकः भवति।
(क) सम्यवनेता
(ख) सम्यङ्नेता
(ग) सम्यक्नेता
उत्तर
ख) सम्यङ्नेता

(iv) हे ईवश्र! सत् + सतिं यच्छ।
(क) सन्मतिं
(ख) सच्मतिं
(ग) सत्मतिं
उत्तर
(क) सन्मतिं

(v) अहम् नमस्तुभ्यम्
(क) नमस् + तुभ्यम्
(ख) नमः + तुभ्यम्
(ग) नमस्तु + भ्यम्
उत्तर
(ख) नमः + तुभ्यम्

प्रश्न 2.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां समासं विग्रहं वा प्रदत्तविकल्पेभ्यः चिनुत। (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)
(i) मातापितरौ सदैव वन्दनीयौ।
(क) मातरौ पितरौ च
(ख) माता च पितृ च
(ग) माता च पिता च
उत्तर
(ग) माता च पिता च

(ii) रामः कानने अनुमृगम् धावति।
(क) मृगम् अनतिक्रम्य
(ख) मृगस्य पश्चात्
(ग) मृगस्य योग्यम्
उत्तर
(ख) मृगस्य पश्चात्

(iii) साधुवृत्तिम् समाचरेत्।
(क) साधुम् वृत्तिम्
(ख) साधोः वृत्तिम्
(ग) साधौ वृत्तिम्
उत्तर
(ख) साधोः वृत्तिम्

(iv) समयम् अनतिक्रम्य कार्यम् कुरु।
(क) यथासमयः
(ख) यथासमयम्
(ग) समयंयथा
उत्तर
(ख) यथासमयम्

(v) सिंहः सक्रोधम् अवदत्।
(क) क्रोधम् सहितम्
(ख) क्रोधात् सहितम्
(ग) क्रोधेन सहितम्
उत्तर
(ग) क्रोधेन सहितम्

प्रश्न 3.
अधोलिखितवाक्येषु रेखातिपदानां प्रकृति-प्रत्ययौ संयोज्य विभज्य वा उचितम् उत्तरं विकल्पेभ्यः चिनुत। (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)
(i) यत्रास्ते सा धूर्ता तत्र गम्यताम्।
(क) धूर्त + आ
(ख) धूर्त + ङीप्
(ग) धूर्त + टाप्
उत्तर
(ग) धूर्त + टाप्

(ii) कस्मिन् जने ईश्वर + स्व भवति?
(क) ईश्वतत्वं
(ख) ईश्वरत्वम्
(ग) ईश्वरतन्तः
उत्तर
(ख) ईश्वरत्वम्

अथवा

कालिदासस्य कवित्वम् श्लाघनीयं वर्तते।
(क) कवि + त्व
(ख) कवी + त्व
(ग) कवि + तल्
उत्तर
(क) कवि + त्व

(iii) धैर्यवन्तः जनाः एव सफलतां लभन्ते।
(क) धैर्य + क्तवतु
(ख) धैर्य + शानच्
(ग) धैर्य + मतुप्
उत्तर
(ग) धैर्य + मतुप्

(iv) विद्वांसः एव लोकेऽस्मिन् चक्षुष् + मतुप प्रकीर्तिताः।
(क) चक्षुमन्तौ
(ख) चक्षुष्मन्तः
(ग) चक्षुमान्
उत्तर
(ख) चक्षुष्मन्तः

प्रश्न 4.
वाच्यस्य नियमानुगुणम् उचितं विकल्पं चिनुत। (केवलं प्रश्नत्रयम्) (1 x 3 = 3)
(i) सुरभिः – किं त्वं अद्य समाचार पत्रे समाचारान्
(क) पठति
(ख) पठसि
(ग) पठामि
उत्तर
(ख) पठसि

(ii) सुगन्धा- आम् मया अद्य …….पठयन्ते।
(क) समाचारम्
(ख) समाचारान्
(ग) समाचाराः
उत्तर
(ग) समाचाराः

(iii) सुरभि:- ………………. अपि प्रतिदिनं समाचारं पठामि।
(क) त्वम्
(ख) सः
(ग) अहम्
उत्तर
(ग) अहम्

(iv) सुगन्धा – ……………….. तु दूरदर्शने अपि दृश्यते।
(क) त्वम्
(ख) मया
(ग) अहम्
उत्तर
(ख) मया

प्रश्न 5.
प्रदत्तेभ्यः विकल्पेभ्यः समुचितं कालबोधकशब्दं चिनुत- (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)

(i) अहम् सायंकाले 4:30 ………………. वादने खेलामि।
(क) सार्ध-चतुर्
(ख) सपाद-चतुर्
(ग) चतुर्-सार्ध
उत्तर
(क) सार्ध-चतुर्

(ii) 6:00 ……………………. वादने क्रीडाक्षेत्रात् गृहं आगच्छामि।
(क) नव
(ख) षड्
(ग) सार्ध
उत्तर
(ख) षड्

(iii) 8:15 …………………… वादने भोजनं करोमि।
(क) सार्ध-अष्ट
(ख) सपाद-अष्ट
(ग) सार्ध-सप्त
उत्तर
(ख) सपाद-अष्ट

(iv) 9:00 ……………………… वादनं पर्यन्तम् पठामि।
(क) नव
(ख) अष्ट
(ग) सपाद-नव|
उत्तर
(क) नव

(v) 10:45 …… …… वादने शयनं करोमि।
(क) सपाद-दश
(ख) पादोन-एकादश
(ग) पादोन-दश
उत्तर
(ख) पादोन-एकादश

प्रश्न 6.
वाक्यानुगुणम् उचिताव्ययपदं चिनुत- (केवलं प्रश्नत्रयम्) (1 x 3 = 3)

(i) मनुष्यः अनिच्छन् …………….. पापं करोति।
(क) सहसा
(ख) अपि
(ग) वृथा
उत्तर
(ख) अपि

(i) प्रायः बालशिशुः ….. चलति।
(क) विना
(ख) उच्चैः
(ग) शनैः
उत्तर
(ग) शनैः

(iii) मेघाः आकाशे ………….. गर्जन्ति।
(क) उच्चैः
(ख) शनैः
(ग) नीचैः
उत्तर
(क) उच्चैः

(v) ………………. क्रियाम् न विदधीत
(क) अधुना
(ख) विना
(ग) सहसा
उत्तर
(ग) सहसा

प्रश्न 7.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदम् अशुद्धम् अस्ति। शुद्धं पदं विकल्पेभ्यः चिनुत- (केवलं प्रश्नत्रयम्) (1 x 3 = 3)

(i) भवान् कुत्र गच्छसि?
(क) गच्छति
(ख) गच्छन्ति
(ग) गच्छामि
उत्तर
(क) गच्छति

(ii) त्वं मम मित्रम् अस्ति
(क) सन्ति
(ख) असि
(ग) आसीत्
उत्तर
(ख) असि

(iii) वृक्षे फलाः सन्ति।
(क) फले
(ख) फलानि
(ग) फलम्
उत्तर
(ख) फलानि

(iv) ता: बालिका गीतं गायन्ति।
(क) बालकाः
(ख) बालिकाम्
(ग) बालिकाः
उत्तर
(ग) बालिकाः

पठितावबोधनम् (अङ्काः 15)

प्रश्न 8.
रेखाङ्कितपदानि आधृत्य समुचितं प्रश्नवाचकपदं चिनुत। (केवलं प्रश्नपञ्चकम् ) (1 x 5 = 5)
(i) मयूरस्य नृत्यं प्रकृतेः आराधना।
(क) कस्य
(ख) कस्याः
(ग) कस्याम्
उत्तर
(ख) कस्याः

(ii) सः ऋषभः हलमूढ्वागन्तं अशक्तः क्षेत्रे पपात।
(क) कुत्र
(ख) कदा
(ग) किमर्थम
उत्तर
(क) कुत्र

(iii) शकटीयानम् कज्जलमलिनं घूमं मुञ्चति।
(क) कीदृशः
(ख) कम्
(ग) किम्
उत्तर
(ग) किम्

(iv) इति उक्त्वा आरक्षी उच्चैः अहसत्।
(क) कैः
(ख) कथम्
(ग) किमर्थम्
उत्तर
(ख) कथम्

(v) सः भारवेदनया क्रन्दति स्म।
(क) केन
(ख) कया
(ग) कस्मै
उत्तर
(ख) कया

(vi) मृगाः मृगैः सह अनुव्रजन्ति।
(क) काः
(ख) कौ
(ग) के
उत्तर
(ग) के

प्रश्न 9.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां प्रसङ्गानुकुलम् उचितार्थं चिनुत- (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)
(i) क्रुद्धः सिंहः उच्चैः अगर्जत्।
(क) कुपितः
(ख) हसितः
(ग) भीत:
उत्तर
(क) कुपितः

(ii) अहम् अनृतम् न वदामि।
(क) नृतम्
(ख) सत्यम्
(ग) असत्यम्
उत्तर
(ग) असत्यम्

(iii) विद्यालये सर्वतः छात्रैव छात्राः सन्ति।
(क) समन्ततः
(ख) परितः
(ग) उभयतः
उत्तर
(क) समन्ततः

(iv) सैनिकाः देशस्य शत्रून् मारयन्ति।
(क) हितैषिणम्
(ख) अरीन्
(ग) उरगान्
उत्तर
(ख) अरीन्

(v) पुरा भोजनामकः नृपः आसीत्।
(क) अधुना
(ख) प्राचीनकाले
(ग) एकदा
उत्तर
(ख) प्राचीनकाले

प्रश्न 10.
भाषिककार्यसम्बद्धानां प्रश्नानां समुचितम् उत्तरं विकल्पेभ्यः चिनुत-(केवलं प्रश्नषट्कम्) (1 x 6 = 6)
(i) गच्छन्तम् पदस्य विपर्ययपदं किम्?
(क) गच्छताम्
(ख) आगच्छन्तम्
(ग) आगच्छ
उत्तर
(ख) आगच्छन्तम्

(ii) “प्रथमः धर्मः’ इति अनयोः पदयोः विशेष्यपदं किम्?
(क) प्रथमः
(ख) धर्मः
(ग) धर्म:प्रथमः
उत्तर
(ख) धर्मः

(iii) सः बसयानम् ‘विहाय’ पदातिरेव प्राचलत्। अत्र विहाय पदाय किम् पदम् प्रयुक्तम्?
(क) विनियोग
(ख) गत्वा
(ग) परित्यज्य
उत्तर
(ग) परित्यज्य

(iv) “पिताऽस्य किं तपस्तेपे इत्युक्तिस्तत्कृतज्ञता” अत्र अस्य पदं कस्मै प्रयुक्तम्?
(क) पित्रे
(ख) पुत्राय
(ग) शिष्याय
उत्तर
(ख) पुत्राय

(v) न्यायधीशः तम् शवं न्यायालये आनेतुम् आदिष्टवान्। अत्र ‘अदिष्टवान्‘ क्रिया पदस्य कर्तृपदम किम्?
(क) तम्
(ख) शवम्
(ग) न्यायधीशः
उत्तर
(ग) न्यायधीशः

(vi) पक्षिणः हर्षमिश्रितं कलरवं कुर्वन्ति’ अत्र क्रियापदं किम्?
(क) कलरवं
(ख) कुर्वन्ति
(ग) पक्षिणः
उत्तर
(ख) कुर्वन्ति

(vii) कृषक: इति कर्तृपदस्य क्रियापदम् किम् अस्ति?
(क) तम्
(ख) बहुधा
(ग) पीडयति
उत्तर
(ग) पीडयति

(viii) भयङ्करा व्याघ्रमारी तत्र अस्ति। अत्र विशेषणपदं किम्?
(क) व्याघ्रमारी
(ख) भयङ्करा
(ग) तत्र
उत्तर
(ख) भयङ्करा

‘आ’-भाग:- वर्णनात्मकाः प्रश्नाः (अङ्काः 40)

अपठितावबोधनम् (अङ्काः 10)

प्रश्न 11.
अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत। (10)
वर्तमानकाले मानवः समस्यावर्ते पतितोऽस्ति। एकत्र देहस्य अनेके रोगाः, अन्यत्र मनसः चिन्ताः। कार्यवैफल्येन नैराश्यम् भवति। जीवनशैल्याः परिवर्तन विना मार्गान्तरं नास्ति। व्यायामाभावात् शरीरस्य स्थौल्यं वर्धते तारुण्यावस्थायाम् च मुधमेहः जायते।

एतदेव व्याधिः उच्यते। आधिव्याधिभ्यां पीडितो मानवः निद्रां न लभते। मानवः अतृप्त्या सदा खिद्यते। अतः यथाशक्ति शारीरिक श्रमः कर्त्तव्यः। यत्र पद्भ्यां गन्तु शक्यते तत्र वाहनेन न गन्तव्यम। अलं श्रमचिन्त्या।

इदं शरीरं पोषितमपि पालितमपि च शोभते। स्वस्थशरीरेणैव मानवः सोत्साहं गृहस्थजीवनस्य सर्वविधानां समस्यानाम् समाधाने कुशलः भवति। सः आध्यात्मिकज्ञानमपि लभते। उक्तञ्च ‘शरीरमाद्यं खलु धर्मसाधनम्’।

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) (1 × 2 = 2)

(i) कस्य अभावात् शरीरस्य स्थौल्यं वर्धते?
(ii) मानवः कया सदा खिद्यते?
(ii) वर्तमानकाले कः समस्यावर्ते पतितोऽस्ति?
उत्तर
(i) व्यायामस्य
(ii) अतृप्त्या
(iii) मानवः

(आ) पूर्णवाक्येन उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम्) (1 × 2 = 2)

(i) कार्यवैफल्येन किं भवति?
(ii) स्वस्थशरीरेणैव मानवः कासां समाधाने कुशलः भवति?
(iii) मानवैः यथाशक्ति कः कर्तव्यः?
उत्तर
(i) कार्यवैफल्येन नैराश्यं भवति।
(ii) स्वस्थ शरीरेणैव मानवः सोत्साहं गृहस्थजीवनस्य सर्वविधानां समस्यानां समाधाने कुशलः भवति।
(iii) मानवैः यथाशक्ति शारीरिक श्रमः कर्त्तव्यः।

(इ) अस्य अनुच्छेदस्य कृते उपयुक्तं शीर्षकं संस्कृतेन लिखत। (1 × 2 = 2)
उत्तर
जीवनशैली

(ई) यथानिर्देशम् उत्तरत्-(केवलं प्रश्नत्रयम्) (2 × 2 = 4)

(i) ‘खिद्यते’ इत्यस्याः क्रियायाः कर्तृपदं किम्?
(क) सन्तोषः
(ख) मानवः
(ग) मधुमेहः
उत्तर
(ख) मानवः

(ii) ‘पीडितः मानव’ अनयोः पदयोः विशेषणं किम्?

(क) पीडितः
(ख) मानवः
(ग) नरः
उत्तर
(क) पीडितः

(iii) देहस्य’ इत्यस्य पदस्य कः पर्यायः अत्र आगतः?

(क) मानवस्य
(ख) दुःखस्य
(ग) शरीरस्य
उत्तर
(ग) शरीरस्य

(iv) अनुच्छेदे ‘अन्तिमम्’ पदस्य क : विपर्ययः आगतः? 

(क) अलम्
(ख) आद्यम्
(ग) इदम्
उत्तर
(ख) आद्यम्

रचनात्मकं कार्यम् (अङ्काः 15)

प्रश्न 12.
पितरं प्रति लिखिते पत्र रिक्तस्थानानि पूरयित्वा पत्रं च पुनः उत्तरपुस्तिकायां लिखतु। ( 1/2 x 10 = 5)
(i) ……….
दिनाङ्कः ………..
पूज्याः (ii) ………..
सादरं प्रणामाः। अत्र कुशलं तत्रास्तु। इदं विज्ञाय भवान् अतिप्रसन्नः भविष्यति यद् गतदिवसे अन्तर्विद्यालयीयभाषणप्रतिस्पर्धायां मया (iii) …………….. स्थानं लब्धम्। क्रीडादिवसे (iv) ……….. अहमेव प्रथमः आसम्। अस्मिन् वर्षे वार्षिकोत्सवे अहं नाट्याभिनयं (v) ………….”। अयं वार्षिकोत्सवः आगामि-सोमवासरे (vi) ……………………”। विद्यालस्य पक्षतः ह्य एव (vii) ………. प्रेषितम्। अहमपि (viii) … सूचयामि, भवान् अवश्यम् आगच्छतु। मम (ix) …………….. भविष्यति। भवतः आज्ञाकारी पुत्रः, (x) …………..

मञ्जूषा – निमन्त्रणपत्रम्, धावनप्रतियोगितायाम्, पीयूषः, उत्साहवर्धनम्, भवन्तम्, प्रयागराजतः, प्रथमम्, करिष्यामि, पितृमहोदयाः, आयोजयिष्यते।
उत्तर
(i) प्रयागराजतः
(ii) पितृमहोदयाः
(iii) प्रथमम्
(iv) धावनप्रतियोगितायाम्
(v) करिष्यामि
(vi) आयोजयिष्यते
(vii) निमन्त्रणपत्रम्
(viii) भवन्तम्
(ix) उत्साहवर्धनम्
(x) पीयूषः

प्रश्न 13.
प्रदत्तं चित्रं दृष्ट्वा मञ्जूषायां प्रदत्तशब्दानां सहायतया पञ्च वाक्यानि संस्कृतेन लिखत- (1 x 5 = 5)
CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit Set 3 with Solutions 1
मञ्जूषा- पति, पत्नी, बालिका, वृक्षा, बहवः, जनाः, परस्परं, वार्तालापं, कुर्वन्ति, लिखति, पत्राणि, वृद्धजनाः, अपि, सन्ति, स्त्रियः पुरुषाः।
उत्तर
(i) इदम् एकं विमानस्थानकस्य चित्रम् अस्ति।
(ii) चित्रे बहवः वृक्षाः सन्ति। वृक्षे पत्राणि अपि सन्ति।
(iii) तत्र पति पत्नी अन्ये जनाः च परस्परं वार्तालापं कुर्वन्ति।
(iv) बालिकाः वृद्धजनाः च सन्ति।
(v) स्त्रियः पत्राणि लिखन्ति।

अथवा

मञ्जूषाप्रदत्तशब्दानां साहाय्येन निम्नलिखितं विषयम् अधिकृत्य पञ्चभिः संस्कृतवाक्यैः एकम् अनुच्छेद लिखत (1 x 5 = 5)

‘पुस्तकमेलकम्’

मञ्जूषा- चित्राणि, पुस्तकानि, मित्राणि, लोकार्पणम्, अभवत्, अतीवप्रसन्ना, ध्वनिमुद्रिकाः, संगणकम्, अन्तःप्रवेशः,
विविधं साहित्यम्, विभिन्नानि, प्रकोष्ठानि, संस्कृत-पुस्तकानि, जनाः, पश्यन्ति।
उत्तर
(i) पुस्तकमेलकं विस्तृते क्षेत्रे आयोजितम् अस्ति।
(ii) तत्र पुस्तकमेलकस्य अन्तः प्रवेशः अतीवप्रसनदायकम् अस्ति।
(iii) पुस्तकमेलके अनेकानि चित्राणि, पुस्तकानि, संगणकं च आसन्।
(iv) तत्र अनेकानि संस्कृत-पुस्तकानि च आसन्।
(v) तत्र विविधं साहित्यम् आसीत् येषां लोकार्पणं भवति स्म।

प्रश्न 14.
अधोलिखितानि वाक्यानि संस्कृतभाषया अनूद्य लिखत-(केवलं वाक्यपञ्चकम् ) (1 x 5 = 5)

(i) लता नाचती है। (Lata dances)
(ii) तुम सब गेंद से खेलते हो। (All of you play by ball)
(iii) कल मोहन बाजार जायेगा। (Mohan will go to the market tomorrow)
(iv) कल रमेश कहाँ था? (Where was Ramesh yesterday?)
(v) रमा सीता के साथ पढ़े! (Rama study with Sita)
(vi) वृक्ष से पत्ते गिरते हैं। (Leaves fall down from the three)
(vii) क्या मैं पढूँ? (May I read?)
उत्तर
(i) लता नृत्यति।
(ii) यूयं कन्दुकेन क्रीडथ।
(iii) श्वः मोहनः आपणं गमिष्यति।
(iv) ह्यः रमेशः कुत्र आसीत्?
(v) रमा सीतया सह पठतु/पठेत्।
(vi) वृक्षात् पत्राणि पतन्ति।
(vii) किम् अहं पठानि?

पठितावबोधनम् (अङ्काः 15)

प्रश्न 15.
अधोलिखितं गद्यांश पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत।। (3)
इति श्रुत्वा व्याघ्रमारी काचिदियमिति मत्वा व्याघ्रो भयाकुलचित्तो नष्टः। भयाकुलं व्याघ्रं दृष्ट्वा कश्चित् धूर्तः शृगालः हसन्नाह- “भवान् कुतः भयात् पलायितः? । व्याघ्रः- गच्छ, गच्छ जम्बुक! त्वमपि किञ्चिद् गूढप्रदेशम्। यतो व्याघ्रमारीति या शास्त्रे श्रूयते तयाहं हन्तुमारब्धा परं गृहीतकरजीवितो नष्टः शीघ्रं तदग्रतः। शृगालः- व्याघ्रः त्वया महत्कौतुहलम् आवेदितं यन्मानुषादपि बिभेषि? व्याघ्रः- प्रत्यक्षमेव मया सात्मपुत्रावेकैशो मामत्तुं कलहायमानौ चपेटया प्रहरन्ती दृष्टा।

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) (1/2 × 2 = 1)

(i) शृगालस्य अपरं नाम किम् । ‘शृगालः’ इति शब्दाय किम् अन्यः शब्दः प्रयुक्तः?
(ii) कीदृशः व्याघ्रः नष्ट:?
(iii) शृगालः किम् कुर्वन् अवदत्?
उत्तर
(i) जम्बुकः
(i) भयाकुलचित्तः
(iii) हसन्

(आ) पूर्णवाक्येन उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम्) (1 × 2 = 2)

(i) व्याघ्रः भयाकुलचित्तः किमर्थम् अधावत्?
(ii) व्याघ्रः जम्बुकम् प्रति किम् कथयति?
(iii) प्रत्यक्षमेव सिंहेन किम् दृष्टा?
उत्तर
(i) इयं काचित् व्याघ्रमारी इति मत्वा व्याघ्रः भयाकुलचित्तः अधावत्।
(ii) गच्छ गच्छ जम्बुक! त्वमपि किञ्चित् गूढप्रदेशम् इति व्याघ्रः जम्बुकं प्रति अकथयत्।
(iii) प्रत्यक्षमेव व्याघ्रण सात्मपुत्रावेकैकशो तम् अत्तुं कलहायमानौ चपेटया प्रहरन्ती दृष्टा।

प्रश्न 16.
अधोलिखितं पद्यांशं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत
निमित्तमुद्दिश्य हि यः प्रकुप्यति,
ध्रुवं स तस्यापगमे प्रसीदति।
अकारणद्वेषि मनस्तु यस्य वै,
कथं जनस्तं परितोषयिष्यति।।

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) (1/2 × 2 = 1)

(i) अत्र किम् अकारणं द्वेषि उक्तम्?
(ii) किम् उद्दिश्य यः प्रकुप्यति?
(iii) कस्य अपगमे मनुष्यः प्रसीदति?
उत्तर
(i) मनः
(ii) निमित्तम्
(iii) निमित्तस्य/तस्य

(आ) पूर्णवाक्येन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) (1 × 2 = 2)

(i) मनुष्यः कदा ध्रुवं प्रसीदति?
(ii) कं जनः कथमपि न परितोषयिष्यति?
(iii) निमात्तापगमे जनः किं करोति?
उत्तर
(i) मनुष्यः निमित्तस्य अपगमे ध्रुवं प्रसीदति।
(ii) कारणद्वेषि मनस्तु कथमपि जन: न परितोषयिष्यति।
(iii) निमित्तापगमे जनः प्रसीदति

प्रश्न 17.
अधोलिखितं नाट्यांशं पठित्वा प्रदत्तानां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत। (3)
व्याघ्र चित्रकौ:- अरे किं वनराजपदाय सुपात्रं चीयते?
एतदर्थं तु आवामेव योग्यौ। यस्य कस्यापि चयनं कुर्वन्तु सर्वसम्मत्या।

सिंहः- तूष्णीं भव भोः। युवामपि मत्सदृशौ भक्षको न तु रक्षको। एवे वन्यजीवाः भक्षकं रक्षकपदयोग्यं न मन्यते अत एव विचारविमर्शः प्रचलित।

बाक : – सर्वथा सम्यगुक्तम् सिंहमहोदयेन। वस्तुतः एव सिंहेन बहुकालपर्यन्तं शासनं कृतम् परमधुना तु कोऽपि पक्षी एव राजेति निश्चंतव्यम् अत्र तु संशीतिलेशस्यापि अवकाशः एव नास्ति।
उत्तर

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम्) (1/2 x 2 = 1)

(i) कस्मै पदाय सुपात्रं चीयते?
(ii) आवाम् एव योग्यौ इति को वदत:?
(iii) “युवाम् अपि मत्सदृशौ भक्षको।” अत्र युवाम् पदं काभ्याम् प्रयुक्तम्?
उत्तर
(i) वनराज
(i) व्याघ्रचित्रको
(iii) व्याघ्रचित्रकाभ्याम्

(आ) पूर्णवाक्य में उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम्) (1 x 2 = 2)

(i) सिंहः किम् कथयति?
(ii) बकः सिंह किम् अकथयत्?
(iii) व्याघ्रचित्रकौ वनराजपदाय किम् अकथयताम्?
उत्तर
(i) सिंहः कथयति-तूष्णीं भव भोः! युवामपि मत्सदृशौ भक्षकौ न तु रक्षको।
(ii) बक: सिंह कथयति-सवर्था सम्यगुक्तं सिंह महोदयेन। बहुकालपर्यन्तं सिंहेन शासनं कृतम् अधुना तु कोऽपि पक्षी एव राजा भवेत्।
(iii) व्याघ्रचित्रकौ अकथयताम्-अरे किं वनराजपदाय सुपात्रं चीयते? एतदर्थं तु आवामेव योग्यौ।

प्रश्न 18.
मञ्जूषातः समुचितपदानि चित्वा अधोलिखित-श्लोकस्य अन्वयं पूरयत (1/2 x 4 = 2)
1. श्लोक- उदीरितोऽर्थः पशुनापि गृह्यते,
हयाश्च नागाश्च वहन्ति बोधिताः।
अनुक्तमप्यूहति पण्डितो जनः,
परेङ्गितज्ञानफला हि बुद्धयः।।

अन्वय- (i) ……. …… अपि उदीरितः अर्थः …. … गृह्यते, बोधिताः हयाः च (ii) …………. “च (भारम्) वहन्ति। (iii) …….. जनः अनुक्तम् अपि ऊहति। (iv)…………… परेङ्गितज्ञानफलाः हि (भवन्ति)।

अथवा

II . श्लोक- क्रोधो हि शत्रुः प्रथमो नराणां,
देहस्थितो देहविनाशनाय।।
यथास्थितः काष्ठगतो हि वह्निः,
स एव वह्निर्दहते शरीरम्।।

अन्वय- क्रोधः हि (i) ……………. देहविनाशाय देहस्थितः (ii) ……………. शत्रुः (अस्ति)। यथा (iii) ………… स्थितः हि वहिन (भवति) सः वह्निः काष्ठम् एव दहते तथा (iv) …. …… शरीरम् दहते। मञ्जूषा- प्रथमः, नागाः, बुद्धयः, क्रोधः, पशुना, पण्डितः, नराणां, काष्ठगतः

उत्तर

I. (i) पशुना
(ii) नागाः
(iii) पण्डितः
(iv) बुद्धयः

II. (i) नराणां
(ii) प्रथमः
(iii) काष्ठगतः
(iv) क्रोधः

अथवा

मञ्जूषायाः साहाय्येन श्लोकस्यभावार्थे रिक्तस्थानानि पूरयित्वा पुनः लिखत। श्लोक- वाक्पटुधैर्यवान् मंत्री सभायामप्यकातरः।
स केनापि प्रकारेण परैर्न परिभूयते।। भावार्थ- य मन्त्री
(i) ……………. सम्भाषणे चतुरः, धैर्ययुक्तः,
(ii) …………. च भवति, सः मन्त्री
(iii) …………………. कथमपि
(iv)…………………. न शक्यते। मञ्जूषा- तिरस्कर्तुम्, निर्भीकः, सभायाम्, विरोधिभिः
उत्तर
(i) सभायाम्
(ii) निर्भीकः
(iii) विरोधिभिः
(iv) तिरस्कर्तुम्

प्रश्न 19.
अधोलिखित-कथांशं समुचितक्रमेण लिखत।। ( 1/2 x 8 =4)
(i) तत्र निहितामेकां मञ्जूषाम् आदाय पलायितः।
(ii) चौरः एव उच्चैः क्रोशितुमाराभत “चौरोऽयं चौरोऽयम्” इति।
(iii) चौरस्य पादध्वनिना प्रबुद्धोऽतिथि: चौरशङ्कया तमन्वधावत् अगृह्णाच्च, परं विचित्रमघटत।
(iv) तस्योमेव रात्रौ कश्चन चौर: गृहाभ्यन्तरं प्रविष्टः।
(v) विचित्रा दैवगतिः
(vi) तस्य तारस्वरेण प्रबुद्धः ग्रामवासिनः स्वगृहाद् निष्क्रम्य तत्रागच्छन् वराकमतिथिमेव च चौरं मत्वाऽभर्त्सयन्।
(vii) यद्यपि ग्रामस्य आरक्षी एव चौर आसीत्।
(vii) तत्क्षणमेव रक्षापुरुषः तम् अतिथिं चौरोऽयम् इति प्रख्याप्य कारागृहे प्राक्षिपत्।
उत्तर
(i) विचित्रा दैवगतिः।
(ii) तस्यामेव रात्रौ
(iii) तत्र निहितामेकां
(iv) चौरस्य पादध्वनिना …..
(v) चौरः एव उच्चैः ………….
(vi) तस्य तारस्वरेण
(vii) यद्यपि ग्रामस्य आरक्षी …
(viii) तत्क्षणमेव रक्षापुरुषः

 

CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit Set 2 with Solutions

Students can access the CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit with Solutions and marking scheme Set 2 will help students in understanding the difficulty level of the exam.

CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit Set 2 with Solutions

समयः- होरात्रयम्
सम्पूर्णाङ्काः – 80

सामान्यनिर्देशाः

  • कृपया सम्यक्तया परीक्षणं कुर्वन्तु यत् अस्मिन् प्रश्नपत्रे 19 प्रश्नाः सन्ति।
  • उत्तरलेखनात् पूर्व प्रश्नस्य क्रमाङ्कः अवश्यं लेखनीयः।
  • अस्य प्रश्नपत्रस्य पठनाय 15 निमेषाः निर्धारिताः सन्ति। अस्मिन् अवधौ केवलं प्रश्नपत्रं पठनीयम् उत्तरपुस्तिकायां च किमपि न लेखनीयम्।

प्रश्नपत्रस्वरूपम्

‘अ’-भागः (बहुविकल्पात्मकः) 40 अङ्काः
‘आ’-भागः (वर्णनात्मकः) 40 अङ्काः

(i) अस्मिन् प्रश्नपत्रे द्वौ भागौ स्तः।
(ii) ‘अ’- भागः बहुविकल्पात्मकः अस्ति।
(iii) ‘आ’-भागः वर्णनात्मकः अस्ति।
(iv) प्रश्नसङ्ख्या प्रश्नपत्रानुसारम् अवश्यमेव लेखनीया।
(v) सर्वेषां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लेखनीयानि।
(vi) प्रश्नानां निर्देशाः ध्यानेन अवश्यं पठनीयाः।

‘अ’-भागः- बहुविकल्पात्मकाः प्रश्नाः (अङ्काः 40)

अनुप्रयुक्त-व्याकरणम् (अङ्काः 25)

प्रश्न 1.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदस्य सन्धिपदं सन्धिच्छेदपदं वा चिनुत-(केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)
(i) अचिरादेव चण्डवातेन मेघरवैश्च सह प्रवर्षः समजायत।
(क) अचिराद् + एव
(ख) अचिरात् + एव
(ग) अचिराद + एव
उत्तर
(i) (ख) अचिरात् + एव

(ii) आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थः + महान् रिपुः।
(क) शरीरस्थो महान्
(ख) शरीरस्थ महान्
(ग) शरीरस्थमहान्
उत्तर
(क) शरीस्थो महान्

(iii) कश्चित् कृषक: बलीवर्दाभ्यां क्षेत्रकर्षणं कुर्वन् आसीत्।
(क) कश् + चित्
(ख) क + श्चित्
(ग) कः + चित्
उत्तर
(ग) कः + चित्

(iv) किञ्चित् कालं नय माम् अस्मात् + नगराद् बहुदूरम्।
(क) अस्मात्नगरात्
(ख) अस्मान्नगरात्
(ग) अस्मादनगरात्
उत्तर
(ख) अस्मान्नगरात्

(v) अयोग्यः पुरुषः नास्ति योजक : + तत्र दुर्लभः।
(क) योजकस्तत्र
(ख) योजक तत्र
(ग) योजकश्तत्र
उत्तर
(क) योजकस्तत्र

प्रश्न 2.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां समासं विग्रहं वा प्रदत्तविकल्पेभ्यः चिनुत। (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)
(i) वानरः सिंहस्य कर्णमाकृष्य पुनः वृक्षोपरि आरोहति।
(क) वृक्ष उपरि
(ख) वृक्षस्य उपरि
(ग) वृक्षे उपरि
उत्तर
(ख) वृक्षस्य उपरि

(ii) प्रकृतिमाता (सस्नेहम्)-भोः भोः प्राणिनः! यूयं सर्वे एव में सन्ततिः।
(क) स्नेहस्य सहितम्
(ख) स्नेहेन सहितम्
(ग) स्नेहस्य अभावः
उत्तर
ख) स्नेहन सहितम्

(iii) सर्वेषामेव मत्कृते महत्त्वं विद्यते समयम् अनतिक्रम्य
(क) यथासमयम्
(ख) यथासमयः
(ग) उपसमयम्
उत्तर
(क) यथासमयम्

(iv) वाक्पटुः केनापि प्रकारेण परैर्न परिभूयते।
(क) वाचः पटुः
(ख) वाक् पटुः
(ग) वाचि पटुः
उत्तर
(ग) वाचि पटुः

(v) हयाः च नागाः च वहिन्त बोधिताः।
(क) हयनागाः
(ख) हयानागौ
(ग) हयानागाश्च
उत्तर
(क) हयनागाः

प्रश्न 3.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां प्रकृति-प्रत्ययौ संयोज्य विभज्य वा उचितम् उत्तरं विकल्पेभ्यः चिनुत। (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)
(i) विद्वांसः एव लोकेऽस्मिन् चक्षुष्मन्तः प्रकीर्तिताः।
(क) चक्षुस् + मतुप्
(ख) चक्षुष् + मतुप्
(ग) चक्षुः + मतुप्
उत्तर
(ख) चक्षुष् + मतुप्

(ii) विचित्रा दैवगतिः।
(क) विचित्र + टाप
(ख) विचित्र + ङीप्
(ग) विचित्र + त्व
उत्तर
(क) विचित्र + टाप्

अथवा

जम्बुक: स्वामिन्! यत्रास्ते सा धूर्ता तत्र गम्यताम्।
(क) धूर्त + तल्
(ख) धूर्त + टाप्
(ग) धूर्त + त्व
उत्तर
(ख) धूर्त + टाप्

(iii) तस्या भार्या बुद्धि + मतुप् पुत्रद्वयोपेता पितुर्गृह प्रति चलिता।
(क) बुद्धिमान्
(ख) बुद्धिमती
(ग) बुद्धिमत्
उत्तर
(ख) बुद्धिमती

(iv) सर्वेषामेव मत्कृते महत् + त्व विद्यते
(क) महत्ता
(ख) महत्वम्
(ग) महत्त्वम्
उत्तर
(ग) महत्त्वम्

प्रश्न 4.
वाच्यस्य नियमानुगुणम् उचितं विकल्पं चिनुत। (केवलं प्रश्नत्रयम्) (1 x 3 = 3)
(i) आदित्यः-अभिनव! किं ………… क्रीडितुं गच्छसि?
(क) त्वया
(ख) त्वम्
(ग) अहम्
उत्तर
(ख) त्वम्

(ii) अभिनव:- न, मया तु स्वपाठः ……………
(क) पठ्यते
(ख) पठामि
(ग) पठ्यसे
उत्तर
(क) पठ्यते

(iii) आदित्यः – शोभनम्! त्वं …………………. अपि लिखसि किम्?
(क) निबन्धः
(ख) निबन्धम्
(ग) निबन्धेन
उत्तर
(ख) निबन्धम्

(iv) अभिनव:- न, ……………………… तु गणितस्य अभ्यासः क्रियते।
(क) त्वया
(ख) अहम्
(ग) मया
उत्तर
(ग) मया

प्रश्न 5.
प्रदत्तेभ्यः विकल्पेभ्यः समुचितं कालबोधकशब्दं चिनुत- (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 =4)
(i) अहं सायं 5:30 वादने ……… … भ्रमणं करोमि।
(क) सार्ध-पञ्चवादने
(ख) सपाद-पञ्चवादने
(ग) पादोन-पञ्चवादने
उत्तर
(क) सार्ध-पञ्चवादने

(ii) केशवः प्रात: 6:00 वादने ……………… जागर्ति।
(क) सार्ध-षड्वादने
(ख) सपाद-षड्वादने
(ग) षड्वादने
उत्तर
(ग) षड्वादने

(iii) कपिलः प्रातः 7:30 वादने …………………. विद्यालयं गच्छति।
(क) सार्ध-सप्तवादने
(ख) सपाद-सप्तवादने
(ग) पादोन-सप्तवादने
उत्तर
(क) सार्ध-सप्तवादने

(iv) सायं 4:30 वादने ….. ……………….. निनादः अतिरिक्तकक्षायै गच्छति।
(क) सपाद-चतुर्वादने
(ख) सार्ध-चतुर्वादने
(ग) पादोन-चतुर्वादने
उत्तर
(ख) सार्ध-चतुर्वादने

(v) प्रणवः रात्रौ 8:45 वादने ……. … दूरदर्शनं पश्यति।
(क) सार्ध-अष्टवादने
(ख) सपाद-अष्टवादने
(ग) पादोन-नववादने
उत्तर
(ग) पादोन-नववादने

प्रश्न 6.
वाक्यानुगुणम् उचिताव्ययपदं चिनुत- (केवलं प्रश्नत्रयम्) (1 x 3 = 3)

(i) …………………… छात्राः पादपान् सिञ्चन्ति।
(क) श्वः
(ख) ह्यः
(ग) इदानीम्
उत्तर
(ग) इदानीम्

(ii) दुर्वहम् ….. ……………. जीवितं जातम्।
(क) तत्र
(ख) अत्र
(ग) अन्यत्र
उत्तर
(ख) अत्र

(iii) निर्जनस्थाने रोदनं ………………… भवति।
(क) श्वः
(ख) वृथा
(ग) एव
उत्तर
(ख) वृथा

(iv) …………………… गणितस्य परीक्षा अभवत्।
(क) उच्चैः
(ख) शनैः
(ग) ह्यः
उत्तर
(ग) ह्यः

प्रश्न 7.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदम् अशुद्धम् अस्ति। शुद्धं पदं विकल्पेभ्यः चिनुत- (केवलं प्रश्नत्रयम् ) (1 x 3 = 3)

(i) भवान् फलं खाद
(क) खादसि
(ख) खादन्तु
(ग) खादतु
उत्तर
(ग) खादतु

(ii) वृक्षाणि हरिताः सन्ति।
(क) वृक्षान्
(ख) वृक्षाः
(ग) वृक्षौ
उत्तर
(ख) वृक्षाः

(iii) सः ग्रामं गच्छन्ति
(क) गच्छसि
(ख) गच्छतः
(ग) गच्छति
उत्तर
(ग) गच्छति

(iv) आनन्दः ह्यः न आगमिष्यति
(क) आगच्छत्
(ख) आगच्छति
(ग) आगच्छन्
उत्तर
(क) आगच्छत्

पठितावबोधनम् (अङ्काः 15)

प्रश्न 8.
रेखाङ्कितपदानि आधृत्य समुचितं प्रश्नवाचकपदं चिनुत। (केवलं प्रश्नपञ्चकम् ) (1 x 5 = 5)

(i) महानगरेषु वाहनानाम् अनन्ताः पङ्क्तयः धावन्ति।
(क) कस्य
(ख) कुत्र
(ग) केषाम्
उत्तर
(ख) कुत्र

(ii) बुद्धिमती चपेटया पुत्रौ प्रहतवती।
(क) का
(ख) कदा
(ग) कया
उत्तर
(ग) कया

(iii) मयूरस्य नृत्यं प्रकृतेः आराधना अस्ति।
(क) का
(ख) कस्य
(ग) कस्याः
उत्तर
(ग) कस्याः

(iv) सुराधिपः ताम् अपृच्छत्।
(क) कः
(ख) किम्
(ग) का
उत्तर
(क) कः

(v) करुणापरो गृही तस्मै आश्रयं प्रायच्छत्।
(क) कस्मै
(ख) कस्यै
(ग) कैः
उत्तर
(क) कस्मै

(vi) संसारे विद्वांसः ज्ञानचक्षुभिः नेत्रवन्तः कथ्यन्ते।
(क) काः
(ख) के
(ग) कः
उत्तर
(ग) कः

प्रश्न 9.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां प्रसङ्गानुकुलम् उचितार्थं चिनुत- (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)

(i) नवमालिका रसालं मिलिता।
(क) वनम्
(ख) आम्रम्
(ग) वृक्षम्
उत्तर
(ख) आम्रम्

(ii) राजपुत्रस्य भार्या पुत्रद्वयोपेता पितृगृहं प्रति चलिता।
(क) माता
(ख) सखी
(ग) पत्नी
उत्तर
(ग) पत्नी

(iii) वृषः जवेन गन्तुम् अशक्तः आसीत्।
(क) तीव्रगत्या
(ख) ‘जव’ इति अन्नेन
(ग) मन्दं मन्दम्
उत्तर
(क) तीव्रगत्या

(iv) करी च सिंहस्य बलं जानाति।
(क) करः
(ख) सिंहः
(ग) गजः
उत्तर
(ग) गजः

(v) मां निजगले बद्ध्वा चल सत्वरम्
(क) मन्दम्
(ख) शीघ्रम्
(ग) शनैः
उत्तर
(ख) शीघ्रम्

प्रश्न 10.
भाषिककार्यसम्बद्धानां प्रश्नानां समुचितम् उत्तरं विकल्पेभ्यः चिनुत-(केवलं प्रश्नषट्कम्) (1 x 6 = 6)

(i) “दुर्दान्तैर्दशनैरमुना स्यान्नैव जनग्रसनम्” अस्मिन् वाक्ये विशेष्यपदं किम्?
(क) दुर्दान्तः
(ख) दशनैः
(ग) अमुना
उत्तर
(ख) दशनैः

(ii) “मार्गे गहनकानने एक व्याघ्रं ददर्श’ अत्र ‘वने’ इत्यर्थे किं पर्यायपदं प्रयुक्तम्?
(क) मार्ग
(ख) गहने
(ग) कानने
उत्तर
(ग) कानने

(iii) “स ऋषभ: हलमूढ्वा गन्तुमशक्तः क्षेत्रे पपात” अत्र क्रियापदं किम्?
(क) पपात
(ख) ऊढ्वा
(ग) अशक्तः
उत्तर
(क) पपात

(iv) “निमित्तमुद्दिश्य हि यः प्रकुप्यति, ध्रुवं स तस्यापगमे प्रसीदति” अस्मिन् वाक्ये ‘प्रकुप्यति’ इत्यस्य किं विलोमपदं प्रयुक्तम्?
(क) ध्रुवम्
(ख) प्रसीदति
(ग) निमित्तम्
उत्तर
(ख) प्रसीदति

(v) “क्रुद्धः सिंह: वानरं प्रहर्तुमिच्छति” अस्मिन् वाक्ये किं विशेषणपदं प्रयुक्तम्?
(क) क्रुद्धः
(ख) सिंहः
(ग) वानरम्
उत्तर
(क) क्रुद्धः

(vi) “आदेशं प्राप्य उभौ प्राचलताम्” अत्र कर्तृपदं किम्?
(क) आदेशम्
(ख) उभौ
(ग) प्राप्य
उत्तर
(ख) उभौ

(vii) “पिता यच्छति पुत्राय बाल्ये विद्याधनं महत्” अत्र विशेषणपदं किम्?
(क) पिता
(ख) महत्
(ग) विद्याधनम्
उत्तर
(ख) महत्

(viii) “तस्य मृतशरीरं राजमार्ग निकषा वर्तते” अत्र ‘निकटे’ इत्यर्थे किं पदं दत्तम्?
(क) राजमार्गम्
(ख) मृतशरीरम्
(ग) निकषा
उत्तर
निकषा

‘आ’-भाग:- वर्णनात्मका: प्रश्नाः (अङ्काः 40)

अपठितावबोधनम् (अङ्काः 10)

प्रश्न 11.
अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत। (10)

सूर्यवंशे सर्वप्रथमं मनु म नृपः अभवत्। तस्य कुलं एव दिलीपः इति ख्यातनामा राजा समुत्पन्नः। राजा दिलीपः सर्वेषां विषयाणां ज्ञाता आसीत् तथापि सः सर्वदा अभिमानरहितः, पराक्रमी, परिश्रमी. क्षमाशीलः आसीत्। दिलीपः न्यायपूर्वकं पितृवत् च प्रजापालनं करोति स्म। सः प्रजायाः रक्षणे सर्वदा उद्यतः भवति स्म। अतः सः एव प्रजायाः पिता आसीत्। राजा दिलीपः यदा चिरं सन्ततिं न अलभत तदा तं गुरुवशिष्ठः सन्ततिं प्राप्तुं कामधेनोः पुत्र्याः नन्दिन्याः सेवार्थम् आदिशत्। दिलीपः स्वभार्यया सह एकविंशतिः दिवसपर्यन्तं गोसेवाम् अकरोत्। द्वाविंशतितमे दिने एक: सिंहः नन्दिनीम् आक्राम्यत्।

दिलीप: गोरक्षायै स्वशरीरं समर्पयितुम् उद्यतः अभवत्। प्रसन्ना नन्दिनी तस्मै सन्तते: वरम् अयच्छत्।

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम् ) (1 × 2 = 2)

(i) दिलीपः कया सह गोसेवाम् अकरोत्?
(ii) दिलीपः किमर्थं स्वशरीरं समर्पयितुम् उद्यतः अभवत्?
(iii) सूर्यवंशे सर्वप्रथमं क: नृपः अभवत्?
उत्तर
(i) भार्यया
(ii) गोरक्षायै
(iii) मनु:/मनुर्नाम

(आ) पूर्णवाक्येन उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम्) (2 × 2 = 4)

(i) गुरुवशिष्ठः किमर्थं नन्दिन्याः सेवार्थम् आदिशत्?
(ii) दिलीपः कथं प्रजापालनं करोति स्म?
(iii) दिलीपः कति दिवसपर्यन्तं गोसेवाम् अकरोत्?
उत्तर
(i) गुरुः वशिष्ठः सन्ततिं प्राप्तुं राजानं दिलीपं नन्दिन्याः सेवार्थम् आदिशत्।
(ii) दिलीपः न्यायेन धर्मेण च पितृवत् प्रजापालनं करोति स्म।
(iii) दिलीपः एकविंशति-दिवसपर्यन्तं गोसेवाम् अकरोत्।।

(इ) अस्य अनुच्छेदस्य कृते उपयुक्तं शीर्षकं संस्कृतेन लिखत। (1)
उत्तर
दिलीपः । राजादिलीपः अथवा अन्य कोऽपि समुचितः शीर्षक:

(ई) यथानिर्देशम् उत्तरत्-(केवलं प्रश्नत्रयम् ) (1 × 3 = 3)

(i) ‘आक्राम्यत्’ इत्यस्याः क्रियायाः कर्तृपदं किम्?
(क) दिलीपः
(ख) वशिष्ठः
(ग) सिंहः
उत्तर
(ग) सिंहः

(ii) ‘क्षमाशीलः’ इति पदस्य विशेष्यं गद्यांशात् चित्वा लिखत।
(क) वशिष्ठः
(ख) दिलीप:
(ग) पराक्रमी
उत्तर
(ख) दिलीपः

(iii) ‘वंशे’ इत्यस्य पदस्य कः पर्यायः अत्र आगतः?
(क) कुले
(ख) सन्ततेः
(ग) चिरम्
उत्तर
(क) कुले

(iv) अनुच्छेदे ‘अलसः’ पदस्य कः विपर्ययः आगतः?
(क) क्षमाशील:
(ख) परिश्रमी
(ग) पराक्रमी
उत्तर
(ख) परिश्रमी

रचनात्मकं कार्यम् (अङ्काः 15)

प्रश्न 12.
भवान् अभिनवः। भवान् पितुः स्थानान्तरणवशात् असमप्रदेशम् आगतः। स्थानान्तरण-प्रमाणपत्रं प्राप्तुं प्रधानाचार्यां प्रति लिखिते प्रार्थनापत्रे रिक्तस्थानानि पूरयित्वा पत्रं च पुनः उत्तरपुस्तिकायां लिखतु। (1/2 × 10 = 5)

सेवायाम् ……………..
माननीया (i) ………….
डी.ए.वी. विद्यालयः, ”
नवदेहली।
विषय:- स्थानान्तरण-प्रमाणपत्रं प्राप्तुं प्रार्थनापत्रम्।
महोदय!
(ii) …………….. निवेदनम् अस्ति यद् अहं भवत्याः विद्यालये नवमकक्षायां (iii) …………….। मम पितुः (iv) …………… असमप्रदेशस्य गौहाटीनगरे सञ्जातम्। मम सम्पूर्णः परिवारः तत्रैव गत्वा निवासं (v) …… अहम् अपि (vi) …………. सह गत्वा तत्रैव (vii) ………….. । अतः अहं प्रार्थये यत् कृपया मह्यं स्थानान्तरणपत्रं (viii) …………………. अनुगृह्णातु। भवत्याः (ix) …………………. कृपा भविष्यति। धन्यवादः। भवत्याः (x)
शिष्यः
अभिनवः
नवमकक्षास्थः
अनुक्रमाङ्क:-3
दिनाङ्कः ………………..
मञ्जूषा- सविनयम्, पठामि, प्रधानाचार्या, परिवारेण, करिष्यति, प्रदाय, स्थानान्तरणम् पठिष्यामि, महती, आज्ञाकारी
उत्तर
(i) प्रधानाचार्या
(ii) सविनयम्
(iii) पठामि
(iv) स्थानान्तरणम्
(v) करिष्यति
(vi) परिवारेण
(vii) पठिष्यामि
(viii) प्रदाय
(ix) महती
(x) आज्ञाकारी

प्रश्न 13.
प्रदत्तं चित्रं दृष्ट्वा मञ्जूषायां प्रदत्तशब्दानां सहायतया पञ्च वाक्यानि संस्कृतेन लिखत- (1 x 5 = 5)
CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit Set 2 with Solutions
मञ्जूषा- अग्रजस्य, अनुजस्य, भगिनी, रक्षाबन्धनम्, रक्षासूत्रम्, मणिबन्धे, मिष्टान्नम्, प्रसन्नौ, पर्वणः बध्राति।
उत्तर
अत्र छात्रेभ्यः सक्षिप्तवाक्यरचना अपेक्षिता वर्तते। केवलं वाक्यशुद्धिः द्रष्टव्या। अस्य प्रश्नस्य प्रमुखम् उद्देश्य वाक्यरचना अस्ति। वाक्यं दीर्घम् अस्ति अथवा लघु इति महत्त्वपूर्णं नास्ति। प्रतिवाक्यम् अर्धः भावस्य कृते अर्धः अङ्कः च व्याकरणदृष्टया शुद्धतानिमित्तं निर्धारितः अस्ति। मञ्जूषायां प्रदत्ताः शब्दाः सहायतार्थ सन्ति। छात्रः तेषां वाक्येषु प्रयोगं कुर्यादेव इति अनिवार्यं नास्ति। छात्रः स्वमेधया अपि वाक्यानि निर्मातुं शक्नोति। मञ्जूषायां प्रदत्तानां शब्दानां विभिक्ति परिवृत्य अपि वाक्यनिर्माणं कर्तुं शक्यते।

अथवा
मञ्जूषाप्रदत्तशब्दानां साहाय्येन निम्नलिखितं विषयम् अधिकृत्य पञ्चभिः संस्कृतवाक्यैः एकम् अनुच्छेद लिखत

‘दीपावलिः
मञ्जूषा- दीपानां पड्क्तिः,जनाः, रात्रौ, पूजयन्ति, प्रतीकम्, मिष्टान्नम्, वितरन्ति, स्फोटयन्ति, दीपमालिकोत्सवः, उल्लासमयम्, अमावस्यायाम्, उत्साहेन, बालकाः अपि।
उत्तर
अयं विकल्पः सर्वेभ्यः अस्ति। छात्राः मञ्जूषायां प्रदत्तानां शब्दानां विभक्ति परिवृत्य अपि वाक्यनिर्माणं कर्तुं शक्नुवन्ति। अतः अङ्काः देयाः। प्रत्येकं वाक्यनिमित्तम् अङ्कमेकम् इति। अस्य मूल्याङ्कनाय अन्ये नियमाः चित्रवर्णनस्य अनुगुणं पालनीयाः।

प्रश्न 14.
अधोलिखितानि वाक्यानि संस्कृतभाषया अनूद्य लिखत-(केवलं वाक्यपञ्चकम्) (1 x 5 = 5)
(i) उद्यान में फूल खिल रहे हैं। (Flowers are blooming in the garden.)
(ii) मेरे पास पाँच फल हैं। (I have five fruits.)
(iii) दिल्ली भारत की राजधानी है। (Delhi is the capital of India.)
(iv) कल हम दोनों गोवा गए थे। (Both of us went to Goa yesterday.)
(v) कृपया तुम मेरे लिए पानी लाओ। (Please bring water for me.)
(vi) शनिवार को मैं उत्सव में जाऊँगा। (I will go to festival on Satuday.)
(vii) अब तुम्हें पढ़ना चाहिए। (You should study now.)
उत्तर
(i) उद्याने पुष्पाणि विकसन्ति।
(ii) मम समीपे पञ्च फलानि सन्ति।
(iii) दिल्ली/देहली भारतस्य राजधानी अस्ति।
(iv) ह्यः आवां गोवानगरम् अगच्छाव/गतवन्तौ।
(v) कृपया त्वं मह्य/मदर्थं जलम् आनय।
(vi) शनिवासरे अहम् उत्सवं गमिष्यामि।
(vii) अधुना त्वं पठेः अथवा अधुना त्वया पठनीयम्/पठितव्यम्।

पठितावबोधनम् (अङ्काः 15)

प्रश्न 15.
अधोलिखितं गद्यांश पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत। (3)
अस्ति देउलाख्यो ग्रामः। तत्र राजसिंहः नाम राजपुत्रः वसति स्म। एकदा केनापि आवश्यककार्येण तस्य भार्या बुद्धिमती पुत्रद्वयोपेता पितुर्गृहं प्रति चलिता। मार्गे गहनकानने सा बुद्धिमती एकं व्याघ्रं ददर्श। सा व्याघ्रमागच्छन्तं दृष्ट्वा धाष्ात् पुत्रौ चपेटया प्रहत्य जगाद-“कथमेकैकशो व्याघ्रभक्षणाय कलहं कुरुथ:? । अयमेकस्तावद्विभज्य भुज्यताम्। पश्चाद् अन्यो द्वितीयः कश्चिल्लक्ष्यते”। इति श्रुत्वा व्याघ्रमारी काचिदियमिति मत्वा व्याघ्रो भयाकुलचित्तो नष्टः।

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) (1/2 × 2 = 1)

(i) क: भयाकुलचित्तो नष्टः?
(ii) सा बुद्धिमती कुत्र एकं व्याघ्रं ददर्श?
(iii) राजसिंहः कः आसीत्?
उत्तर
(i) व्याघ्रः
(ii) मार्गे/गहनकानने
(iii) राजपुत्रः

(आ) पूर्णवाक्येन उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम्) (1 × 2 = 2)

(i) सा पुत्रौ चपेटया प्रहृत्य किं जगाद?
(ii) बुद्धिमती सा किमर्थं पितृह प्रति चलिता?
(iii) मार्गे सा बुद्धिमती किं ददर्श?
उत्तर
(i) सा पुत्रौ चपेटयाप्रहृत्य जगाद-“कथमेकैकशो व्याघ्रभक्षणाय कलहं कुरुथः? अयमेकस्तावद्विभज्य भुज्यताम्।पश्चाद् अन्यो द्वितीयः कश्चिल्लक्ष्यते।
(ii) बुद्धिमती सा आवश्यककार्येण पुत्रद्वयोपेता पितुर्गृहं प्रति चलिता।
(iii) मार्गे सा बुद्धिमती एकं व्याघ्रं ददर्श।

प्रश्न 16.
अधोलिखितं पद्यांशं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत (3)
दुर्वहमत्र जीवितं जातं प्रकृतिरेव शरणम्।
शुचि पर्यावरणम्।।
महानगरमध्ये चलदनिशं कालायसचक्रम्।
मनः शोषयत् तनुः पेषयद् भ्रमति सदा वक्रम्।।
दुर्दान्तैर्दशनैरमुना स्यान्नैव जनग्रसनम्। शुचि पर्यावरणम्।।

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) (1/2 × 2 = 1)

(i) अत्र किं दुर्वहं जातम्?
(ii) कदा महानगरे कालायसचक्र चलति?
(iii) पर्यावरणं कीदृशं भवितव्यम्?
उत्तर
(i) जीवितम्
(ii) अनिशम्
(iii) शुचि

(आ) पूर्णवाक्येन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) (1 × 2 = 2)

(i) कालायसचक्रं किं कुर्वत् वक्रं भमति?
(ii) केन जनग्रसनं न स्यात्?
(iii) का अस्माकं शरणम् अस्ति?
उत्तर
(i) कालायसचक्रम् अनिशं चलद् व्रकं भ्रमति।
(ii) दुर्दान्तैः दशनैः जनग्रसनं न स्यात्।
(iii) प्रकृतिः एव अस्माकं शरणम् अस्ति।

प्रश्न 17.
अधोलिखितं नाट्यांशं पठित्वा प्रदत्तानां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत।
मयूरः- (वृक्षोपरितः-साट्टहासपूर्वकम्) विरम्, विरम, आत्मश्लाघायाः। किं न जानासि यत्
यदि न स्यान्नरपतिः सम्यनेता ततः प्रजा।
अकर्णधारा जलधौ विप्लवेतेह नौरिव॥ (3)

को न जानाति तव ध्यानावस्थाम्। ‘स्थितप्रज्ञ’ इति व्याजेन वराकान् मीनान् छलेन अधिगृह्य क्रूरतया भक्षयसि। धिक् त्वाम्। तव कारणात् तु सर्वं पक्षिकुलमेवावमानितं जातम्।

वानरः- (सगर्वम्) अतएव कथयामि यत् अहमेव योग्यः वनराजपदाय। शीघ्रमेव मम राज्याभिषेकाय तत्पराः भवन्तु सर्वे वन्यजीवाः।

मयूरः- अरे वानर! तूष्णीं भव। कथं त्वं योग्यः वनराजपदाय? पश्यतु पश्यतु मम शिरसि राजमुकुटमिव शिखां स्थापयता विधात्रा एवाहं पक्षिराजः कृतः अतः वने निवसन्तं मां वनराजरूपेणापि द्रष्टुं सज्जाः भवन्तु अधुना। यतः कोऽप्यन्य: विधातुः निर्णयम् अन्यथा कर्तुं क्षमः?

काकः- (सव्यङ्ग्यम्) अरे अहिभुक्! नृत्यातिरिक्तं का तव विशेषता यत् त्वां वनराजपदाय योग्यं मन्यामहे वयम्।

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम्) (1/2 × 2 = 1)

(i) कः सगर्वं वदति?
(ii) नाट्यांशे कः श्लोकं वदति?
(iii) ‘अरे वानर! तूष्णीं भवा’ इति कः कथयति?
उत्तर
(i) वानरः
(ii) मयूरः
(iii) मयूरः

(आ) पूर्णवाक्येन उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम्) (1 × 2 = 2)

(i) विधात्रा मयूरः कथं पक्षिराजः कृतः?
(ii) काकः किं वदति?
(iii) वानरः (सगर्व) किं वदति?
उत्तर
(i) शिरसि राजमुकुटमिव शिखां स्थापयता विधात्रा एव मयूरः पक्षिराजः कृतः।
(ii) काकः (सव्यङ्ग्यम्)-“अरे अहिभुक्! नृत्यातिरिक्तं का तव विशेषता यत् त्वां वनराजपदाय योग्य मन्यामहे वयम्।” इति वदति
(iii) वानरः (सगर्वं) “अहमेव योग्यः वनराजपदाय। शीघ्रमेव मम राज्याभिषेकाय तत्पराः भवन्तु सर्वे वन्यजीवाः” इति कथयति।

प्रश्न 18.
मञ्जूषातः समुचितपदानि चित्वा अधोलिखित-श्लोकस्य अन्वयं पूरयत (1/2 x 4 = 2)
त्यक्त्वा धर्मप्रदां वाचं परुषां या योऽभ्युदीरयेत्।
परित्यज्य फलं पक्वं भुङ्क्तेऽपक्वं विमूढधीः॥
अन्वयः- यः
(i) …………. वाचम् त्यक्त्वा परुषाम् वाचम्
(ii) …….(सः) विमूढघी: पक्वम् (फलम्)
(iii) …………. अपक्वम् फलम्
(iv) मञ्जूषा- अभ्युदीरयेत्, भुङ्क्ते, धर्मप्रदाम्, परित्यज्य
उत्तर
(i) धर्मप्रदाम्
(ii) अभ्युदीरयेत्
(iii) परित्यज्य
(iv) भुङ्क्ते

अथवा
मञ्जूषायाः साहाय्येन श्लोकस्यभावार्थे रिक्तस्थानानि पूरयित्वा पुनः लिखत।
काकः कृष्णः पिकः कृष्णः को भेदः पिककाकयोः।
वसन्तसमये प्राप्ते काकः काकः पिक: पिकः।।
भावार्थ:- अस्य भावोऽस्ति यत्
(i) ………..वर्णः कृष्णः वर्तते पिकस्य अपि वर्णः
(ii) ……….. एव अस्ति। अतः पिके काके च कः भेदः अस्ति अर्थात् वर्णदृष्ट्या तयोः कश्चिद् भेदो न दृश्यते। परन्तु यदा
(iii) ……. समयः आगच्छति तदा तयोः स्वरैः ज्ञायते यत् कः
(iv) …….. कश्च पिको वर्तते। मञ्जूषा- वसन्तस्य, काकस्य, काकः, कृष्णः
उत्तर
अस्य भावोऽस्ति यत् काकस्य वर्णः कृष्णः वर्तते पिकस्य अपि वर्णः कृष्णः एव अस्ति। अतः तयोः पिके काके च कः भेदः अस्ति अर्थात् वर्णदृष्ट्या तयोः कच्चिद् भेदो न दृश्यते! परन्तु यदा वसन्तस्य समय: आगच्छति तदा तयोः स्वरैः ज्ञायते यत् कः काकः अस्ति कश्च पिको वर्तते।

प्रश्न 19.
अधोलिखित-कथांशं समुचितक्रमेण लिखत। (1/2 x 8 = 4)
(i) एकः कृषकः आसीत्।
(ii) पुत्रस्य दैन्यावस्थां दृष्ट्वा सुरभिः दुःखिता अभवत्।
(iii) सुरभेः इमाम् अवस्थां दृष्ट्वा सुराधिपः ताम् अपृच्छत्- ‘अयि शुभे! किमेवं रोदिषि’ इति।
(iv) कृषक: तं दुर्बलं वृषभ तोदनेन नुद्यमानः अवर्तत।
(v) तस्य समीपे द्वौ बलीवदौ आस्ताम्।
(vi) क्रुद्धः कृषकः तमुत्थापयितुं बहुवारं यत्नमकरोत्।
(vii) सः वृषभः हलम् ऊढ्वा गन्तुम् अशक्तः क्षेत्रे पपात।
(viii) तयोः बलीवर्दयोः एकः शरीरेण दुर्बलः आसीत्।
उत्तर
(i) एकः कृषकः आसीत्।
(ii) तस्य समीपे द्वौ बलीवौ आस्ताम्।
(iii) तयोः बलीवर्दयोः एकः शरीरेण दुर्बलः आसीत्।
(iv) कृषक: तं दुर्बलं वृषभं तोदनेन नुद्यमानः अवर्तत।
(v) सः वृषभः हलम् ऊढवा गन्तुम् अशक्तः क्षेत्रे पपात।।
(vi) क्रुद्धः कृषक: तमुत्थापयितुं बहुवारं यत्नमकरोत्।
(vii) पुत्रस्य दैन्यावस्थां दृष्ट्वा सुरभिः दुःखिता अभवत्।
(vii) सुरभेः इमाम् अवस्थां दृष्ट्वा सुराधिपः ताम् अपृच्छत्–’अयि शुभे! किमेवं रोदिषि’ इति।

CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit Set 1 with Solutions

Students can access the CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit with Solutions and marking scheme Set 1 will help students in understanding the difficulty level of the exam.

CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit Set 1 with Solutions

समयः- होरात्रयम्
सम्पूर्णाङ्काः – 80

सामान्यनिर्देशाः

  • कृपया सम्यक्तया परीक्षणं कुर्वन्तु यत् अस्मिन् प्रश्नपत्रे 19 प्रश्नाः सन्ति।
  • उत्तरलेखनात् पूर्व प्रश्नस्य क्रमाङ्कः अवश्यं लेखनीयः।
  • अस्य प्रश्नपत्रस्य पठनाय 15 निमेषाः निर्धारिताः सन्ति। अस्मिन् अवधौ केवलं प्रश्नपत्रं पठनीयम् उत्तरपुस्तिकायां च किमपि न लेखनीयम्।

प्रश्नपत्रस्वरूपम्

‘अ’-भागः (बहुविकल्पात्मकः) 40 अङ्काः
‘आ’-भागः (वर्णनात्मकः) 40 अङ्काः

(i) अस्मिन् प्रश्नपत्रे द्वौ भागौ स्तः।
(ii) ‘अ’- भागः बहुविकल्पात्मकः अस्ति।
(iii) ‘आ’-भागः वर्णनात्मकः अस्ति।
(iv) प्रश्नसङ्ख्या प्रश्नपत्रानुसारम् अवश्यमेव लेखनीया।
(v) सर्वेषां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लेखनीयानि।
(vi) प्रश्नानां निर्देशाः ध्यानेन अवश्यं पठनीयाः।

‘अ’-भागः- बहुविकल्पात्मकाः प्रश्नाः (अङ्काः 40)

अनुप्रयुक्त-व्याकरणम् (अङ्काः 25)

प्रश्न 1.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदस्य सन्धिपदं सन्धिच्छेदपदं वा चिनुत-(केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)
(i) तन्नाम सर्वोच्चं वर्तते।
(क) तन् + नाम
(ख) तत् + नाम
(ग) तद् + नाम
उत्तर
(ख) तत् + नाम

(ii) वाक् + मयम् तपः।
(क) वाग्मयम्
(ख) वाङ्मयम्
(ग) वाकमयम्
उत्तर
(ख) वाङ्मयम्

(iii) सोऽपि पठितुम् वाञ्छति।
(क) सः + अपि
(ख) सो + अपि
(ग) सो + ऽपि
उत्तर
(क) सः + अपि

(iv) रामकथायां रामस्य यशः + गानम् वर्तते।।
(क) यशोऽगानम्
(ख) यशगानम्
(ग) यशो गानम्
उत्तर
(ग) यशो गानम्

(v) कशचौर : गृहं प्राविशत्।
(क) के + चौरम्
(ख) कम् + चौरः
(ग) कः + चौरः
उत्तर
(ग) कः + चौरः

प्रश्न 2.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां समासं विग्रहं वा प्रदत्तविकल्पेभ्यः चिनुत। (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)
(i) भवान् सपरिवारम् मम गृहम् आगच्छतु।
(क) परिवार सहितम्
(ख) परिवार सहितम्
(ग) परिवारेण सहितम्
उत्तर
(ग) परिवारेण सहितम्

(ii) कार्य समापयितुं स शक्तिम् अनतिक्रम्य परिश्रमं करोति।
(क) यथाशक्तिः
(ख) यथाशक्ति
(ग) यथाशक्तिम्
उत्तर
(ख) यथाशक्ति

(iii) सुरभेः वचनम श्रुत्वा इन्द्रस्य हृदयमद्रवत्।
(क) सुरभीवचनम्
(ख) सुरभेवचनम्
(ग) सुरभिवचनम्
उत्तर
(ग) सुरभिवचनम्

(iv) सीतोर्मिले भगिन्यौ स्तः।
(क) सीता च उर्मिले
(ख) सीता च उर्मिला च
(ग) सीता उर्मिले च
उत्तर
(ख) सीता च उर्मिला च

(v) राजसिंहः नाम राजपुत्रः अवसत्।
(क) राज्ञे पुत्रः
(ख) राज्ञा पुत्रः
(ग) राज्ञः पुत्र
उत्तर
(ग) राज्ञः पुत्र

प्रश्न 3.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाकिन्तपदानां प्रकृति-प्रत्ययौ संयोज्य विभन्य वा उचितम् उत्तरं विकल्पेभ्यः चिनुत। (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)
(i) माता सदैव पूजनीय + टाप् अस्ति।
(क) पूजनीयः
(ख) पूजनीयम्
(ग) पूजनीया
उत्तर
(ग) पूजनीया

अथवा

पी.टी. उषा एका धावक + टाप् आसीत्।
(क) धावकः
(ख) धाविका
(ग) धाविकाः
उत्तर
(क) धावकः

(ii) वाक्पटुः धैर्य + मतुप् मंत्री सभायाम् अपि अकातरः।
(क) धैर्यवत्
(ख) धैर्यवान्
(ग) धैर्यवन्तः
उत्तर
(ख) धैर्यवान्

(iii) तदेव महात्मानः समत्वम् इति आहु।
(क) सम + त्व
(ख) समत् + त्व
(ग) सम् + त्वम्
उत्तर
(क) सम + त्व

(iv) विद्वांसः एव अस्मिन् लोके चुक्षष् + मतुप सन्ति।
(क) चक्षुःमन्तः
(ख) चक्षुमान्
(ग) चक्षुष्मन्तः
उत्तर
(ग) चक्षुष्मन्तः

प्रश्न 4.
वाच्यस्य नियमानुगुणम् उचितं विकल्पं चिनुत। (केवलं प्रश्नत्रयम्) (1 x 3 = 3)
(i) रमेशः – किम् अशोकः पाठं … ?
(क) पठसि
(ख) पठति
(ग) पठ्यते
उत्तर
(ख) पठति

(ii) सुधा – आम्! ……………. पाठः पठ्यते।
(क) अशोकेन
(ख) अशोकम्
(ग) अशोकः
उत्तर
(क) अशोकेन

(iii) रमेशः – किम् तेन ………….. नम्यते?
(क) अध्यापकम्
(ख) अध्यापकः
(ग) अध्यापको
उत्तर
(ख) अध्यापकः

(iv) सुधा – आम् ……………. अध्यापकम् नमति।
(क) ते
(ख) सः
(ग) तेन
उत्तर
(ख) सः

प्रश्न 5.
प्रदत्तेभ्यः विकल्पेभ्यः समुचितं कालबोधकशब्द चिनुत- (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)
(i) मम भ्राता प्रातः (5.00) …. ………. वादने भ्रमणार्थं गच्छति।
(क) सार्ध-पञ्च
(ख) सपाद-पञ्च
(ग) पञ्च
उत्तर
(ग) पञ्च

(ii) अहम् प्रातः (8.30) ……………………… वादने कार्यालयं गच्छामि।
(क) सार्ध-अष्ट
(ख) सपाद-अष्ट
(ग) अष्ट
उत्तर
(क) सार्ध-अष्ट

(iii) तव भ्राता मध्याह्न (2.00) …………………. वादने विद्यालयात् आगच्छति।
(क) द्वि-सपाद
(ख) द्वि
(ग) त्रि
उत्तर
(ख) द्वि

(iv) मम जनकः (7.45) ……………… वादने गृहम् आगच्छति।
(क) पदोन-सप्त
(ख) सार्ध-अष्ट
(ग) पादोन-अष्ट
उत्तर
(ग) पादोन-अष्ट

(v) मम माता (8.15) …………… वादने पाकशालाम् गच्छति।
(क) पादोन-अष्ट
(ख) सपाद-अष्ट
(ग) सार्ध-अष्ट
उत्तर
(ख) सपाद-अष्ट

प्रश्न 6.
वाक्यानुगुणम् उचिताव्ययपदं चिनुत- (केवलं प्रश्नत्रयम्) (1 x 3 = 3)

(i) किं त्वम् ……………” वाराणसी गमिष्यसि?
(क) हयः
(ख) श्वः
(ग) पुरा
उत्तर
(ख) श्वः

(ii) ……. एव अहम् मातुलस्य गृहं गच्छामि।
(क) यावत्
(ख) यदा-कदा
(ग) तत्र
उत्तर
(ख) यदा-कदा

(iii) ……………..” अहं पाठं पठामि तावत् त्वम् अभ्यासं कुरु
(क) यावत्
(ख) यत्र
(ग) यदा
उत्तर
(क) यावत्

(iv) यत्र मम विद्यालयः “…………..” एव अहम् वसामि।
(क) तत्र
(ख) कुत्र
(ग) अत्र
उत्तर
(क) तत्र

प्रश्न 7.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदम् अशुद्धम् अस्ति। शुद्ध पदं विकल्पेभ्यः चिनुत- (केवलं प्रश्नत्रयम्) (1 x 3 = 3)
(i) गृहे अनेकानि अतिथयः आगच्छन्।
(क) अनेके
(ख) अनेकम्
(ग) अनेकाः
उत्तर
(क) अनेके

(ii) एतत् दृष्ट्वा बालकाः प्रसन्नाः अभवत्
(क) अभवताम्
(ख) अभवन्
(ग) अभवत
उत्तर
(ख) अभवन्

(iii) आवाम् नाटकम् द्रक्ष्यामि।
(क) वयम्
(ख) आवाम्
(ग) अहम्
उत्तर
(ग) अहम्

(iv) सा श्वः मम गृहम् आगच्छत्।।
(क) आगमिष्यामि
(ख) आगमिष्यति
(ग) आगच्छन्
उत्तर
(ख) आगमिष्यति

पठितावबोधनम् (अङ्काः 15)

प्रश्न 8.
रेखाङ्कितपदानि आधृत्य समुचितं प्रश्नवाचकपदं चिनुत। (केवलं प्रश्नपञ्चकम्) (1 x 5 = 5)

(i) कश्चन् धूर्तः शृगालः हसन् आह।
(क) कीदृशी
(ख) कीदृशः
(ग) कीदृशम्
उत्तर
(ख) कीदृशः

(ii) देउलाख्ये ग्रामे राजसिंहः वसति स्म।
(क) के
(ख) कस्मिन्/कुत्र
(ग) कः
उत्तर
(ख) कस्मिन्/कुत्र

(iii) गुणी गुणं वेत्ति।
(क) कः
(ख) को
(ग) का
उत्तर
(क) कः

(iv) कृषिवलः क्रुद्धः अभवत्।
(क) कः
(ख) कीदृशः
(ग) किम्
उत्तर
(क) कः

(v) सः भारवेदनया क्रन्दति स्म।
(क) का
(ख) किम्
(ग) कया
उत्तर
(ग) कया

(vi) पुत्रः पठनाय पाठशाला गच्छति।
(क) किमर्थम्
(ख) कुत्र
(ग) कय
उत्तर
(क) किमर्थम्

प्रश्न 9.
अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां प्रसङ्गानुकुलम् उचितार्थं चिनुत- (केवलं प्रश्नचतुष्टयम्) (1 x 4 = 4)

(i) अवक्रता चित्ते यथा।
(क) कर्णे
(ख) आत्मनि
(ग) मनसि
उत्तर
(ग) मनसि

(ii) इति एतद् विदुषाम् वचः
(क) कथितः
(ख) वचनम्
(ग) कार्यम्
उत्तर
(ख) वचनम्

(iii) व्याघ्रं दृष्ट्वा बुद्धिमती उवाच।
(क) अवलोक्य
(ख) पश्य
(ग) दृष्टताः
उत्तर
(क) अवलोक्य

(iv) कृषिवल: वृषभम् तुदति।
(क) अश्वम्
(ख) गर्दभम्
(ग) वलीवर्दम्
उत्तर
(ग) वलीवर्दम्

(v) आरक्षी चौरं न्यायालयं नीतवान्।
(क) सैनिकः
(ख) रक्षी
(ग) आरक्षक:
उत्तर
(ग) आरक्षक:

प्रश्न 10.
भाषिककार्यसम्बद्धानां प्रश्नानां समुचितम् उत्तरं विकल्पेभ्यः चिनुत-(केवलं प्रश्नषट्कम्) (1 x 6 = 6)
(i) “आलस्यं हि मनुष्याणां शरीस्थो महान् रिपुः” अत्र उद्यमम् पदस्य विपर्ययं किम्?
(क) महान्
(ख) रिपुः
(ग) आलस्यम्
उत्तर
(ग) आलस्यम्

(ii) “प्रविष्टः” इति क्रियापदस्य कर्तृपदं किम्?
(क) चौरः
(ख) गृहाभ्यन्तरः
(ग) तस्मिन्
उत्तर
(क) चौरः

(iii) “अहम् तु पुत्रं शोचामि” अत्र शोचामि क्रियापदस्य कर्तृपदं किम्?
(क) तु
(ख) पुत्रम्
(ग) अहम्
उत्तर
(ग) अहम्

(iv) “वायुमण्डलं भृशं दूषितम् नहि निर्मलजलं’ अत्र वायुमण्डलं पदस्य विशेषणं किम्?
(क) भृशम् दूषितम्
(ख) नहि
(ग) जलम्
उत्तर
(क) भृशम् दूषितम्

(v) अनृतम् पदम् वदसि चेत् काकः दशेत्-अत्र असत्यम् पदाय किम् पदं प्रयुक्तम्?
(क) असत्यम्
(ख) अनृतम्
(ग) नृतम्
उत्तर
(ख) अनृतम्

(vi) “तस्य पुच्छम् धुनोति” अत्र तस्य पदं कस्मै प्रयुक्तम्?
(क) पक्षिणे
(ख) सिंहाय
(ग) वानराय
उत्तर
(ख) सिंहाय

(vii) ‘निर्धनः जनः’ अत्र विशेष्यपदं किम्?
(क) निर्धनः
(ख) निधि
(ग) जनः
उत्तर
(ग) जनः

(viii) भाग्यवशात् इति पदस्य पर्यायपदं किम्?
(क) कार्यात्
(ख) दैवात्
(ग) परिश्रमात्
उत्तर
(ख) दैवात्

‘आ’-भागः – वर्णनात्मकाः प्रश्नाः (अङ्काः 40)

अपठितावबोधनम् (अङ्काः 10)

प्रश्न 11.
अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत।
एकस्मिन् ग्रामे मन्थरको नाम तन्तुवायः अवसत्। तन्तु संयोजनं कुर्वतः तस्य सर्वाणि उपकरणानि नष्टानि। अथ सः नवीनानि उपकरणानि निर्मातुं काष्ठानि प्राप्तुं वनगमच्छत्। तत्र एकम् विशाल वृक्षं दृष्ट्वा यावत् सः तस्योपरि कुठाराघातं कर्तुम् उद्यतोऽभवत् तावदेव तवृक्षवासी यक्षः अवदत्-“भो! अयं पादपः मम आश्रयः, एनं मा कर्तय। अहम् तव मनोकामना पूरयिष्यामि, अभीष्टं वरं प्रार्थय इति” एतत् श्रुत्वा तन्तुवायः स्वपत्नी प्रष्टुम् गृहमागच्छत्।

सा तम् अन्यत् बाहुयगलम् द्वितीयं च शिर याचितुम् प्रेरितवती येन सः पुरतः पृष्ठतः च पटान् निर्मातुं समर्थो भवेत्। ततः मन्थरक: वनं गत्वा यक्षं अन्यद् बाहु द्वितीयं शिरः याचितवान्। यक्ष अपि तस्मै तादृशम् वरम् दत्तवान्। अनन्तरम् यावत् सः चतुर्भुजः द्विशिरः भूत्वा गृहमागतवान् तावत् सर्वे तम् राक्षसमत्वा तस्य वधम् अकुर्वन्।

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) (1 × 2 = 2)

(i) तन्तुवायः कुत्र अवसत्?
(ii) तन्तुवायः काम् प्रष्टुम् गृहम् आगच्छत्?
(iii) सर्वे किम् मत्वा मन्थरकस्य वधम् अकुर्वन्?
उत्तर
(i) एकस्मिन् ग्रामे
(ii) स्वपत्नीम्
(iii) राक्षसम्

(आ) पूर्णवाक्येन उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम्) (2 × 2 = 4)

(i) मन्थरक: किमर्थम् वनम् अगच्छत्?
(ii) वृक्षवासी यक्षः तन्तुवायम् किम् अवदत्?
(iii) तन्तुवायस्य पत्नी तन्तुवायम् किम् याचितुं प्रेरितवती?
उत्तर
(i) सः नवीनानि उपकरणानि निर्मातुं काष्ठानि प्राप्तुं वनं अगच्छत्।।
(ii) वृक्षवासी यक्षः अवदत् भो अयं पादपः ………… एनं या कर्तय।
(iii) तन्तुवायस्य भार्या अन्यत् ………………… प्रेरितवती।

(इ) अस्य अनुच्छेदस्य कृते उपयुक्तं शीर्षकं संस्कृतेन लिखत। (1)
उत्तर
मूर्खः तन्तुवाय:/मूर्खा भार्या/सहसा क्रियां न विदधीत/लोभस्य परिणामः

(ई) यथानिर्देशम् उत्तरत्-(केवलं प्रश्नत्रयम्) (1 ×3 = 3)

(i) तस्य सर्वाणि उपकरणानि नष्टानि। अत्र विशेष्यपदं किम्?
(क) नष्टानि
(ख) उपकरणानि
(ग) सर्वाणि
उत्तर
(i) उपकरणानि

(ii) सा तम् अन्यत् बाहुयुगलम् … अत्र सा पदम् कस्यै प्रयुक्तम्?
(क) यक्षाय
(ख) तन्तुवायाय
(ग) पत्न्यै
उत्तर
(ग) पत्न्यै

(iii) “यक्षः अपि तस्मै तादृशं वरं दत्तवान्” दत्तवान् क्रियापदस्य कर्तृपदं किम्?
(क) तस्मै
(ख) यक्षः
(ग) वरम्
उत्तर
(ख) यक्षः

(iv) “सः पुरतः पृष्ठतः च पटान् निर्मातुम्” अत्र पटान् इति पदस्य कः अर्थः?
(क) वस्त्राणि
(ख) काष्ठानि
(ग) यन्त्राणि
उत्तर
(क) वस्त्राणि

रचनात्मक कार्यम् (अङ्काः 15)

प्रश्न 12.
पितामहं प्रति लिखिते पत्रे रिक्तस्थानानि पूरयित्वा पत्रं च पुनः उत्तरपुस्तिकायां लिखतु। छात्रावासतः पूरमपूज्याः पितामहमहोदया:! श्रीमत्-चरणकमलेषु सविनयं प्रणामाः भवतां पत्रं गतदिने मया (i) …………….. पत्रं लब्ध्वा पठित्वा च महान् (ii) …………. जातः। अत्र भवत्कृपया अहं सर्वथा कुशली (iii) ………… अस्मि। अध्ययनम् अपि मम (iv) ………….. प्रचलित। अहं प्रथमश्रेण्याम् उत्तीर्णः इति (v) ………… ज्ञात्वा भवता महती प्रसन्नता प्रकटीकृता पत्रे। परं इदं भवच्चरणकमलयोः एव कृपया फलं वर्तते। (vi) …………… शुभाशीर्वचनैश्च अहं पुनरपि परीक्षासु प्रथमश्रेणी (vii) …………. । काले-काले पत्रप्रदानेन (viii) …………….. मार्गदर्शनेने (ix) ……………… दोषाणाम् निरूपणेन च अहं (x) …………….. अनुग्राह्यः इति पुनः प्रणतिपूर्वकं प्रणामाः। (1/2 × 10 = 5)
उत्तर
(i) प्राप्तम्
(ii) प्रमोदो
(iii) सानन्दश्च
(iv) सम्यक्
(v) समाचारम्
(vi) शुभाशीर्वादैः
(vii) प्राप्स्यामि
(viii) भवताम्
(ix) मम
(x) सर्वदा

भवदङ्कपालितः पौत्रः
कखग मञ्जूषा- सर्वदा, शुभाशीर्वादैः, प्राप्स्यामि, मम, प्रमोदो, समाचार प्राप्तम्, भवताम्, सम्यक्, सानन्दश्च

प्रश्न 13.
प्रदत्तं चित्रं दृष्ट्वा मञ्जूषायां प्रदत्तशब्दानां सहायतया पञ्च वाक्यानि संस्कृतेन लिखत- (1 x 5 = 5)
CBSE Sample Papers for Class 10 Sanskrit Set 1 with Solutions 1
मञ्जूषा- छात्राः, क्षेत्रे, वृक्षारोपणम्, वनमहोत्सवः पर्यावरणम्, शिक्षकैः, पादपानाम्, रोपणम्, पादपान्, उत्साहपूर्वकम् अनेके वृक्षाः, विशालम्
उत्तर
(1) अस्मिन् चित्रे वनमहोत्सवस्य दृश्यम् अस्ति।
(2) विद्यालयस्य प्राङ्गणे छात्राः वृक्षारोपणम् कुर्वन्ति
(3) पादपान् रोपयित्वा एका बालिका पर्यावरणगीतं गायति।
(4) सर्वे छात्राः उत्साहपूर्वकं वनमहोत्सवम् आचरन्ति।
(5) क्षेत्रे अनेके हरिताः वृक्षाः सन्ति।

अथवा

मञ्जूषा – प्रदत्तशब्दानां साहाय्येन निम्नलिखितं विषयम् अधिकृत्य पञ्चभिः संस्कृतवाक्यैः एकम् अनुच्छेदं लिखत
मञ्जूषा- प्रतिदिनं, सर्वोत्तम् धनम्, सूर्योदयः, संतुलित आहारः, नियमित व्यायामः, स्वास्थ्य, स्वास्थ्यवर्धक, प्राक् ,प्रश्नपत्रम्
उत्तर
(1) स्वास्थ्यम् स्वस्थजीवनस्य आधारस्तम्भः अस्ति।
(2) स्वास्थ्यस्य रक्षायै स्वास्थ्यसंबंधी नियमान् पालयेयुः।
(3) प्रतिदिनं प्रात: व्यायाम कुर्यात्।
(4) सन्तुलितं भोजनं कुर्यात्।
(5) सर्वेषु धनेषु स्वास्थ्यमेव सर्वोत्तमं धनम् अस्ति।

प्रश्न 14.
अधोलिखितानि वाक्यानि संस्कृतभाषया अनूद्य लिखत-(केवलं वाक्यपञ्चकम्) (1 x 5 = 5)
(i) भारत नदियों का देश है। (India is country of Rivers.)
(ii) अरुणाचल प्रदेश की राजधानी इटानगर है। (Capital of Aurmchal Pradesh is Itanagar.)
(iii) सदाचार मनुष्य का पहला धर्म होना चाहिए। (Virtue should be Man’s first religion.)
(iv) सज्जन व्यक्ति सदैव परोपकार करते हैं। (Gentleman always do charity.)
(v) माता और पिता अपने बच्चों का मार्गदर्शन करते है। (Parents always guide their children.)
(vi) जीवन में एक ही लक्ष्य होना चाहिए। (There should be only one goal in life.)
(vii) पिता के साथ पुत्र जाता है। (Son goes with Father.)
उत्तर
(i) भारतम् नदीनाम् देशः अस्ति।
(ii) अरुणाचलप्रदेशस्य राजधानी इटानगरम् अस्ति।
(iii) सदाचारः मनुष्याणां प्रथम धर्मः भवेत्।
(vi) सज्जनाः सदैव परोपकारं कुर्वन्ति।
(v) पितरौ स्वसन्तते:/शिशूनाम् मार्गदर्शनं कुरुतः ।
(vi) जीवने एकमेव लक्ष्यं भवेत्।
(vii) पित्रेण सह पिता गच्छति।

पठितावबोधनम् (अङ्काः 15)

प्रश्न 15.
अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत। (3)
विचित्रा दैवगतिः। तस्यामेव रात्रौ तस्मिन् गृहे कश्चन् चौरः गृहाभ्यन्तरं प्रविष्टः। तत्र निहितामेकां मञ्जूषाम् आदाय पलायितः। चौरस्य पादध्वनिना प्रबुद्धोऽतिथिः चौरशङ्कया तमन्वधावत् अगृहणाच्च, परं विचित्रमघटत। चौरः एव उच्चैः क्रोशितुमारभत “चौरोऽयं चौरोऽयम्” इति। तस्य तारस्वरेण प्रबुद्धाः ग्रामवासिनः स्वगृहाद् निष्क्रम्य तत्रागच्छन् वराकमतिथिमेव च चौरं मत्वाऽभर्त्सयन्। यद्यपि ग्रामस्य आरक्षी एव चौर आसीत्। तत्क्षणमेव रक्षापुरुषः तम् अतिथिम् चौरोऽयम् इति प्रख्याप्य कारागृहे प्राक्षितपत्।

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) (1/2 × 2 = 1)

(i) दैवगतिः कीदृशी:?
(ii) गृहाभ्यन्तरं कः प्रविष्ट:?
(iii) अतिथिः केन प्रबुद्ध?
उत्तर
(i) विचित्रा
(ii) चौरः
(iii) पादध्वनिना

(आ) पूर्णवाक्येन उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम्) (1 × 2 = 2)

(i) ग्रामवासिनः किम् अकुर्वन्?
(ii) रक्षापुरुषः किम् अकरोत्?
(iii) चौरः किम् आदाय पलायितः?
उत्तर
(i) गृहवासिनः स्वगृहाद् ………………… मत्वा अभय॑न्।
(i) रक्षापुरुषः अतिथिम् ………………… अक्षिपत्।
(iii) गृहे स्थितामेकाम् ………………. पलायितः।

प्रश्न 16.
अधोलिखितं पद्यांशं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत (3)
विनिपातो न वः कश्चिद् दृश्यते त्रिदशाधिपः।
अहं तु पुत्रं शोचामि, तेन रोदिमि कौशकि!।।

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) (1/2 × 2 = 1)

(i) कौशिक! पदं कस्मै प्रयुक्तम्?
(ii) त्रिदशाधिपः कः अस्ति?
(iii) वृषभस्य कः न दृश्यते?
उत्तर
(i) इन्द्राय
(ii) इन्द्रः
(iii) विनिपातः

(आ) पूर्णवाक्येन उत्तरत। (केवलं प्रश्नद्वयम्) (1 × 2 = 2)

(i) सुरभिः पुत्रस्य चिन्तां कृत्वा किमर्थम् रोदिति?
(ii) सुरभिः इन्द्रम् किम्-किम् कथयित्वा सम्बोधयति?
(iii) सुरभेः चिन्तायाः कारणम् किम् अस्ति?
उत्तर
(i) सुरभि चिन्तयति ………………… दृश्यते।
(ii) कौशिकः च त्रिदशाधिपः ……………. सम्बोधयति।
(iii) सुरभेः पुत्रस्य कोऽपि सहायकः न अस्ति इति सुरभेः चिन्तायाः कारणम्।

प्रश्न 17.
अधोलिखितं नाट्यांशं पठित्वा प्रदत्तानां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखता
काकः रे परभृत! अहं यदि तव संततिं न पालयामि तर्हि कुत्र स्युः पिकाः? अतः अहम् एव करुणापरः पक्षिसम्राट् काकः। (3)

गजः समीपतः एवागच्छन् अरे! सर्वां वार्ता शृण्वन्नेवाहम् अत्रागच्छम्। अहं विशालकायः, बलशाली, पराक्रमी च। सिंहः वा स्यात् अथवा अन्यः कोऽपि। वन्यपशून् तु तुदन्तं जन्तुमहं स्वशुण्डेन पोथयित्वा मारयिष्यामि। किमन्यः कोऽप्यस्ति एतादृशः पराक्रमी। अतः अहम् एव योग्यः वनराजः।

वानरः अरे! अरे! एवं (शीघ्रमेव गजस्यापि पुच्छं विधूय वृक्षोपरि आरोहति)

(अ) एकपदेन उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम्) (1/2 × 2 = 1)

(i) काकः कम् “रे परिभृत्!” इति कथयति?
(ii) काकः कस्य सन्ततिं पालयति?
(iii) कः विशालकायः बलशाली च?
उत्तर
(i) पिकम्
(ii) पिकस्य
(iii) गजः

(आ) पूर्णवाक्य में उत्तरत। (केवल प्रश्नद्वयम्) (1 × 2 = 2)

(i) गजः आत्मनः विषये किं कथयति?
(ii) काकः आत्मनः विषये किं कथयति?
(iii) गजः कदा वन्यपशून् मारयिष्यति?
उत्तर
(i) अहम् विशालकायः ……………. मारयिष्यामि।
(ii) रे परिभृत! …………… पक्षीसम्राट् काकः।
(iii) वन्य पशून तु तदुन्तं जन्तुम् अहम् …………….. मारयिष्यामि।

प्रश्न 18.
मञ्जूषातः समुचितपदानि चित्वा अधोलिखित-श्लोकस्य अन्वयं पूरयत (1/2 × 4 = 2)
श्लोकः- आलस्यं हि मनुष्याणाम् शरीरस्थो महान् रिपुः।
नास्त्युद्यमसमो बन्धुः कृत्वाः यं नावसीदति।।।

अन्वयः- मनुष्याणाम्
(i) …………………. महान् शत्रुः
(ii) ……………… उद्यमसमः
(iii) …………………. न अस्ति यं
(iv) ……………… (नरः) न अवसीदति। मञ्जूषा- कृत्वा, शरीरस्थः, बन्धुः, आलस्यम्
उत्तर
(i) शरीरस्थः
(ii) आलस्यम्
(iii) बन्धुः
(iv) कुत्वा

अथवा

मञ्जूषायाः साहाय्येन श्लोकस्यभावार्थे रिक्तस्थानानि पूरयित्वा पुनः लिखत।

श्लोकः- यः इच्छत्यात्मनः श्रेयः प्रभूतानि सुखानि च।
न कुर्यादहितं कर्म स परेभ्यः कदापि च।।

भावार्थ:- अस्य श्लोकस्य भावः अस्ति यत् यदि नरः आत्मनः कृते
(i) ………………. बहूनि
(ii) ……….. वाञ्छति सम्मानं च वाञ्छति तर्हि तेन
(iii) ……….. जनेभ्यः
(iv) ……….. कर्म कदापि न कर्तव्यम्।
मञ्जूषा- परेभ्यः, अहितकर, सुखानि, कल्याणं
उत्तर
(i) कल्याणम्
(ii) सुखानि
(iii) परेभ्यः
(iv) अहितकरम्

प्रश्न 19.
अधोलिखित-कथांशं समुचितक्रमेण लिखत। (1/2 x 8 = 4)
(i) एकः कृषकः आसीत्।
(ii) कृषकः तम् दुर्बलम् वृषभ तोदनेन अवर्तत।
(iii) कृषीवलः क्रुद्धः अवभवत्।
(iv) सः जवेन गन्तुम् अशक्तः च आसीत्
(v) तस्य समीपे बलीवौ आस्ताम
(vi) तमुत्थापयितुम् बहुवारं यत्नमकरोत् तथापि सः नोत्थितः।
(vii) सः ऋषभः हलमूढ्वा गन्तुम् अशक्तः क्षेत्रे पपात्।
(viii) तयोः बलीवर्दयोः एकः शरीरेण दुर्बलः आसीत्।
उत्तर
(i) एकः कृषकः आसीत्।
(ii) तस्य समीपे बलीवौ आस्ताम्।
(iii) तयो बलीवर्दयोः एकः शरीरेण दुर्बलः आसीत्।
(iv) सः जवेन गन्तुम् अशक्तः च आसीत्।
(v) कृषकः तम् दुर्बलम् वृषभम् तोदनेन अवर्तत।
(vi) सः ऋषभः हलमूढवा गन्तुम् …….
(vii) कृषीवल क्रुद्धः अभवत्।।
(viii) तमुत्थापयितुम् बहुवारं

IT Sample Papers Class 10 CBSE Set 2 with Solutions

Students can access the IT Sample Papers Class 10 CBSE with Solutions and marking scheme Set 2 will help students in understanding the difficulty level of the exam.

Computer IT Sample Paper Class 10 Set 2 with Solutions

Time: 2 hrs
Maximum Marks: 50

General Instructions

  1. Please read the instructions carefully.
  2. This Question Paper consists of 21 questions in two sections: Section A & Section B.
  3. Section A has Objective Type Questions whereas Section B contains Subjective Type Questions.
  4. Out of the given (5 + 16 =) 21 questions, a candidate has to answer (5 + 10 =) 15 questions in the allotted (maximum) time of 2 hours.
  5. All questions of a particular section must be attempted in the correct order.
  6. Section A : Objective Type Questions (24 Marks)
    1. This section has 5 questions.
    2. Marks allotted are mentioned against each question/part.
    3. There is no negative marking.
    4. Do as per the instructions given.
  7. Section B : Subjective Type Questions (26 Marks)
    1. This section has 16 questions.
    2. A candidate has to do 10 questions.
    3. Do as per the instructions given.
    4. Marks allotted are mentioned against each question/part.

SECTION A: Objective Type Questions

1. Answer any 4 out of the given 6 questions based on Employability Skills (1 × 4 = 4)

(i) _________ is the means by which message is sent.
(a) Data
(b) Channel
(c) Receiver
(d) None of these
Answer:
(b) Channel

(ii) _______ stress is a result of unexpressed worries.
(a) Internal
(b) Environmental
(c) External
(d) Survival
Answer:
(a) Internal

You are advised to attempt this sample paper without referring the answers given here. However, cross check your answers once you complete the paper.

(iii) ______ can be used for adding pictures in the presentation.
(a) Gallery
(b) Slide
(c) ClipArt Gallery
(d) None of these
Answer:
(c) ClipArt Gallery

(iv) An entrepreneur must form contacts with the ______ to analyse the market.
(a) Planning
(b) Competitors
(c) Self-confident
(d) None of these
Answer:
(b) competitors

(v) ______ brings about changes in people’s knowledge, attitude and skills.
(a) Sustainable development
(b) Natural resources
(c) Both (a) and (b)
(d) None of these
Answer:
(a) Sustainable development

(vi) ______ plays a major role in reaction to stress.
(a) Personality
(b) Positive attitude
(c) Behaviour
(d) None of these
Answer:
(a) Personality

2. Answer any 5 out of the given 6 questions (1 × 5 = 5)

(i) Page margins are the ________
(a) cell
(b) horizontal space
(c) blank spaces
(d) Vertical space
Answer:
(c) blank spaces

(ii) _______ is the rectangular area of the document window, where you can type the text.
(a) Work area
(b) Notes area
(c) Data area
(d) None of these
Answer:
(a) Work area

(iii) The default data type for a field is _______
(a) char
(b) int
(c) text
(d) None of these
Answer:
(c) text

(iv) The term _______ is derived from the words interconnection and networks.
(a) connection
(b) Internet
(c) Both (a) and (b)
(d) None of these
Answer:
(b) Internet

(v) A/An _______ that identifies a specific computer on the Internet.
(a) user name
(b) domain name
(c) E-mail
(d) None of these
Answer:
(b) domain name

(vi) AutoSum option is available in ________
(a) Home tab
(b) View tab
(c) Insert tab
(d) Layout tab
Answer:
(a) Home tab

3. Answer any 5 out of the given 6 questions (1 × 5 = 5)

(i) The status of your document like current page number and number of pages are given by ______
(a) formatting toolbar
(b) status bar
(c) standard toolbar
(d) None of these
Answer:
(b) status bar

(ii) The first network was ______
(a) ARPANET
(b) Internet
(c)NSFnet
(d) NET
Answer:
(a) ARPANET

(iii) _______ object includes effects such as shadows, outlines, colors, gradients and 3D effects.
(a) WordArt
(b) ClipArt
(c) DataArt
(d) Clip
Answer:
(b) ClipArt

(iv) A worksheet is a _______
(a) collection of workbooks
(b) processing software
(c) combination of rows and columns
(d) None of these
Answer:
(c) combination of rows and columns

(v) ________ is a set of programs that lies between the stored data and the users of database.
(a) Software
(b) Hardware
(c) Network
(d) All of these
Answer:
(a) Software

(vi) Satellite which are orbiting around the ______, provide necessary links for telephone and television service.
(a) wire
(b) earth
(c) station
(d) All of these
Answer:
(b) earth

4. Answer any 5 out of the given 6 questions (1 × 5 = 5)

(i) Linked data is stored in the ________
(a) destination file
(b) web file
(c) source file
(d) domain file
Answer:
(c) source file

(ii) _______ shortcut key is used to enter current time in a cell.
(a) Ctrl + Shift +;
(b) Ctrl + Shift + :
(c) Shift + Ctrl + :
(d) Ctrl + ;
Answer:
(a) Ctrl + Shift + ;

(iii) Field is the individual sub component of one _______
(a) record
(b) column
(c) data
(d) None of these
Answer:
(a) record

(iv) In www, a client is called _______
(a) web server
(b) webpage
(c) web browser
(d) None of these
Answer:
(c) web browser

(v) Duplication of data is known as _______
(a) data security
(b) data incomplete
(c) data redundancy
(d) None of these
Answer:
(c) data redundancy

(iv) Internet is a network of _______
(a) networks
(b) value
(c) data
(d) pages
Answer:
(a) networks

5. Answer any 5 out of the given 6 questions (1 × 5 = 5)

(i) The workbook views options allow user to view or see the _______ differently.
(a) data
(b) cell
(c) spreadsheet
(d) None of these
Answer:
(c) spreadsheet

(ii) Template includes _______ text that is surrounded by brackets.
(a) margin
(b) placeholder
(c) data source
(d) track changes
Answer:
(b) placeholder

(iii) For what, memo data type is used?
(a) To add table
(b) To store objects created in other programs
(c) For long text entries
(d) For short text entries
Answer:
(c) For long text entries

(iv) A router passes data packets from one network to another network based on their ______ not MAC address.
(a) IP address
(b) URL
(c) Web address
(d) None of these
Answer:
(a) IP address

(v) _______ is the main region of the chart in which your data is plotted.
(a) Chart area
(b) Plot area
(c) Data label
(d) Data series
Answer:
(b) Plot area

(vi) The LAN stands for _______
(a) Large Area Network
(b) Local Area Network
(c) Local Area Networking
(d) None of these
Answer:
(b) Local Area Network

SECTION B: Subjective Type Questions

Answer any 3 out of the given 5 questions based on Employability Skills. Answer each question in 20-30 words (2 × 3 = 6)

Question 6.
What do you mean by verbal communication?
Answer:
Verbal communication means communication through spoken oral and written words. It implies use of words which make up a language. It is the ability to communicate using words in understandable language i.e. English, Hindi, French, Urdu etc. Language play a significant role in verbal communication. The effectiveness of the verbal communication depends on the tone of the speaker, clarity of speech, volume, speed, body language and the quality of words used in conversation.

Question 7.
Explain the term fatigue related stress.
Answer:
Fatigue related kind of stress builds up over a long time like by working too long or too hard at our job, school or home. It can also be caused by exercising too much or too long.

If you do not know how to manage your time well or how to take time out for rest and relaxation, you will become a victim of fatigue related stress. This can be one of the hardest kinds of stresses to avoid because many people feel that it is out of their control.

Question 8.
What is Auto Correct feature in document? How to use it?
Answer:
AutoCorrect is an automatic data validation function commonly found in Word processors and text editing interfaces. It is a useful tool in Word for applying specific formatting or spelling for certain phrases often in your text. This feature will quickly fix the mis-spelling words and punctuation marks. To use AutoCorrect, follow the below steps:

  • Click on Review tab -> Proofing group.
  • Click on Spelling & Grammar option. Spelling and Grammar dialog box will appear.
  • When a possible spelling error is encountered, the spell check dialog opens and Word processor offers some suggested corrections.
  • Select any one of the suggested word and click on Auto Correct button.

Question 9.
What are the disadvantages of entrepreneurship?
Answer:
Some of the disadvantages of entrepreneurship are as follows :

  • Huge Amount of Time You have to dedicate a huge amount of time to your own business. Entrepreneurship is not easy and for it to be successful, you have to take a level of time commitment.
  • Risk An entrepreneurship involves high risk of loss. If the business fails then it will wipe away all the personal savings.
  • Hard Work An entrepreneur has to work very hard to make the new business very successful.
  • Uncertain Income There is no regular or fixed income available to an entrepreneur. So, there is uncertain kind of income received by an entrepreneur.

Question 10.
Describe any two problems related to sustainable development.
Answer:
Two problems related to sustainable development are as follows:

  • Poor management of natural resources combined with growing economic activities will continue to pose serious challenges to environment.
  • The most significant environmental problems are associated with resources that are renewable such as air and water. They have finite capacity to assimilate emissions and wastes but if pollution exceeds this capacity ecosystem can deteriorate rapidly.

Answer any 4 out of the given 6 questions in 20-30 words each (2 × 4 = 8)

Question 11.
Write the steps to insert text wrapping.
Answer:
To insert text wrapping, follow the given steps:

  • Click where you want to text wrapping.
  • Click Page Layout tab -> Page Setup group -4 Breaks. A drop-down menu will appear.
  • Select Text Wrapping from Page Breaks section.

Question 12.
What do you mean by conditional formatting in Excel?
Answer:
Conditional formatting is a feature in Excel and other spreadsheet programs that allows to change the appearance (font, color, border, shading) of a cell, depending on certain conditions. When a conditional format is applied on a cell, it means the formatting of the cell is based on a condition.

Question 13.
Describe the term wireless fidelity.
Answer:
Wireless Fidelity (Wi-Fi) is a universal wireless networking technology that utilises radio frequencies to transfer data. Wi-Fi allows high speed Internet connections without the use of cables or wires. Wi-Fi networks can be designed for private access within a home or business. It can be used for public Internet access at ‘hotspots’ that offers Wi-Fi access such as restaurants, coffee shops, hotels, airports, convention centres and city parks.

Question 14.
How to remove header or footer from the document?
Answer:
Steps to remove header or footer are as follows:

  • Click Insert tab.
  • Select Header or Footer option from the Header & Footer group.
  • Click Remove Header or Remove Footer.
    Now, header or footer gets removed from the document.

Question 15.
How to apply a custom view in workbook?
Answer:
To apply a custom view, follow the given steps:

  • On the View tab, in the Workbook Views group, select the Custom Views.
  • The Custom Views dialog box will appear, in the Views box, select the name of the view that you want to apply and then click Show button.

Question 16.
Define the following:
(i) Delete command
(ii) DCL command
Answer:
(i) Delete Command To discard unwanted data from a database, the delete command is used,

(ii) DCL Command These commands are used to assign security levels in database which involves multiple user setups. They are used to grant defined role and access privileges to the users.

Answer any 3 out of the given 5 questions in 50-80 words each (4 × 3 = 12)

Question 17.
Write the steps to wrap text around a picture in a document.
Answer:
Steps to wrap text around a picture in a document are as follows:

  • Select the picture.
  • Select the Picture Tools Format tab. (This tab appears only after insertion of a picture).
  • Click the Text Wrapping in the Arrange group.
  • Select any one option from the drop-down list. In this example, we will select Tight.
  • Move the picture around to see how the text wraps for each setting.
  • The Position button has pre-defined text wrapping settings. The Position button is placed to the left of the Text Wrapping button.
  • Click the Position button and a drop-down list of Text Wrapping options will appear. Move your cursor over the various text wrapping styles. A live preview of text wrapping will appear in the document.
  • If you cannot get your text wrapped the way you wish, select More Layout Options… from the Position menu. You can make more precise changes from the Advanced Layout dialog box that appears.

Question 18.
Define the following:
(i) Web address
(ii) Benefit of networking
Answer:
(i) Web is a collection of documents (web pages) stored on computers around the world. Each
web page has an address describing where it can be found. This address is known as Web Address or URL (Uniform Resource Locator).
A web address identifies the location of a specific web page on the Internet, such as http://www.1earnyoga.com
On the web, web addresses are called URLs. It is the web address for a website or a web page. The URL specifies the internet address of a file stored on a host computer connected to the internet.

(ii) Computer network is very useful in modern environment, so some of the benefits of networking are discussed here:

  • File Sharing Networking of computers helps the users to share data files.
  • Hardware Sharing Users can share devices such as printers, scanners, CD-ROM drives, hard drives, etc.
  • Application Sharing Applications can be shared over the network and this allows to implement client/server applications.
  • User Communication This allows users to communicate using e-mail, newsgroups, video conferencing within the network.
  • Access to Remote Database By networking, we are able to access to the remote database. It is easy for any person using his PC to make reservations for aeroplanes, trains, hotels, etc., anywhere in the world with instant confirmation within the network.

Question 19.
How to save the workbook in MS-Excel?
Answer:
Steps to save the workbook are as follows:

  • Click at Microsoft Office button.
  • Do one of the following:
  • Choose Save As, if you would like to save the file for the first time or save the file by different name.
  • Choose Save, if the file has already been named.
  • Press Ctrl+S from keyboard.
  • Save As dialog box will appear.
  • Type the file name in File name box and choose Excel Workbook from the Save As type list box.
  • Click at Save button.
    The default extension of excel workbook is .xlsx.

Question 20.
How to open existing table in a database? Give two ways to do this.
Answer:
Existing table can be opened by two ways which are as follows:

  1. In Datasheet View To open a table in a Datasheet View, follow these steps:
    • Find a table in the All Access Objects list (the left hand window).
    • Right click on a table and select Datasheet View. Datasheet View represents the data in a table.

or
Select Home tab and click the View drop-down arrow from Views and select the Datasheet View.

2. In Design View To open a table in a Design View, follow these steps:

  • Find a table in the All Access Objects list (the left hand window).
  • Right click on the table and select Design View. Design View represents the structure of the table.

or
Select the Home tab and click the View drop-down arrow from Views group and select the Design View.

Question 21.
(i) Create a table SHOP with the following fields:

Column Name Data Type
Code Varchar(5)
Name Char(50)
Type Varchar(3)
Cost Int
Margin Float
Qty Int

(ii) Consider the following table EmployeeSalary and write the queries (a) and (b).
Table: Employee Salary

LastName FirstName Dept PayrollNumber Salary (?) Job Title
Shen James Finance A621 19500 Payroll Clerk
Gupta Shruthi Finance M502 35000 Accountant
Bedi Reeta Fluman Resource M421 18500 Secretary
Walker Tia Sales W815 24000 Sales Represen-tative
Shafia Ahmed Factory H219 39000 Factory Manager
Mittal Chavi Purchasing M134 20000 Purchasing Clerk

(a) Write a command to update the salary of the employee to 25000, whose job title is secretary.
(b) List all data of table EmployeeSalary.
Answer:
(i) CREATE TABLE SHOP (Code Varchar(5), Name Char(50), Type Varchar(3), Cost Int,
Margin Float, Qty Int);

(ii) (a) UPDATE EmployeeSalary SET Salary = 25000 WHERE JobTitle = ‘Secretary’;
(b) SELECT * FROM EmployeeSalary;

IT Sample Papers Class 10 CBSE Set 3 with Solutions

Students can access the IT Sample Papers Class 10 CBSE with Solutions and marking scheme Set 3 will help students in understanding the difficulty level of the exam.

Computer IT Sample Paper Class 10 Set 3 with Solutions

Time: 2 hrs
Max. Marks: 50

General Instructions

  1. Please read the instructions carefully.
  2. This Question Paper consists of 21 questions in two sections: Section A & Section B.
  3. Section A has Objective Type Questions whereas Section B contains Subjective Type Questions.
  4. Out of the given (5 + 16 =) 21 questions, a candidate has to answer (5 + 10 =) 15 questions in the allotted (maximum) time of 2 hours.
  5. All questions of a particular section must be attempted in the correct order.
  6. Section A : Objective Type Questions (24 Marks)
    1. This section has 5 questions.
    2. Marks allotted are mentioned against each question/part.
    3. There is no negative marking.
    4. Do as per the instructions given.
  7. Section B : Subjective Type Questions (26 Marks)
    1. This section has 16 questions.
    2. A candidate has to do 10 questions.
    3. Do as per the instructions given.
    4. Marks allotted are mentioned against each question/part.

SECTION A: Objective Type Questions

1. Answer any 4 out of the given 6 questions based on Employability Skills (1 × 4 = 4)

(i) Karan lives at a hostel in Shimla. He calls his mother who lives in Delhi, to get her approval for the robotics class which is going to start in his school next week onwards. However, due to disruption in the phone line, his mother could not understand and reply to him. He got very upset. Which another medium can he use to get immediate approval of his mother?
(a) E-mail
(b) Letter
(c) Message through friend
(d) Fax
Answer:
(a) E-mail

(ii) Trisha is always tense during exam time. She is a sincere and studious student, but the thought of exams creates anxiety in her. Which stress management technique that you would suggest to help her?
(a) Yoga
(b) Exercise
(c) Vacation with family
(d) All of these
Answer:
(d) All of these

(iii) …. ability of a person to do the things that need to be done without someone or something influencing us.
(a) Self-motivation
(b) Self-discipline
(c) Self-awareness
(d) Self-regulation
Answer:
(a) Self-motivation

(iv) According to the concept of sustainable development, the environment and development are issues.
(a) inseparable
(b) separate
(c) independent
(d) None of these
Answer:
(a) inseparable

(v) The cleaning of software installed in the computer cannot be achieved by
(a) disk cleanup
(b) backup
(c) cleaning CPU cabinet
(d) installing antivirus software
Answer:
(c) cleaning CPU cabinet

(vi) Entrepreneurship has a crucial role in the of the society.
(a) evolution
(b) planning
(c) functioning
(d) None of these
Answer:
(c) functioning

2. Answer any 5 out of the given 6 questions

(i) …… is not an instant messaging service.
(a) Skype
(b) Yahoo! Messenger
(c) Firefox
(d) Whatsapp
Answer:
(c) Firefox

(ii) …… is the process of emptying a place in case of an emergency, disaster.
(a) Accident
(b) Evacuation
(c) Hazards
(d) Exiting
Answer:
(b) Evacuation

(iii) Richard needs to set up a network for his office where he wants to save all the data in a centralized system and other computers will take the services from the centralized system. Which architecture will be the best suitable for him?
(a) Peer-to-Peer
(b) Client-Server
(c) Point-to-Point
(d) Ring
Answer:
(b) Client-Server

(iv) A …… is a device that converts digital computer signals into a form (analog signals) that can travel over phone lines and vice-versa.
(a) repeater
(b) switch
(c) router
(d) modem
Answer:
(d) modem

(v) ….. is specifically designed to minimize or maximize the result according to a set of rules that you define in a spreadsheet.
(a) Goal Seek
(b) Scenario
(c) Solver
(d) Subtotal
Answer:
(c) Solver

(vi) ……. refers to the vertical or horizontal placement of a graphic in relation to the chosen anchor point.
(a) Alignment
(b) Footer
(c) Margin
(d) Headings
Answer:
(a) Alignment

3. Answer any 5 out of the given 6 questions (1 × 5 = 5)

(i) Krishna wants to make a flowchart for his programs in a Word document. Which option should he use to accomplish this task efficiently?
(a) Drawing / Shapes
(b) Symbols
(c) Pictures
(d) All of these
Answer:
(a) Drawing / Shapes

(ii) Fatima has inserted a picture in a document. But she wants to cut-off a part of the picture. Which option she should use to accomplish the task?
(a) Cut
(b) Copy
(c) Crop
(d) Layout
Answer:
(c) Crop

(iii) The intersection point between a row and column is called ….
(a) row
(b) column
(c) table
(d) cell
Answer:
(d) cell

(iv) Amrita is celebrating her 14th birthday. She wants to invite her friends and family members to the party. Which feature will she use to send the same invite to many people with different addresses without typing it again and again?
(a) Mail Merge
(b) Letter Wizard
(c) Document Type
(d) None of these
Answer:
(a) Mail Merge

(v) A …… is a model that you use to create other documents.
(a) Styles
(b) Template
(c) Wizard
(d) Sample
Answer:
(b) Template

(vi) Formulas in a spreadsheet must begin with a ….. sign.
(a) $
(b) @
(c) #
(d) =
Answer:
(d) =

4. Answer any 5 out of the given 6 questions (1 × 5 = 5)

(i) …… is a tool to test “what-if” questions.
(a) Scenario
(b) Solver
(c) Macro
(d) Average
Answer:
(a) Scenario

(ii) Rohit scored 25 out of 30 in English, 22 out of 30 in Maths. He wants to calculate the score in IT he needs to achieve 85 percent in aggregate. Suggest him the suitable option out of the following to do so.
(a) Macro
(b) Solver
(c) Goal Seek
(d) Sub Total
Answer:
(c) Goal Seek

(iii) …. can be used in a spreadsheet software to jump to a different location from within a spreadsheet and can lead to other parts of the current file, to different files or even to websites.
(a) Illustrations
(b) Hyperlinks
(c) Links
(d) Filter
Answer:
(b) Hyperlinks

(iv) ….. uses the keyboard as a pointing device instead of a mouse.
(a) Mouse key
(b) Toggle key
(c) Filter key
(d) Sticky key
Answer:
(a) Mouse key

(v) Krish and Kritika have done a survey of age wise literacy rates of their locality as a school project, which they have created in a spreadsheet. They both want to work simultaneously to complete it on time. Which option they should use to access the same spreadsheet to speed up their work.
(a) Consolidate worksheet
(b) Shared worksheet
(c) Link worksheet
(d) Lock worksheet
Answer:
(b) Shared worksheet

(vi) database is a type of database that stores data in several tables.
(a) Flat
(b) Relational
(c) Both (a) and (b)
(d) None of these
Answer:
(b) Relational

5. Answer any 5 out of the given 6 questions (1 × 5 = 5)

(i) In database …. helps us to retrieve the filtered data based upon some conditions.
(a) forms
(b) reports
(c) queries
(d) table
Answer:
(c) queries

(ii) A ….. is one which connects computers and devices in a limited geographical area such as home, school, computer laboratory, office building, or closely positioned group of buildings.
(a) LAN
(b) WAN
(c) MAN
(d) PAN
Answer:
(a) LAN

(iii) Rudrakshh wants that the name column of a table must not be left blank. Help him to identify the field property for this purpose.
(a) Length
(b) Default
(c) Entry required
(d) Format
Answer:
(b) Default

(iv) …. can be set for a field if the user doesn’t provide any value while entering the values in the table.
(a) Required
(b) Default
(c) Primary key
(d) Format
Answer:
(b) Default

(v) Aadya wants to create a connection between two or more tables. Suggest her the option to accomplish the task.
(a) Table
(b) Form
(c) Relationships
(d) Sorting
Answer:
(c) Relationships

(vi) data type takes the values in the form of 0 and 1 in the database.
(a) Integer
(b) Text
(c) Boolean
(d) Memo
Answer:
(c) Boolean

SECTION B: Subjective Type Questions

Answer any 3 out of the given 5 questions based on Employability Skills. Answer each question in 20-30 words (2 × 3 = 6)

Question 6.
Communication skills are very important for any business. Explain any two elements of a communication process.
Answer:

  1. Sender The person beginning the communication.
  2. Message The information that the sender wants to convey.

Queries 7.
Mention any two misconceptions about the entrepreneurship.
Answer:

  1. The misconception is that every business idea needs to be unique or special
  2. A misconception we have is that only a person having a big business is an entrepreneur.

Question 8.
Goal setting is a very essential factor in your personal life. List all the SMART methods to set the goals. Explain A’ in brief.
Answer:
SMART goals are:
S – Specific
M – Measurable
A – Achievable
R – Realistic
T – Time bound
Achievable breaking down big goals into smaller parts will make the goal achievable.

Question 9.
What are the measures to increase the performance of a computer system?
Answer:
The performance of a computer system can be increased by removing any extra files such as temporary files and images. We can use some disk cleaner software, which helps us clean up the unnecessay files.

Question 10.
How can an individual contribute to Sustainable Development Goals?
Answer:
Sustainable development can actually happen only when each one of us works towards it. One has to become a responsible environment citizen who can protect the environment through our own efforts, who can help others to get quality education by reducing inequalities in the society etc.

Answer any 4 out of the given 6 questions in 20-30 words each (2 × 4 = 8)

Question 11.
Differentiate between relative and absolute hyperlinks with the help of an example.
Answer:
Differences between relative hyperlink and absolute hyperlink are as follows:
• Relative hyperlink/URL The relative URL, on the other hand, does not use the full web address and only contains the location following the domain. It assumes that the link you add is on the same site and is part of the same root domain. The relative path starts with the forward slash and leads the browser to stay within the current site.
e.g. <a href=“/xyz.html””>
• Absolute hyperlink/URL An absolute URL is the entire address from the protocol to the domain name and includes the location within your websites in your folder system names within the URL. Basically, it is the full URL of the page that you link to.
e.g. <a href=//www.example.com/xyz.html””>

Question 12.
What is the utility of text wrapping in a document?
Answer:
Text wrapping refers to the relation of graphics to the surrounding text, which may wrap around the graphics on one or both sides, be overprinted behind or in front of the graphics, as separate paragraph or character.

Question 13.
What is the use of macros in a spreadsheet?
Answer:
Macros help in saving time in cases when the same set of tasks are to be dew repeatedly like formatting or applying a similar formula in a similar range of data. It can be used to name and record a set of actions.

Question 14.
Write any two advantages of online shopping.
Answer:

  1. Customers can purchase items from the comfort of their own homes or work place.
  2. Customers do not have to stand in queues in cash counters to pay for the products that have been purchased by them.

Question 15.
Differentiate between primary key and foreign key.
Answer:

Primary key Foreign key
It is used to uniquely identify data in the table. It is used to maintain relationship between tables.
Two or more rows can’t have same primary key. It can carry duplicate value for a foreign key attribute.

Question 16.
Define the following Hotspots:

  1. WiMAX
  2. Wi-Fi

Answer:

  1. WiMAX It is a wireless communications standard designed for creating Metropolitan Area Networks (MANs). It is similar to the wi-fi standard, but supports for greater range of coverage.
  2. Wi-FI It stands for wireless fidelity. It is a wireless networking technology that allows devices such as computers, mobile devices and other equipment to interface with the Internet.

Answer any 3 out of the given 5 questions in 50-80 words each (4 × 3 = 12)

Question 17.
Elaborate four different types of styles which can be provided in a Word Processor.
Answer:
Different types of styles in Word Processor are:

  1. Paragraph The paragraph style contains both paragraph and text formatting attributes: indents, tabs, font, text size.
  2. Character The character style formats only characters, not paragraph.
  3. Linked The linked style is a combination style that can be applied to both paragraphs and individual characters. The difference depends on which text is selected, when you apply the style.
  4. Table The table style is applied to tables, to add lines and shading to the table cells contents.
  5. List The list style is customized for presenting lists of information. The styles can include bullets, numbers, indentation and other formats typical for the parts of a document that present lists of information.

Question 18.
Define the following:

  1. Subtotals
  2. Consolidating Data

Answer:

  1. Subtotals This function returns the subtotal of the number in a column in a list or database. The subtotal function is a built-in function in Excel, that is categorized as a Math function. It can be used as a worksheet function in Excel. As a worksheet function, the SUBTOTAL function can be entered as part of a formula in a cell of a worksheet.
  2. Consolidating data It provides a graphical interface for copying data from one range of cells to another, then running one of a dozen functions on the data. During consolidating, the contents of cells from several streets can be combined in one place.

Question 19.
What precautions must be taken to improve online security?
Answer:

  1. Antivirus and antispyware programs offer real time protection monitoring your computer for any
    changes by malware software.
  2. Use strong passwords a combination of alphanumeric and special characters could be used for creating a password that is not a easy to crack or guessed by other users.
  3. Secure transactions because information, such as credit card details or personal information is sent over the network.
  4. Use encryption software to protect your data from unauthorized users.

Question 20.
What is DBMS? Explain any two advantages of DBMS.
Answer:
Database Management System (DBMS) It is a collection of programs that enables users to create, maintain database and control all the access to the database. It is a computer based record keeping system. The primary goal of the DBMS is to provide an environment that is convenient and efficient for user to retrieve and store information. It acts as an interface between the application program and the data stored in the database. DBMS is a software package that manages database, e.g. MySQL, INGRES, MS-ACCESS etc.
DBMS is actually a tool that is used to perform any kind of operation on data in database. It also maintains data consistency in case of multiple users. The purpose of a DBMS is to bridge the gap between information and data.
Advantages of DBMS are as follows:

  1. The DBMS helps create an environment in which end users have better access to more and better managed data.
  2. Such access makes it possible for end users to respond quickly to changes in their environment.

Question 21.
(i) The structure of a table “ITEM” is given below. Suggest suitable data type and size of each column.

Column Name Data Type Size
Itemno …….. …………
Iname …….. …………
Price …….. …………
Quantity …….. …………

(ii) Consider the following table “ITEM”.

Itemno Iname Price Quantity
11 Soap 40 80
22 Powder 80 80
33 Face Cream 250 25
44 Shampoo 120 100
55 Soap Box 20 50

Write queries to
(a) Display the total amount of each item. The amount must be calculated as the Price multiplied by Quantity for each item.
(b) Display the details of items whose Price is less than 50.
Answer:

Column Name

Data Type

Size

Itemno Integer 2
Iname Varchar 15
Price Integer 3
Quantity Integer 3

CBSE Sample Papers for Class 10 Information Technology IT with Solutions 2020-2021

Solved IT Sample Paper Class 10 CBSE 2020-201 Code 402 with Solutions: Solving Pre Board CBSE Sample Papers for Class 10 IT Information Technology with Solutions Answers 2020-2021 Pdf Download will give students an idea about the question paper pattern, frequently asked questions, and on which topics to emphasize more in a subject. IT Sample Paper Class 10th CBSE Code 402 with Solutions will boost their confidence level, and they will feel optimistic about the board exams.

IT Sample Paper Class 10 2021 Code 402 | Computer IT Sample Paper Class 10 2021

According to the new CBSE Exam Pattern, MCQ Questions for Class 10 Information Technology Carries 20 Marks. Click on the link below to access the CBSE Computer IT Sample Paper Class 10 2021 Solved.

IT Computer Sample Paper Class 10 with Solutions

We hope these CBSE Sample Papers for Class 10th IT Information Technology with Solutions 2020-2021 will help in self-evaluation. Stay tuned for further updates on NCERT IT 402 Sample Paper Class 10 CBSE 2020-21 for their exam preparation.