Category: MCQ Questions

Check the below NCERT MCQ Questions for Class 9 History Chapter 7 History and Sport The Story of Cricket with Answers Pdf free download. MCQ Questions for Class 9 Social Science with Answers were prepared based on the latest exam pattern. We have Provided History and Sport The Story of Cricket Class 9 History MCQs Questions with Answers to help students understand the concept very well.

History and Sport The Story of Cricket Class 9 MCQs Questions with Answers

Choose the correct option:

Question 1.
There were revision of laws by MCC between 1770s and 1780s. They were:
(a) The weight of the ball and the width of the bat were specified
(b) The first leg-before law was published in 1774
(c) The third stump became common, and the first six seam cricket ball was created
(d) All the above

Answer

Answer: (d) All the above

---

Question 2.
There was a quarrel between the Bombay Gymkhana (a Whites only club) and the ParsiClub, because :
(a) The Parsis complained that the public park was left unfit for cricket because the polopolies of the Gymkhana Club dug up the surface
(b) The colonial authorities were prejudiced in favour of their own White compatriots
(c) The White cricket elite in India offered no help to the enthusiastic Parsis
(d) All the above

Answer

Answer: (d) All the above

---

Question 3.
When was the Marylebone Cricket Club founded?
(a) 1760
(b) 1787
(c) 1788
(d) 1895

Answer

Answer: (b) 1787

---

Question 4.
The reason that cricket has originated from the villages is/are
(a) Cricket matches had no time limit
(b) Vagueness of the size of the cricket ground
(c) Cricket’s most important tools are all made of pre-industrial materials
(d) All the above

Answer

Answer: (d) All the above

---

Question 5.
The poor who played cricket for a living were called
(a) needy
(b) entertainers
(c) professionals
(d) commons

Answer

Answer: (c) professionals

---

Question 6.
In which of these countries was cricket established as a popular sport?
(a) South Africa, Zimbabwe
(b) Australia, New Zealand
(c) West Indies, Kenya
(d) All the above

Answer

Answer: (b) Australia, New Zealand

---

Question 7.
What was the term ‘tournament’ called initially?
(a) Triangular
(b) Quadrangular
(c) Angular
(d) Pentangular

Answer

Answer: (b) Quadrangular

---

Question 8.
How did the cricket boards become rich?
(a) By organising large number of matches
(b) Through patronage from rich industrialists
(c) By selling television rights to television companies
(d) None of the above

Answer

Answer: (c) By selling television rights to television companies

---

Question 9.
When was the first World Cup successfully staged?
(a) 1972
(b) 1973
(c) 1974
(d) 1975

Answer

Answer: (d) 1975

---

Question 10.
The first hockey club in India was started in
(a) Bombay
(b) Madras
(c) Bangalore
(d) Calcutta

Answer

Answer: (d) Calcutta

---

We hope the given NCERT MCQ Questions for Class 9 History Chapter 7 History and Sport The Story of Cricket with Answers Pdf free download will help you. If you have any queries regarding History and Sport The Story of Cricket CBSE Class 9 History MCQs Multiple Choice Questions with Answers, drop a comment below and we will get back to you soon.

Check the below NCERT MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Chapter 9 सूक्तयः with Answers Pdf free download. MCQ Questions for Class 10 Sanskrit with Answers were prepared based on the latest exam pattern. We have provided सूक्तयः Class 10 Sanskrit MCQs Questions with Answers to help students understand the concept very well.

Students can also read NCERT Solutions for Class 10 Sanskrit Chapter 9 Questions and Answers at LearnInsta. Here all questions are solved with a detailed explanation, It will help to score more marks in your examinations.

स्थूलपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरु

Question 1.
पिता पुत्राय महत् विद्याधनं अच्छति।
(i) कस्मै
(ii) कः
(iii) के
(iv) कस्मिन

Answer

Answer: (i) कस्मै

---

Question 2.
एतदर्थं पिता महत् तपः तपाति।।
(i) का
(ii) कः
(iii) किम्
(iv) काः

Answer

Answer: (ii) कः

---

Question 3.
इति उक्तिः एव कृतज्ञता भवति।
(i) कः
(ii) किम्
(iii) का
(iv) काम्

Answer

Answer: (iii) का

---

Question 4.
विद्या महत् धनं वर्तते।
(i) कथम्
(ii) किम्
(iii) कीदृशम्
(iv) कति

Answer

Answer: (iii) कीदृशम्

---

Question 5.
अवक्रता चित्ते भवेत्।
(i) काः
(ii) का
(iii) किम्
(iv) कस्मै

Answer

Answer: (ii) का

---

Question 6.
चित्ते वाचि अवक्रता समत्त्वं भवति।
(i) किम्
(ii) कम्
(iii) काम्
(iv) कान्

Answer

Answer: (i) किम्

---

Question 7.
महात्मानः तदेव समत्त्वं कथयन्ति।
(i) कः
(ii) काः
(iii) का
(iv) के

Answer

Answer: (iv) के

---

Question 8.
अवक्रता वाचि अपि भवेत्।
(i) कुत्र
(ii) का
(iii) कस्मिन्
(iv) कदा

Answer

Answer: (i) कुत्र

---

Question 9.
विमूढधी: अपक्वं फल भुङ्क्ते।
(i) कः
(ii) काः
(iii) के
(iv) का

Answer

Answer: (i) कः

---

Question 10.
मूर्खबुद्धिः धर्मप्रदाम् वाचं त्यजति।
(i) कीदृशाम्
(ii) कीदृशीम्
(iii) कीदृशी
(iv) काम्

Answer

Answer: (ii) कीदृशीम्

---

Question 11.
मूर्खः परुषां वाचं वदति।
(i) किम्
(ii) कम्
(iii) काम्
(iv) कानि

Answer

Answer: (iii) काम्

---

Question 12.
मूढः पक्वं फलं परित्यजति।
(i) काम्
(ii) कीदृशम्
(iii) कथम्।
(iv) किम्

Answer

Answer: (iv) किम्

---

Question 13.
विद्या एव नेत्रम् वर्तते।
(i) कः
(ii) कुत्र
(iii) का
(iv) किम्

Answer

Answer: (iii) का

---

Question 14.
विद्वांसः एव चक्षुष्मन्तः प्रकीर्तिताः।
(i) के
(ii) कः
(iii) काः
(iv) का

Answer

Answer: (i) के

---

Question 15.
अन्येषां वदने नाममात्रमेव नेत्रे स्तः।
(i) कः
(ii) के
(iii) किम्
(iv) का

Answer

Answer: (ii) के

---

Question 16.
विद्याहीनाः नेत्रहीनाः इव भवन्ति।
(i) कः
(ii) काः
(iii) के
(iv) कीदृशाः

Answer

Answer: (iii) के

---

Question 17.
विवेकेन यथार्थनिर्णयः भवति।
(i) केन
(ii) कया
(iii) के
(iv) कथम्

Answer

Answer: (i) केन

---

Question 18.
जनानां कथनस्य निर्णयः विवेकः करोति।
(i) केषाम्
(ii) कासाम्
(iii) कथम्
(iv) काम्

Answer

Answer: (i) केषाम्

---

Question 19.
विवेकः एव तत्त्वार्थनिर्णयं करोति।
(i) कमः
(ii) किम्
(ii) काम्।
(iv) कान्

Answer

Answer: (ii) किम्

---

Question 20.
मंत्री वाक्पटुः भवेत्।
(i) कः
(ii) कीदृशः
(iii) का
(iv) किम्

Answer

Answer: (ii) कीदृशः

---

Question 21.
मंत्री सभायाम् अकातरः अपि भवेत्।
(i) काम
(ii) कुत्र
(iii) कीदृशः
(iv) कासाम्

Answer

Answer: (ii) कुत्र

---

Question 22.
वाक्पटुः मंत्री कदापि न परिभूयते।
(i) का
(ii) काम्।
(iii) कः
(iv) किम्

Answer

Answer: (iii) कः

---

Question 23.
धैर्यवान् मंत्री केनापि प्रकारेण परिभूयते।
(i) कः
(ii) का
(iii) के
(iv) किम्

Answer

Answer: (i) कः

---

Question 24.
मनुष्यः आत्मनः श्रेयः इच्छति।
(i) कः
(ii) किम्
(iii) कथम्
(iv) कदा

Answer

Answer: (ii) किम्

---

Question 25.
जनः अहितं कर्म न कुर्यात्।।
(i) कम्
(ii) किम्
(iii) कदा
(iv) कीदृशम

Answer

Answer: (iv) कीदृशम

---

Question 26.
सः परेभ्यः अहितं कर्म न कुर्यात्।
(i) केभ्यः
(ii) काभ्यः
(iii) काः
(iv) कैः

Answer

Answer: (i) केभ्यः

---

Question 27.
जनः प्रभूतानि सुखानि इच्छति।
(i) कानि
(ii) किम्
(iii) कति
(iv) कुत्र

Answer

Answer: (iii) कति

---

Question 28.
आचारः प्रथमः धर्मः अस्ति।
(i) कः
(ii) का
(iii) कीदृशः
(iv) के

Answer

Answer: (i) कः

---

Question 29.
इदं विद्वांसः कथयन्ति।
(i) के
(ii) कः
(iii) काः
(iv) का

Answer

Answer: (i) के

---

Question 30.
सदाचारः अवश्यमेव जनैः पालनीयः वर्तते।
(i) के
(ii) कः
(iii) कैः
(iv) कदा

Answer

Answer: (iii) कैः

---

Question 31.
सः प्राणेभ्यः अपि विशेषो भवति।
(i) काभ्यः
(ii) केभ्यः
(iii) कैः
(iv) कथम्

Answer

Answer: (ii) केभ्यः

---

निम्नलिखितम् श्लोकानि पठित्वा तदाधारितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत

(क) पिता यच्छति पुत्राय बाल्ये विद्याधनं महत्।
पिताऽस्य किं तपस्तेपे इत्युक्तिस्तत्कृतज्ञता॥

Question 1.
विद्याधनम् कः यच्छति?

Answer

Answer: पिता

---

Question 2.
पिता पुत्राय विद्याधनम् कदा यच्छति?

Answer

Answer: बाल्ये

---

Question 3.
अस्मै पुत्राय पिता किं करोति?

Answer

Answer: तपः।

---

Question 4.
पिता कस्मै विद्याधनम् यच्छति?

Answer

Answer: पिता पुत्राय विद्याधनम् यच्छति।

---

Question 5.
अत्र धनम् किम् अमन्यत?

Answer

Answer: अत्र विद्याम् एव धनम् अमन्यत।

---

Question 6.
श्लोके ‘विद्याधनम्’ अस्य पदस्य विशेषणपदं किम्?

Answer

Answer: महत्

---

Question 7.
श्लोके अव्ययपदं किम्?

Answer

Answer: इति

---

Question 8.
‘तेपे’ इति क्रियायाः कर्तृपदं किम्?

Answer

Answer: पिता

---

Question 9.
‘कथनम्’ इति अर्थे किं पदं प्रयुक्तम्?

Answer

Answer: उक्तिः।

---

अथवा

Question 1.
पिता विद्याधनम् कस्मै यच्छति?

Answer

Answer: पुत्राय

---

Question 2.
विद्यादानाय पिता किम् करोति?

Answer

Answer: तपः

---

Question 3.
पिता कदा पुत्राय विद्याधनं यच्छति?

Answer

Answer: बाल्ये

---

Question 4.
पितुः तपस्यां ज्ञात्वा पुत्रः किम् अनुभवति?

Answer

Answer: पितुः तपस्यां ज्ञात्वा पुत्रः कृतज्ञताम् अनुभवति।

---

Question 5.
पिता पुत्राय किं यच्छति?

Answer

Answer: पिता पुत्राय विद्याधनं यच्छति।

---

Question 6.
‘अस्य’ इति सर्वनामपदम् कस्मै प्रयुक्तम्?

Answer

Answer: पुत्राय

---

Question 7.
‘जनकः’ इत्यस्य पदस्य कः पर्यायः श्लोके आगतः?

Answer

Answer: पिता

---

Question 8.
‘विद्याधनम्’ इति विशेष्य पदस्य किं विशेषणपदम् अत्र प्रयुक्तम्?

Answer

Answer: महत्

---

Question 9.
‘कथनम्’ इत्यर्थे कः शब्दः अस्मिन् श्लोके प्रयुक्तः?

Answer

Answer: उक्तिः

---

(ख) अवक्रता यथा चित्ते तथा वाचि भवेद् यदि।
तदेवाहुः महात्मानः समत्वमिति तथ्यतः।।

Question 1.
चित्ते किम् भवेत्?

Answer

Answer: अवक्रता

---

Question 2.
अवक्रता तथा कस्यां यदि भवेत्?

Answer

Answer: वाचि

---

Question 3.
तत् तथ्यतः किं भवति?

Answer

Answer: समत्वम्।

---

Question 4.
समत्वम् किम् कथ्यते?

Answer

Answer: चित्ते वाचि च अवक्रता समत्वम् कथ्यते।

---

Question 5.
के तदेव समत्वं कथ्यते?

Answer

Answer: महात्मानः तदेव समत्वं कथ्यते।

---

Question 6.
‘भवेत्’ इति क्रियापदस्य कर्तृपदम् किम्?

Answer

Answer: अवक्रता

---

Question 7.
‘वाचि’ इति पदे का विभक्तिः?

Answer

Answer: सप्तमी

---

Question 8.
‘यथा’ इति पदस्य विलोमपदम् किम्?

Answer

Answer: तथा

---

Question 9.
‘महात्मानः’ इति पदे कः मूलशब्दः?

Answer

Answer: महात्मन्।

---

(ग) त्यक्त्वा धर्मप्रदां वाचं परुषां योऽभ्युदीरयेत्।
परित्यज्य फलं पक्वं भुङ्क्तेऽपक्वं विमूढधीः॥

Question 1.
विमूढधीः कीदृशीं वाचं त्यजति?

Answer

Answer: धर्मप्रदाम्

---

Question 2.
कः परुषां वाचं वदति?

Answer

Answer: विमूढधीः

---

Question 3.
धर्मप्रदां वाचं कः त्यजति?

Answer

Answer: विमूढधीः

---

Question 4.
कः अपक्वम् फलं खादति?

Answer

Answer: विमूढधी: अपक्वम् फलम् खादति।

---

Question 5.
विमूढधीः कीदृशं फलं परित्यजति?

Answer

Answer: विमूढधीः पक्वं फल परित्यजति।

---

Question 6.
‘कठोराम्’ अस्य पर्यायः श्लोकात् एव चित्वा लिखत।

Answer

Answer: परुषाम्

---

Question 7.
पक्वम्’ इति पदस्य विलोमपदं किम्?

Answer

Answer: अपक्वं

---

Question 8.
परुषाम्’ इति कस्य पदस्य विशेषणम्?

Answer

Answer: वाचः

---

Question 9.
‘पक्वम्’ पदे कः प्रत्ययः?

Answer

Answer: क्त।

---

अथवा

Question 1.
परुषां वाचं कः वदति?

Answer

Answer: विमूढधीः

---

Question 2.
बुद्धिमन्तः जनाः कां वाणी वदन्ति?

Answer

Answer: धर्मप्रदाम्

---

Question 3.
कः पक्वं फलं परित्यजति?

Answer

Answer: विमूढधी

---

Question 4.
मन्दमतिः कीदृशं फलं त्यक्त्वा अपक्वं फलं खादति?

Answer

Answer: मन्दमतिः पक्वं फलं त्यक्त्वा अपक्वं फलं खादति।

---

Question 5.
कः धर्मप्रदां वाचं त्यजति?

Answer

Answer: विमूढधीः धर्मप्रदां वाचं त्यजति।

---

Question 6.
‘परित्यज्य’ इति अस्य समानार्थकं पदं श्लोकात् चित्वा लिखत।

Answer

Answer: त्यक्त्वा

---

Question 7.
‘खादति’ अस्मिन् अर्थे किं क्रियापदम् अत्र प्रयुक्तम्?

Answer

Answer: भुङ्क्ते

---

Question 8.
‘परुषाम्’ इत्यस्य शब्दस्य भावानुकूलं शुद्धम् अर्थं चित्वा लिखत

Answer

Answer: कठोराम्

---

Question 9.
‘भुङ्क्ते’ इति क्रियायाः कर्तृपदं किम्?

Answer

Answer: विमूढधी:

---

(घ) विद्वांस एव लोकेऽस्मिन् चक्षुष्मन्तः प्रकीर्तिताः।
अन्येषां वदने ये तु ते चक्षुनामनी मते॥

Question 1.
अत्र के चक्षुष्मन्तः?

Answer

Answer: विद्वांसः

---

Question 2.
विद्वांसः कुत्र चक्षुष्मन्तः प्रकीर्तिताः?

Answer

Answer: लोके

---

Question 3.
जनानां वदने नाममात्रं के भवतः?

Answer

Answer: चक्षुषी

---

Question 4.
चक्षुनामनी के?

Answer

Answer: मूर्खाणाम् वदने ये नेत्रे ते चक्षुनामनी।

---

Question 5.
के नेत्रहीनाः कथिता:?

Answer

Answer: मूर्खाः (विद्याहीनाः) नेत्रहीनाः कथिताः।

---

Question 6.
‘लोके अस्मिन्’ इत्यनयोः पदयोः विशेषणपदं किम्?

Answer

Answer: अस्मिन्

---

Question 7.
‘प्रकीर्तिताः’ इति पदे कः प्रत्ययः?

Answer

Answer: क्त

---

Question 8.
‘अन्येषाम्’ इति पदं केभ्यः आगतम्?

Answer

Answer: विद्वद्भ्यः

---

Question 9.
‘विद्वांसः’ इति कर्तृपदस्य क्रियापदं किम्?

Answer

Answer: प्रकीर्तिताः।

---

अथवा

Question 1.
लोकेऽस्मिन् के चक्षुष्मन्तः प्रकीर्तिता:?

Answer

Answer: विद्वांसः

---

Question 2.
अन्येषां वदने के नामनी मते?

Answer

Answer: चक्षुषी

---

Question 3.
के वास्तविकरुपेण नेत्रवन्तः भवन्ति?

Answer

Answer: विद्वांसः

---

Question 4.
अस्मिन् लोके विद्वांसः कीदृशाः स्मृताः?

Answer

Answer: अस्मिन् लोके विद्वांसः चक्षुष्मन्तः स्मृताः।

---

Question 5.
वास्तविक रूपेण नेत्रं किम्?

Answer

Answer: वास्तविक रूपेण नेत्रं विद्या अस्ति।

---

Question 6.
‘लोकेऽस्मिन्’ अत्र विशेष्यपदं किम्?

Answer

Answer: लोके

---

Question 7.
‘मुखे’ अस्य पर्यायपदं श्लोकात् चित्वा उत्तरपुस्तिकायां लिखत।

Answer

Answer: वदने

---

Question 8.
‘मूर्खा:’ अस्य विलोमपदं श्लोकात् विचित्य उत्तरपुस्तिकायां लिखत।

Answer

Answer: विद्वांसः

---

Question 9.
‘ते चक्षुष्मन्तः प्रकीर्तिताः’ अत्र क्रियापदं किम्?

Answer

Answer: प्रकीर्तिताः

---

(ङ) यत् प्रोक्तं येन केनापि तस्य तत्त्वार्थनिर्णयः।
कर्तुं शक्यो भवेद्येन स विवेक इतीरितः॥

Question 1.
‘भवेद्येन’ अत्र सन्धिः अस्ति वर्ण संयोगो वा?

Answer

Answer: सन्धिः

---

Question 2.
विवेकी कस्य निर्णयः कर्तुम् समर्थ:?

Answer

Answer: तत्त्वार्थस्य

---

Question 3.
केन तत्वार्थनिर्णयः कर्तुं शक्यते?

Answer

Answer: विवेकेन।

---

Question 4.
विवेकः कः

Answer

Answer: येन केनापि यत् प्रोक्तम् तस्य तत्त्वार्थनिर्णयः येन कर्तुं जनः शक्यः भवेत्, सः एव विवेकः।

---

Question 5.
तत्वार्थनिर्णयं कः करोति?

Answer

Answer: तत्वार्थनिर्णयं जनः करोति।

---

Question 6.
‘विवेकः’ अस्य कर्तृपदस्य क्रियापदम् किम्?

Answer

Answer: ईरितः

---

Question 7.
‘कर्तुम्’ इति पदे का धातुः?

Answer

Answer: कृ

---

Question 8.
‘भवेत्’ इति पदं कस्मिन् लकारे अस्ति?

Answer

Answer: विधिलिङ्

---

Question 9.
‘सः’ इति सर्वनामपदस्य प्रयोगः कस्मै अभवत्?

Answer

Answer: विवेकाय।

---

(च) वाक्पटुधैर्यवान् मन्त्री सभायामप्यकातरः।
स केनापि प्रकारेण परैर्न परिभूयते॥

Question 1.
कः परैः न परिभूयते?

Answer

Answer: अकातर-मन्त्री

---

Question 2.
अत्र ‘सः’ पदम् कस्मै प्रयुक्तम्?

Answer

Answer: मन्त्रिणे

---

Question 3.
मन्त्रिणः प्रथमः गुणः कः भवेत्?

Answer

Answer: वाक्पटुः।

---

Question 4.
मन्त्री कीदृशः भवेत्?

Answer

Answer: मन्त्री वाक्पटुः, धैर्यवान् सभायाम् अकातरः च भवेत्।

---

Question 5.
मन्त्री कुत्र अकातरः भवेत्?

Answer

Answer: मन्त्री सभायाम् अकातरः भवेत्।

---

Question 6.
‘तिरस्क्रियते’ इत्यर्थे अत्र किं पदं प्रयुक्तम्?

Answer

Answer: परिभूयते

---

Question 7.
‘न कातरः’ इति स्थाने किं पदं प्रयुक्तम्?

Answer

Answer: अकातरः

---

Question 8.
‘परिभूयते’ इति पदे का मूलधातुः?

Answer

Answer: भू

---

Question 9.
‘वक्तुं चतुरः’ इति कस्य पदस्य अर्थ:?

Answer

Answer: वाक्पटुः

---

(छ) य इच्छत्यात्मनः श्रेयः प्रभूतानि सुखानि च।
न कुर्यादहितं कर्म स परेभ्यः कदापि च॥

Question 1.
जनः आत्मनः किम् इच्छति?

Answer

Answer: ्रेयः

---

Question 2.
मनुष्यः कति सुखानि इच्छति?

Answer

Answer: प्रभूतानि

---

Question 3.
जनः कीदृशं कर्म कुर्यात्?

Answer

Answer: अहितम्

---

Question 4.
कः परेभ्यः अहितम् न कुर्यात्?

Answer

Answer: यः आत्मनः श्रेयः प्रभूतानि सुखानि च इच्छति सः परेभ्यः अहितम् न कुर्यात्।

---

Question 5.
जनः कदा अहितं कर्म न कुर्यात्?

Answer

Answer: जनः कदापि अहितं कर्म न कुर्यात्।

---

Question 6.
‘सुखानि’ अस्य विशेषणपदम् किम्?

Answer

Answer: प्रभूतानि

---

Question 7.
‘कल्याणम्’ इत्यर्थे अत्र किं पदं प्रयुक्तम्?

Answer

Answer: श्रेयः

---

Question 8.
‘कुर्यात्’ इति क्रियापदस्य कर्तृपदम् किम्?

Answer

Answer: सः

---

Question 9.
‘न हितम्’ इति स्थाने किं पदं प्रयुक्तम्?

Answer

Answer: अहितम्।

---

अथवा

Question 1.
नरः कीदृशं कर्म न कुर्यात्?

Answer

Answer: अहितम्

---

Question 2.
नरः केभ्यः अशुभं कर्म न कुर्यात्?

Answer

Answer: परेभ्यः

---

Question 3.
मनुष्यः कस्य श्रेयः इच्छति।

Answer

Answer: आत्मनः

---

Question 4.
जीवने नरः किं किम् इच्छति?

Answer

Answer: जीवने नरः आत्मनः श्रेयः प्रभूतानि सुखानि च इच्छति।

---

Question 5.
मनुष्य कति सुखानि इच्छति।

Answer

Answer: मनुष्यः प्रभूतानि सुखानि इच्छति।

---

Question 6.
‘अतीव सुखानि’ इति स्थाने किं पदद्वयं प्रयुक्तम्?

Answer

Answer: प्रभूतानि सुखानि

---

Question 7.
‘न कुर्यादहितं कर्म’ इत्यत्र ‘कर्म’ पदस्य विशेषणंपदं किमस्ति?

Answer

Answer: अहितम्

---

Question 8.
‘कल्याणं’ इति पदस्य समानार्थकं पदंपद्यांशात् चित्वा लिखत।

Answer

Answer: श्रेयः

---

Question 9.
‘कुर्यात्’ इति क्रियापदस्य कर्तृपदं किम्?

Answer

Answer: सः

---

(ज) आचारः प्रथमो धर्मः इत्येतद् विदुषां वचः।
तस्माद् रक्षेत् सदाचारं प्राणेभ्योऽपि विशेषतः॥

Question 1.
कः प्रथमः धर्मः?

Answer

Answer: आचारः

---

Question 2.
आचारः कीदृशः धर्मः?

Answer

Answer: अपि

---

Question 3.
आचारः केभ्यः अपि विशेषतः रक्षेत्?

Answer

Answer: प्रथमः

---

Question 4.
प्राणेभ्यः अपि विशेषतः कः रक्षणीयः?

Answer

Answer: प्राणेभ्यः अपि विशेषतः सदाचारः रक्षणीयः।

---

Question 5.
किम् विदुषां वचः अस्ति?

Answer

Answer: आचार प्रथमो धर्मः’ इति विदुषां वचः अस्ति।

---

Question 6.
‘रक्षेत्’ पदे कः लकार:?

Answer

Answer: विधिलिङ्

---

Question 7.
‘प्रथम धर्मः’ इति अनयोः पदयोः विशेष्यपदं किम्?

Answer

Answer: धर्मः

---

Question 8.
अत्र कस्मिन् पदे पञ्चमी विभक्त्यर्थे ‘ ‘तसिल्’ प्रत्ययस्य प्रयोगः अभवत्?

Answer

Answer: विशेषतः

---

Question 9.
‘एतत्’ इति सर्वनामपदस्य प्रयोगः कस्मै पदाय अभवत्?

Answer

Answer: वचसे

---

अथवा

Question 1.
अस्माकं प्रथमः धर्मः कः?

Answer

Answer: आचारः

---

Question 2.
‘आचारः प्रथमः धर्मः’ इति केषां वचः?

Answer

Answer: विदुषाम्

---

Question 3.
जनः कं रक्षेत्?

Answer

Answer: सदाचारम्

---

Question 4.
विदुषां वचः किम्?

Answer

Answer: आचारः प्रथमो धर्मः’ इति विदुषां वचः।

---

Question 5.
केभ्यः सदाचारं रक्षेत्?

Answer

Answer: प्राणेभ्योऽपि सदाचारं रक्षेत्।

---

Question 6.
‘दुराचारः’ अस्य विपर्ययपदं श्लोकात् चित्वा लिखत।

Answer

Answer: (ख) सदाचारः

---

Question 7.
“प्रथमः धर्मः” अत्र विशेष्यपदं किम्?

Answer

Answer: (घ) धर्मः

---

Question 8.
“विद्यावताम्” अस्य पर्यायपदं श्लोके किं प्रयुक्तम्?

Answer

Answer: (क) विदुषाम्

---

Question 9.
“तस्माद् सदाचारं रक्षेत्” अत्र क्रियापदं किम्?

Answer

Answer: (ग) रक्षेत्

---

उदाहरणानुसारं रेखाङ्कितपदम् आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत

Question 1.
पिता पुत्राय बाल्ये विद्याधनं यच्छति।।
(क) कः
(ख) काय
(ग) कस्मै
(घ) कस्यै

Answer

Answer: (ग) कस्मै

---

Question 2.
तत्त्वार्थस्य निर्णयः विवेकेन कर्तुं शक्यः।
(क) केन
(ख) कया
(ग) कस्मै
(घ) कस्यै

Answer

Answer: (क) केन

---

Question 3.
पिता पुत्राय बाल्ये विद्याधनम् यच्छति।
(क) कम्
(ख) काम्
(ग) कान्
(घ) किम्

Answer

Answer: (घ) किम्

---

Question 4.
पिता पुत्राय तपः तपति।
(क) का
(ख) कः
(ग) के
(घ) काः

Answer

Answer: (ख) कः

---

अधोलिखित श्लोकस्य अन्वयं मञ्जूषातः समुचितक्रमेण पूरयत

(क) पिता यच्छति पुत्राय बाल्ये विद्याधनं महत्।
पिताऽस्य किं तपस्तेपे इत्युक्तिस्तत्कृतज्ञता।

अन्वयः- पिता (i) ………………. बाल्ये महत् (ii) …………….. यच्छति। अस्य (पुत्रस्य) पिता किं (iii) …………….. तेपे इति (iv) …………… तत्कृतज्ञता।
मञ्जूषा- विद्याधनं, उक्तिः , पुत्राय, तपः।

Answer

Answer:
(i) पुत्राय
(ii) विद्याधनं
(iii) तपः
(iv) उक्तिः

---

(ख) अवक्रता यथा चित्ते तथा वाचि भवेद् यदि।
तदेवाहुः महात्मानः समत्वमिति तथ्यतः॥

अन्वयः- यथा (i) …………. चित्ते तथा यदि (ii) ……………. भवेत्, महात्मान: (iii) …………….. तदेव (iv) ……………… इति आहुः।
मञ्जूषा- वाचि, समत्त्वम्, अवक्रता, तथ्यतः

Answer

Answer:
(i) अवक्रता
(ii) वाचि
(iii) तथ्यतः
(iv) समत्त्वम्

---

(ग) त्यक्त्वा धर्मप्रदां वाचं परुषां योऽभ्युदीरयेत्।
परित्यज्य फलं पक्वं भुङ्क्तेऽपक्वं विमूढधीः॥

अन्वयः यः धर्मप्रदां (i) …………. त्यक्त्वा (ii) …………… (वाचं) अभ्युदीरयेत्। (सः) ……………….. पक्वं फलं परित्यज्य (iv) …………… (फलं) भुङ्क्ते।
मञ्जूषा- परुषां, अपक्वं, विमूढधीः, वाचं।

Answer

Answer:
(i) वाचं
(ii) परुषां
(iii) विमूढधीः
(iv) अपक्वं

---

(घ) विद्वांस एव लोकेऽस्मिन् चक्षुष्मन्तः प्रकीर्तिताः।
अन्येषां वदने ये तु ते चक्षुनामनी मते॥

अन्वयः- अस्मिन् लोके (i) ……………… एव (ii) ………………. प्रकीर्तिताः। अन्येषां (iii) …………….. (चक्षुषी) ते तु (iv) ……………… मते।
मञ्जूषा- वदने, चक्षुनामनी, विद्वांसः, चक्षुष्मन्तः

Answer

Answer:
(i) विद्वांसः
(ii) चक्षुष्मन्तः
(iii) वदने
(iv) चक्षुनामनी

---

(ङ) यत् प्रोक्तं येन केनापि तस्य तत्त्वार्थनिर्णयः।
कर्तुं शक्यो भवेद्येन स विवेक इतीरितः॥

अन्वयः- येन (i) …………… अपि यत् (ii) …………… तस्य (iii) ……………… येन कर्तुं शक्यः भवेत्, सः (iv) ……………… इति ईरितः।
मञ्जूषा- प्रोक्तं, विवेकः, केन, तत्त्वार्थनिर्णयः

Answer

Answer:
(i) केन
(ii) प्रोक्तं
(iii) तत्त्वार्थनिर्णयः
(iv) विवेकः

---

(च) वाक्पटुधैर्यवान् मन्त्री सभायामप्यकातरः।
स केनापि प्रकारेण परैर्न परिभूयते॥

अन्वयः- (यः) मन्त्री (i) …………… धैर्यवान्, (ii) …………… अपि अकातरः (अस्ति) सः (iii) ……………… केन अपि (iv) …………….. न परिभूयते।
मञ्जूषा- परैः, प्रकारेण, सभायाम्, वाक्पटुः।

Answer

Answer:
(i) वाक्पटुः
(ii) सभायाम्
(iii) परैः
(iv) प्रकारेण

---

(छ) य इच्छत्यात्मनः श्रेयः प्रभूतानि सुखानि च।
न कुर्यादहितं कर्म स परेभ्यः कदापि च ॥7॥

अन्वयः-यः (i) …………… श्रेयः प्रभूतानि (ii) ……………. च इच्छति, सः (ui) ……………. अहितं कर्म (iv) ……………. न कुर्यात्।
मजूषा- कदापि, आत्मनः, सुखामि, परेभ्यः।

Answer

Answer:
(i) आत्मनः
(ii) सुखानि
(iii) परेभ्यः
(iv) कदापि

---

(ज) आचारः प्रथमो धर्मः इत्येतद् विदुषां वचः।
तस्माद् रक्षेत् सदाचारं प्राणेभ्योऽपि विशेषतः ॥४॥

अन्वयः- (i) ………….. प्रथमः धर्मः इति एतत् (ii) …………….. वचः, तस्मात् (iii) …………….. अपि सदाचारं (iv) ………………… रक्षेत्।
मञ्जूषा- प्राणेभ्यः, आचारः, विशेषतः, विदुषां

Answer

Answer:
(i) आचारः
(ii) विदुषां
(iii) प्राणेभ्यः
(iv) विशेषतः

---

निम्नलिखित श्लोकस्य भावार्थम् मञ्जूषायाः उपयुक्त शब्दैः पूरयत्

(क) पिता यच्छति पुत्राय बाल्ये विद्याधनं महत्।
पिताऽस्य किं तपस्तेपे इत्युक्तिस्तत्कृतज्ञता॥

भावार्थ:-बाल्ये काले स्वपुत्राय (i) ………………. दातुं पिता अतिकष्टं सहमानः सर्वविधं तपः कृत्वा अपि सः (ii) ……………….. शिक्षयितुं यतते। यदि तस्य पुत्रः एतन्मात्रम् एव स्मरेत् यत् (iii) ………………. तस्मै (विद्यादानाय) महत् तपः अकरोत्, इयम् (iv) ……………… एव तस्य पुत्रस्य कृतज्ञता प्रकटयति।
मञ्जूषा- उक्तिः, स्वसन्तति, पिता, विद्याधनं।

Answer

Answer:
(i) विद्याधनं
(ii) स्वसन्ततिं
(iii) पिता
(iv) उक्तिः

---

(ख) अवक्रता यथा चित्ते तथा वाचि भवेद् यदि।
तदेवाहुः महात्मानः समत्वमिति तथ्यतः॥

भावार्थ:-जनानां मनसि यथा (i) …………….. अस्ति तथैव यदि (ii) ………………….. अस्ति तथैव यदि (ii) …………………… अपि भवेत. तामेव …………………. ज्ञानिनः च वस्तुतः (iv) ………………… कथयन्ति।
मञ्जूषा- समत्त्वम् (समानता), वाण्याम्, मनस्विनः, सरलता

Answer

Answer:
(i) सरलता
(ii) वाण्याम्
(iii) मनस्विनः
(iv) समत्त्वम् (समानता)।

---

(ग) त्यक्त्वा धर्मप्रदां वाचं परुषां योऽभ्युदीरयेत्।
परित्यज्य फलं पक्वं भुङ्क्तेऽपक्वं विमूढधीः॥

भावार्थः अस्य भावोऽस्ति यत्-य: नरः सत्याम् धर्मयुक्ताम् (i) ……………… त्यक्त्वा (ii) ………….. वाचम् वदेत् सः (iii) …………….. पक्वं फलं त्यक्त्वा (iv) ………….. फलम् खादति अर्थात् तस्य नरस्य वाण्याम् सरसता मधुरता च न भवति।
मञ्जूषा- कठोरां, वाणी, अपक्वं, मूर्खबुद्धिः

Answer

Answer:
(i) वाणी
(ii) कठोरां
(iii) मूर्खबुद्धिः
(iv) अपक्वं

---

(घ) विद्वांस एव लोकेऽस्मिन् चक्षुष्मन्तः प्रकीर्तिताः।
अन्येषां वदने ये तु ते चक्षुनामनी मते॥

भावार्थ:- विद्या एव नरस्य (i) ………………… अस्ति जनाः अनया एव संसारे सर्वविधं व्यवहारं कर्तुं समर्थाः भवन्ति। अतः अस्मिन् संसारे केवलं (ii) ……………… ज्ञानिनः विचारशीलाः एव (iii) ……………. कथिताः। अन्येषां विद्यारहितानाम् (iv) …………… तु ये चक्षुषी भवतः ते तु नाममात्रम् एव। अतः अस्माभिः सर्वथा विद्या प्राप्त्यर्थम् एव प्रयतनीयम्।
मञ्जूषा- आनने, विद्वांसः, नेत्रम्, नेत्रवन्तः

Answer

Answer:
(i) नेत्रम्
(ii) विद्वांसः
(iii) नेत्रवन्तः
(iv) आनने।

---

(ङ) यत् प्रोक्तं येन केनापि तस्य तत्त्वार्थनिर्णयः।
कर्तुं शक्यो भवेद्येन स विवेक इतीरितः॥

भावार्थ:- अस्य भावोऽस्ति यत्-येन केनापि (i) ………….. यत् पूर्वं (ii) …………… अस्ति, तस्य (iii) ………….. येन कर्तुम् शक्यते, सः (iv) ………………….. कथ्य ते।
मञ्जूषा- यथार्थनिर्णयः, नरेण, विवेकः, कथितम्

Answer

Answer:
(i) नरेण
(ii) कथितम्
(iii) यथार्थनिर्णयः
(iv) विवेकः।

---

(च) वाक्पटुधैर्यवान् मन्त्री सभायामप्यकातरः।
स केनापि प्रकारेण परैर्न परिभूयते॥

भावार्थ:- अर्थात्-य: (i) …………….. वक्तुं चतुरः, धैर्ययुक्तः सभायाम् (ii) ……………. च भवति सः अन्यैः (iii) …………… केन अपि प्रकारेण न (iv) …………….
मञ्जूषा- निर्भीकः, तिरस्क्रियते, जनैः, मन्त्री।

Answer

Answer:
(i) मन्त्री
(ii) निर्भीकः
(iii) जनैः
(iv) तिरस्क्रियते।

---

(छ) य इच्छत्यात्मनः श्रेयः प्रभूतानि सुखानि च।
न कुर्यादहितं कर्म स परेभ्यः कदापि च॥

भावार्थ:- अस्य भावोऽस्ति यत्-यदि जनः आत्मनः कृते (i) …………… बहूनि च सुखानि वाञ्छति तर्हि तेन परेभ्यः जनेभ्यः कदापि (ii) ……………… कर्म न कर्त्तव्यम्। यतोहि एषा साधूक्तिः अस्ति यत् यः परेभ्यः (iii) ……………… खनति, तस्य कृते गर्त स्वयमेव प्रकृत्या वा जन्यते। अतः अस्माभिः कदापि परेषाम् कृते (iv) ……………. न कर्त्तव्यम्।
मञ्जूषा- कूपम्, पीडन, कल्याणं, अहितकरं

Answer

Answer:
(i) कल्याणं
(ii) अहितकरं
(ii) कूपम्
(iv) पीडनं।

---

(ज) आचारः प्रथमो धर्मः इत्येतद् विदुषां वचः।
तस्माद् रक्षेत् सदाचारं प्राणेभ्योऽपि विशेषतः॥

भावार्थ:- अस्य भावोऽस्ति यत्-सदाचारः जनानां (i) ………….. धर्मः अस्ति, इति (ii) …………….. कथयन्ति अतएव जनैः (iii) …………. रक्षा प्राणेभ्यः अपि (iv) ……………… करणीया।
मञ्जूषा- विद्वांसः, विशेषतः, प्रथमः, सदाचारस्य

Answer

Answer:
(i) प्रथमः
(ii) विद्वांसः
(iii) सदाचारस्य
(iv) विशेषतः।

---

निम्नलिखितां पदानां दत्तेषु पर्यायपदेषु पर्यायः चित्वा लिखत

पदानि – पर्यायाः
(क) पिता – (i) नेत्रवन्तः
(ख) विमूढधीः – (ii) कल्याणम्
(ग) आचारः – (iii) अवमन्यते
(घ) परिभूयते – (iv) जनकः
(ङ) श्रेयः – (v) व्यवहारः
(च) चक्षुष्मन्तः – (vi) कथयन्ति
(छ) अकातरः – (vii) मूर्खमतिः
(ज) आहुः – (viii) निर्भयः

Answer

Answer:
(क) पिता – (iv) जनक:
(ख) विमूढधीः – (vii) मूर्खमतिः
(ग) आचारः – (v) व्यवहारः
(घ) परिभूयते – (iii) अवमन्यते
(ङ) श्रेयः – (ii) कल्याणम्
(च) चक्षुष्मन्तः – (i) नेत्रवन्तः
(छ) अकातरः – (viii) निर्भयः
(ज) आहुः – (vi) कथयन्ति

---

विशेषण-विशेष्यपदानि योजयत

विशेषणपदानि – विशेष्यपदानि
(क) महत् – (i) वाचं
(ख) धर्मप्रदाम् – (ii) मन्त्री
(ग) पक्वं – (iii) धर्मः
(घ) वाक्पटुः – (iv) आचरम्
(ङ) प्रथमो – (v) फलं
(च) सत् – (vi) विद्याधनं

Answer

Answer:
विशेषणपदानि – विशेष्यपदानि
(क) महत् – (vi) विद्याधनं
(ख) धर्मप्रदाम् – (i) वाचं
(ग) पक्वं – (v) फलं
(घ) वाक्पटुः – (ii) मन्त्री
(ङ) प्रथमो – (iii) धर्मः
(च) सत् – (iv) आचरम्

---

संस्कृतेन वाक्यप्रयोगं कुरुत

Answer

Answer:
(क) एकम् सुन्दरम् उद्यानम् अन्ति।
(ख) एकम् विशालम् क्रीडाङ्गणम् अस्ति।
(ग) पुस्तकालये विविधानाम् विषयाणाम् पुस्तकानि सन्ति।
(घ) वृक्षेभ्यः प्राचीनानि पत्राणि पतिष्यन्ति।

---

अधोलिखितासु पङ्कितषु स्थूलाक्षरपदानां प्रसंगानुसारं शुद्धम् अर्थं चित्वा लिखत

Question 1.
तदेवाहुः महात्मानः समत्वमिति तथ्यतः।।
(i) तथागतः बुद्धः
(ii) यथार्थरूपेण
(iii) तथा-अस्तु
(iv) तथैव

Answer

Answer: (ii) यथार्थरूपेण

---

Question 2.
अवक्रता यथा चित्ते अस्ति।
(i) हस्ते
(u) पादा
(iii) कर्णे
(iv) मनसि

Answer

Answer: (iv) मनसि

---

Question 3.
तदेव आहुः महात्मानः।।
(i) उद्यते
(ii) कथयन्ति
(iii) वदति
(iv) ददाति

Answer

Answer: (ii) कथयन्ति

---

Question 4.
त्यक्त्वा धर्मप्रदां वाचं परुषां योऽभ्युदीरयत्।
(i) कोमलाम्
(ii) कठोराम्
(iii) मृदुः
(iv) कटुः

Answer

Answer: (ii) कठोराम्

---

Question 5.
अन्येषां वदने मे तु ते चक्षुनामनी मते।
(i) मुखे
(ii) मस्तके
(iii) दन्तेषु
(iv) शिरसि

Answer

Answer: (ii) मस्तके

---

Question 6.
वाक्पटुः धैर्यवान् सभायाम् अपि अकातरः।
(i) भयाकुलः
(ii) निर्भीकः
(iii) भयातुरः
(iv) भययुक्तः

Answer

Answer: (ii) निर्भीकः

---

Question 7.
यः इच्छति आत्मनः श्रेयः।
(i) धनम्
(ii) कल्याणम्
(iii) गृहम्
(iv) बलम्

Answer

Answer: (ii) कल्याणम्

---

Question 8.
आचारः प्रथमो धर्मः इति एतद् विदुषां वचः।
(i) शब्दम्
(ii) भोजनम्
(iii) कर्तव्यः
(iv) आचरणम्

Answer

Answer: (iii) कर्तव्यः

---

We hope the given NCERT MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Chapter 9 सूक्तयः with Answers Pdf free download will help you. If you have any queries regarding CBSE Class 10 Sanskrit सूक्तयः MCQs Multiple Choice Questions with Answers, drop a comment below and we will get back to you soon.

Check the below NCERT MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Chapter 12 अनयोक्त्यः with Answers Pdf free download. MCQ Questions for Class 10 Sanskrit with Answers were prepared based on the latest exam pattern. We have provided अनयोक्त्यः Class 10 Sanskrit MCQs Questions with Answers to help students understand the concept very well.

Students can also read NCERT Solutions for Class 10 Sanskrit Chapter 12 Questions and Answers at LearnInsta. Here all questions are solved with a detailed explanation, It will help to score more marks in your examinations.

निम्नवाक्येषु रेखाकितानां पदानां स्थानेषु प्रश्नवाचकं पदं चित्वा लिखत

Question 1.
एकेन एव राजहंसेन सरसः या शोभा भवेत्।
(i) कः
(i) कति
(iii) कस्य
(iv) किम्

Answer

Answer: (iii) कस्य

---

Question 2.
न सा परितः तीरवासिना बकसहस्रेण भवेत्।
(i) कथम्
(ii) केण
(iii) केन
(iv) कीदृशेण

Answer

Answer: (iii) केन

---

Question 3.
हे राजहंस! भवता मृणालपटली भुक्ता।
(i) का
(ii) काः
(iii) कः
(iv) किम्

Answer

Answer: (i) का

---

Question 4.
एवं नलिनानि अनेकानि निषेविहानि।
(i) के
(ii) कति
(iii) किम्
(iv) कानि

Answer

Answer: (iv) कानि

---

Question 5.
तस्य सरोवरस्य केन कृत्येन कृतोपकारः त्वं भवितासि?
(i) कीदृशः
(ii) कः
(iii) का
(iv) कथम्

Answer

Answer: (i) कीदृशः

---

Question 6.
मालाकार! भवता करुणया तरोः अस्य तोयैरल्पैरपि पुष्टिः व्यरचि।
(i) का
(ii) कः
(iii) केन
(iv) काः

Answer

Answer: (iii) केन

---

Question 7.
भवता भीमभानौ निदाघे करुणया पुष्टिः व्यरचि।
(i) कदा
(ii) कीदृशः
(iii) कौ
(iv) कीदृशौ

Answer

Answer: (i) कदा

---

Question 8.
प्रावृषेण्येन वारिदेन वाराम् विश्वतः इह जनयितुं शक्या।
(i) केन
(ii) कीदृशेन
(iii) कथम्
(iv) कदा

Answer

Answer: (ii) कीदृशेन

---

Question 9.
पतङ्गाः परितः अम्बरपथं आपेदिरे।
(i) के
(ii) काः
(iii) कः
(iv) का

Answer

Answer: (i) के

---

Question 10.
भृङ्गाः रसालमुकुलानि समाश्रयन्ते।
(i) किम्
(ii) कानि
(iii) के
(iv) कति

Answer

Answer: (ii) कानि

---

Question 11.
सरः त्वयि दीनदीनः सङ्कोचम् अञ्चति।
(i) कति
(ii) कानि
(iii) कस्मै
(iv) कस्मिन्

Answer

Answer: (iv) कस्मिन्

---

Question 12.
मीनः नु कतमा गतिम् अभ्युपैतु।
(i) का
(ii) कः
(iii) के
(iv) किम्

Answer

Answer: (ii) कः

---

Question 13.
चातक: मानी खगः भवति।
(i) कीदृशः
(ii) कीदृशी
(iii) कीदृशम्
(iv) कीदृशा

Answer

Answer: (i) कीदृशः

---

Question 14.
एकः चातकः वने वसति।
(i) कः
(ii) का
(iii) कति
(iv) किम्

Answer

Answer: (iii) कति

---

Question 15.
चातक: पिपासितः एव म्रियते।
(i) कीदृशः
(ii) कीदृशी
(iii) कीदृशम्
(iv) कीदृशाः

Answer

Answer: (i) कीदृशः

---

निम्नलिखितान् श्लोकान् पठित्वा तदाधारितानां प्रश्नानामुत्तराणि लिखत

(क) एकेन राजहंसेन या शोभा सरसो भवेत।
न सा बकसहस्रेण परितस्तीरवासिना॥

Question 1.
कति राजहंसेन सरसः शोभा भवति?

Answer

Answer: एकेन

---

Question 2.
केन सरसः शोभा भवति?

Answer

Answer: राजहंसेन

---

Question 3.
केन सरसः शोभा न भवति?

Answer

Answer: परितः तीरवासिना बकसहस्रेण सरसः शोभा न भवति।

---

Question 4.
‘एकेन राजहंसेन’ अनयोः पदयोः विशेषणपदं किमस्ति?

Answer

Answer: एकेन

---

Question 5.
श्लोकस्य ‘शोभा’ इति कर्तृपदस्य क्रियापदं किम्?

Answer

Answer: भवेत्

---

Question 6.
श्लोके ‘सा’ इत्यस्य विशेषणस्य विशेष्यः कः?

Answer

Answer: शोभा

---

(ख) भुक्ता मृणालपटली भवता निपीता
न्यम्बूनि यत्र नलिनानि निषेवितानि।
रे राजहंस! वद तस्य सरोवरस्य,
कृत्येन केन भवितासि कृतोपकारः॥

Question 1.
‘यत्र भवता मृणालपाटली भुक्ता’। अत्र कर्तृपदं किम्?
(क) यत्र
(ख) भवता
(ग) भुक्ता
(घ) मृणालपाटली

Answer

Answer: (ख) भवता

---

Question 2.
श्लोके ‘केन कृत्येन’ अतयोः पदयोः विशेषणपदं किमस्ति?
(क) केन
(ख) किम्
(ग) कृत्येन
(घ) कृत्यम्

Answer

Answer: (क) केन

---

Question 3.
अस्मिन् श्लोके ‘जलानि’ पदस्य कः पर्यायः आगतः?
(क) नलिनानि
(ख) निपीतानि
(ग) अम्बूनि
(घ) निषेवितानि

Answer

Answer: (ग) अम्बूनि

---

Question 4.
राजहंसः कां भुनक्ति?

Answer

Answer: मृणालपाटलीम्

---

Question 5.
कः सरोवरस्य कृतोपारकः भवति?

Answer

Answer: राजहंसः सरोवरस्य कृतोपकारकः भवति।

---

(ग) तोयैरल्यैरपि करुणया भीमभानौ निदाघे,
मालाकार! व्यरचि भवता या तरोरस्य पुष्टिः।
सा किं शक्या जनयितुमिह प्रावृषेण्येन वारां,
धारासारानपि विकिरता विश्वतो वारिदेन॥

Question 1.
कः भीमभानौ निदाघे तरोः पुष्टिम् व्यरचयति?

Answer

Answer: मालाकारः

---

Question 2.
मालाकारः कति जलैः तरोः पुष्टिं करोति?

Answer

Answer: अल्पैः।

---

Question 3.
वारिदेन का कर्तम् न शक्या अस्ति?

Answer

Answer: वारिदेन इह जनयितुं पुष्टिं कर्तुं न शक्या अस्ति।

---

Question 4.
श्लोके ‘तोयैः’ इति विशेष्य पदस्य विशेषणं किमस्ति?

Answer

Answer: अल्पैः

---

Question 5.
‘भवता करुणया अस्य ……..’ अत्र ‘भवता’ पदं कस्मै आगतम्?

Answer

Answer: मालाकाराय

---

Question 6.
अस्मिन् श्लोके ‘वृक्षस्य’ इति पदस्य कः पर्यायः आगतः?

Answer

Answer: तरोः

---

(घ) आपेदिरेऽम्बरपथं परितः पतङ्गाः,
भृङ्गा रसालमुकुलानि समाश्रयन्ते।
सङ्कोचमञ्चति सरस्त्वयि दीनदीनो,
मीनो नु हन्त कतमां गतिमभ्युपैतु॥

Question 1.
श्लोके ‘कतमां गतिम्’ पदयोः कः विशेष्यः वर्तते?
(क) गतिः
(ख) कतमा
(ग) कतमां
(घ) गतिम्

Answer

Answer: (घ) गतिम्

---

Question 2.
अत्र श्लोके ‘आपेदिरे’ इति क्रियायाः कर्तृपदं किम्?
(क) परितः
(ख) पतङ्गाः
(ग) अम्बरपथम्
(घ) पथम्

Answer

Answer: (ख) पतङ्गाः

---

Question 3.
‘सरः त्वयि सङ्कोचम्’। अत्र ‘त्वयि’ पदं कस्मै आगतम्?
(क) सरसे
(ख) मीनाय
(ग) भृङ्गेभ्यः
(घ) पतङ्गेभ्यः

Answer

Answer: (क) सरसे

---

Question 4.
परितः पतङ्गाः कुत्र (कम्) आपेदिरे?

Answer

Answer: अम्बरपथम्

---

Question 5.
के रसालमुकुलानि समाश्रयन्ते?

Answer

Answer: भृङ्गाः

---

Question 6.
सरः सङ्कोचम् अञ्चति कः कतमां गतिम् अभ्युपैतु?

Answer

Answer: सरः सङ्कोचम् अञ्चति दीनदीनः मीनः कतमा गतिम् अभ्युपैतु।

---

(ङ) एक एव खगो मानी वने वसति चातकः।
पिपासितो वा म्रियते याचते वा पुरन्दरम्॥

Question 1.
चातकः कीदृशः खगः वर्तते?

Answer

Answer: मानी

---

Question 2.
कः वने वसति?

Answer

Answer: चातक:

---

Question 3.
कीदृशः चातकः म्रियते?

Answer

Answer: पिपासितः चातक: म्रियते।।

---

Question 4.
‘मानी’ इति विशेषणस्य कः विशेष्य श्लोके आगतोऽस्ति?

Answer

Answer: खगः

---

Question 5.
श्लोके ‘म्रियते’ इत्यस्य क्रियापदस्य कर्तृपदं किम्?

Answer

Answer: चातकः

---

Question 6.
अत्र श्लोके ‘नश्यति’ इत्यस्य कः पर्यायः आगतः?

Answer

Answer: म्रियते

---

(च) आश्वास्य पर्वतकुलं तपनोष्णतप्त
मुद्दामदावविधुराणि च काननानि।
नानानदीनदशतानि च पूरयित्वा,
रिक्तोऽसि यज्जलद! सैव तवोत्तमा श्रीः॥

Question 1.
श्लोके ‘सा’ पदं कस्मै आगतम्?
(क) श्रियै
(ख) उत्तमायै
(ग) जलदाय
(घ) काननेभ्यः

Answer

Answer: (क) श्रियै

---

Question 2.
अत्र श्लोके ‘पर्वतकुलम्’ इत्यस्य विशेष्यस्य विशेषणपदं किम्?
(क) तप्तम्
(ख) उष्णम्
(ग) तपनोष्णतप्तम्
(घ) तपनम्

Answer

Answer: (ग) तपनोष्णतप्तम्

---

Question 3.
‘असि तव सा एव।’ अत्र ‘तव’ पदं कं प्रति सङ्केतयति?
(क) जलदम्
(ख) श्रियम्
(ग) पर्वतकुलम्
(घ) काननम्

Answer

Answer: (क) जलदम्

---

Question 4.
अस्मिन् श्लोके कं संबोधनं कृतम्?

Answer

Answer: जलदम्

---

Question 5.
जलदः कीदृशं पर्वतकुलम् आश्वासयति?

Answer

Answer: तपनोष्णतप्तम्।

---

Question 6.
जलदः कानि पूरयित्वा स्वयं रिक्तो भवति?

Answer

Answer: जलद: नानानदीनदशतानि पूरयित्वा स्वयं रिक्तो भवति।

---

(छ) रे रे चातक! सावधानमनसा मित्र क्षणं श्रूयता
मम्भोदा बहवो हि सन्ति गगने सर्वेऽपि नैतादृशाः।
केचिद् वृष्टिभिरार्द्रयन्ति वसुधां गर्जन्ति केचिद् वृथा,
यं यं पश्यसि तस्य तस्य पुरतो मा ब्रूहि दीनं वचः॥

Question 1.
अस्मिन् श्लोके कविः कं सम्बोधयति?

Answer

Answer: चातकम्

---

Question 2.
के वृष्टिभिः वसुधाम् आर्द्रयन्ति?

Answer

Answer: अम्भोदाः

---

Question 3.
गगने हि बहवः के सन्ति?

Answer

Answer: गगने हि बहवः अम्भोदाः सन्ति।

---

Question 4.
‘त्वं दीनं वचः मा ब्रूहि’। अत्र क्रियापदं किम्?

Answer

Answer: ब्रूहि

---

Question 5.
‘बहव अम्भोदाः’ अनयोः पदयोः विशेषणपदं किम्?

Answer

Answer: बहवः

---

Question 6.
श्लोके ‘समक्षम्’ इत्यस्य पदस्य कः पर्यायः आगतोऽस्ति?

Answer

Answer: पुरतः

---

अधोलिखितानां श्लोकानाम् अन्वयं मञ्जूषायाः उचितैः पदैः सम्पूर्य लिखत

(क) एकेन राजहंसेन या शोभा सरसो भवेत्।
न सा बकसहस्त्रेण परितस्तीरवासिना॥

अन्वयः-एकेन (i) ……………… सरस: या (ii) …………….. भवेत्। परतिः (iii) …………….. बकसहस्रेण (iv) ………………….. (शोभा) न (भवति)।।
मञ्जूषा- शोभा, सा, राजहंसेन, तीरवासिना|

Answer

Answer:
(i) राजहंसेन
(ii) शोभा
(iii) तीरवासिना
(iv) सा

---

(ख) भुक्ता मृणालपटली भवता निपीता
न्यम्बूनि यत्र नलिनानि निषेवितानि।
रे राहजंस! वद तस्य सरोवरस्य,
कृत्येन केन भवितासि कृतोपकार॥

अन्वयः- (रे राजहंस!) यत्र भवता (i) ………………. भुक्ता, अम्बूनि निपीतानि (ii) ………….. निषेवितानि। रे राजहंस! तस्य (iii) …………………….. (भवतः) केन कृत्येन (iv) …………………. भविता असि, वद।
मञ्जूषा- सरोवरस्य, मृणालपटली, कृतोपकारः, नलिनानि

Answer

Answer:
(i) मृणालपटली
(ii) नलिनानि
(iii) सरोवरस्य
(iv) कृतोपकारः

---

(ग) तोयैरल्पैरपि करुणया भीमभानौ निदाघे,
मालाकार! व्यरचि भवता या तरोरस्य पुष्टिः।
सा किं शक्या जनयितुमिह प्रावृषेण्येन वारां,
धारासारानपि विकिरता विश्वतो वारिदेन॥

अन्वयः-हे मालाकार! (i) ………………… निदाघे अल्पैः तोयैः अपि भवता (ii) …………… अस्य तरोः या पुष्टिः व्यरचि। वाराम् (iii) ………………… विश्वतः धारासारान् अपि विकिरता (iv) ………… इह जनयितुम् सा किं शक्या?
मञ्जूषा- वारिदेन, करुणया, भीमभानौ, प्रावृषेण्येन

Answer

Answer:
(i) भीमभानौ
(ii) करुणया
(iii) प्रावृषेण्येन
(iv) वारिदेन

---

(घ) आपेदिरेऽम्बरपथं परितः पतङ्गाः,
भृङ्गा रसालमुकुलानि समाश्रयन्ते।
सङ्कोचमञ्चति सरस्त्वयि दीनदीनो,
मीनो नु हन्त कतमां गतिमभ्युपैतु॥

अन्वयः- पतङ्गाः परतिः (i) ……………….. आपेदिरे, (ii) ………………. रसालमुकुलानि सामश्रयन्ते। सरः (iii) …………….. सङ्कोचम् अञ्चति, हन्तः (iv) …………. मीनः नु कतमां गतिम् अभ्युपैतु।
मञ्जूषा- अम्बरपथम्, दीनदीनः, भृङ्गाः, त्वयि

Answer

Answer:
(i) अम्बरपथम्
(ii) भृङ्गाः।
(iii) त्वयि
(iv) दीनदीनः

---

(ङ) एक एव खगो मानी वने वसति चातकः।
पिपासितो वा म्रियते याचते वा पुरन्दरम्॥

अन्वयः एकः एव (i) ……………. खगः चातकः (ii) ……………….. वसति। वा (iii) ………………. म्रियते (iv) ……………. याचते वा।
मञ्जूषा- वने, पिपासितः, मानी, पुरन्दरम्

Answer

Answer:
(i) मानी
(ii) वने
(iii) पिपासितः
(iv) पुरन्दरम्

---

(च) आश्वास्य पर्वतकुलं तपनोष्णतप्त
मुद्दामदावविधुराणि च काननानि।
नानानदीनदशतानि च पूरयित्वा,
रिक्तोऽसि यज्जलद! सैव तवोत्तमा श्रीः॥

अन्वयः- (i) ……………. पर्वतकुलम् आश्वास्य उद्दामदावविधुराणि (ii) ……………. नानानदीनदशतानि (iii) ……………. च, हे जलद! यत् रिक्त असि तव सा एव (iv) ……………… (अस्ति)।
मञ्जूषा- काननानि, तपनोष्णतप्तम्, उत्तमा, पूरयित्वा

Answer

Answer:
(i) तपनोष्णतप्तम्
(ii) काननानि
(iii) पूरयित्वा
(iv) उत्तमा

---

(छ) रे रे चातक! सावधानमनसा मित्र क्षणं श्रूयता
मम्भोदा बहवो हि सन्ति गगने सर्वेऽपि नैतादृशाः।
केचिद् वृष्टिभिरार्द्रयन्ति वसुधां गर्जन्ति केचिद् वृथा,
यं यं पश्यसि तस्य तस्य पुरतो मा ब्रूहि दीनं वचः॥

अन्वयः-रे रे मित्र चातक! (i) ……………..
क्षणं श्रूयताम् गगने हि बहवः (ii) …………. सन्ति, सर्वे अपि एतादृशाः न (सन्ति)। केचिद् (iii) …………………. वृष्टिभिः आर्द्रयन्ति, केचित् (च) वृथा गर्जन्ति, यं यम् पश्यसि तस्य तस्य
(iv) ………….. दीनं वचः मा ब्रूहि।।
मञ्जूषा- पुरतः, अम्भोदाः, सावधानमनसा, वसुधां

Answer

Answer:
(i) सावधानमनसा
(ii) अम्भोदाः
(iii) वसुधां
(iv) पुरतः

---

निम्नलिखितानि श्लोकानि पठित्वा मञ्जूषायाः सहायतया तेषां भावपूर्तिं कृत्वा लिखत

(क) एकेन राजहंसेन या शोभा सरसो भवेत्।
न सा बकसहस्रेण परितस्तीरवासिना॥

भावार्थ:-अस्य भावोऽस्ति यत् सरसः या (i) ……………….. एकेन राजहंसेन भवति सा एव शोभा तस्य तीरे वसता (ii) ……………… अपि न भविष्यति तथैव एकेनापि (iii) ……………….. समाजस्य देशस्य वा या शोभा भवति सा तु (iv) ……………. अपि भवितुं कदापि न शक्नोति।
मञ्जूषा- मूर्खसहस्रेण, शोभा, बकसहस्रेण, सज्जनेन (विदुषा)

Answer

Answer:
(i) शोभा
(ii) बकसहस्रेण
(iii) सज्जनेन (विदुषा)
(iv) मूर्खसहस्रेण

---

(ख) भुक्ता मृणालपटली भवता निपीता
न्यम्बूनि यत्र नलिनानि निषेवितानि।
रे राहजंस! वद तस्य सरोवरस्य,
कृत्येन केन भवितासि कृतोपकारः॥

भावार्थ:- अस्य भावोऽस्ति यत् हे राजहंस! भवता यत्र कमलनालानां समूहं खादितम् (i) ……………. च पीतानि एवं कमलानि अपि सेवितानि। त्वमेव वद तस्य (ii) ………….. केन प्रकारेण प्रत्युकारं करिष्यसि अर्थात् स्व जन्मनः देशस्य जातेः, धर्मस्य (iii) …………….. च केन रूपेण ऋणम् अवतारयिष्यसि अतः एतेषां सर्वेषां (iv) ………………. कुरु।
मञ्जूषा- सम्मान, जलानि, सरोवरस्य, संस्कृतेः

Answer

Answer:
(i) जलानि
(ii) सरोवरस्य
(iii) संस्कृतेः
(iv) सम्मानं

---

(ग) तोयैरल्पैरपि करुणया भीमभानौ निदाघे,
मालाकार! व्यरचि भवता या तरोरस्य पुष्टिः।
सा किं शक्या जनयितुमिह प्रावृषेण्येन वारां,
धारासारानपि विकिरता विश्वतो वारिदेन॥

भावार्थ:-अर्थात् हे मालाकार! त्वम् भीषणतया ग्रीष्मौ (i) ………………. तपति सति अल्पेन जलेन या सेवा भवता अस्य (ii) ………………. पोषणार्थं कृता किं सा एव सेवा (iii) ………………..”परितः धारासु प्रवाहतै जलैः वारिदेन अपि कर्तुं सक्षमेन भूयते? अर्थात् मानवजीवनं केवलं सुखैरेव न प्रवर्धते तदर्धं दुःखमपि तथैव अनिवार्यं वर्तते यथा सुखम् अस्ति। सुखदुःखम् तु मानवजीवनस्य द्वौ (iv) …………… इव वर्तते?
मञ्जूषा- वृक्षस्य, स्कन्धौ, भानौ, वर्षाकाले

Answer

Answer:
(i) भानौ
(ii) वृक्षस्य
(iii) वर्षाकाले
(iv) स्कन्धौ

---

आपेदिरेऽम्बरपथं परितः पतङ्गाः,
भृङ्गा रसालमुकुलानि समाश्रयन्ते।
सङ्कोचमञ्चति सरस्त्वयि दीनदीनो,
मीनो नु हन्त कतमा गतिमभ्युपैतु॥

भावार्थ:- खगा: ग्रीष्मौ सर्वतः आकाशमार्ग (i) ………… भ्रमराः अपि आम्र मञ्जरी: आश्रिताः अभवन्। अतः सरोवरे (ii) ………….. भवति सति मत्स्याः निराश्रिताः भूत्वा कुत्र (iii) ……………… .ग्रहीष्यन्ति अर्थात् कुत्रापिन। मत्स्याः स्वाश्रयस्य सरोवरस्य दुर्दिने आगते अपि ते (iv) …………… कदापि न त्यक्ष्यन्ति। एतदेव सन्मित्रस्य लक्षणं वर्तते।
मञ्जूषा- प्राप्नुवन्ति, तम्, निर्जले, आश्रयम्

Answer

Answer:
(i) प्राप्नुवन्ति
(ii) निर्जले
(iii) आश्रयम्
(iv) तम्

---

(ङ) एक एव खगो मानी वने वसति चातकः।
पिपासितो वा म्रियते याचते वा पुरन्दरम्॥

भावार्थ:- स्वाभिमानी खगः (i) ……………… वने उषित्वा (ii) ……………… एव मृत्युम् आ. प्नोति अथवा मेघं स्वात्मने वर्षायाः जलं याचते। सः कदापि (iii) ……………….. जलं न पिबति। एवमेव स्वाभिमानी जनोऽपि स्व सम्मानेन मर्यादितेन जीवनेन सह एव जीवनं याषयन्ति ते कदापि स्वजीवनाय (iv) ………………………. मर्यादाञ्च न त्यजन्ति। अनेन गुणेनैव ते अमराः भवन्ति।
मञ्जूषा- आत्मसम्मानं, धरायाः, चातकः, पिपासितः

Answer

Answer:
(i) चातक:
(ii) पिपासितः
(iii) धरायाः
(iv) आत्मसम्मानं

---

(च) आश्वास्य पर्वतकुलं तपनोष्णतप्त
मुद्दामदावविधुराणि च काननानि।
नानानदीनदशतानि च पूरयित्वा,
रिक्तोऽसि यज्जलद! सैव तवोत्तमा श्रीः॥

भावार्थ:- सूर्यस्य प्रकाशेन संतप्तं (i) ……………… तृप्तं कृत्वा, उच्चैः वृक्षैः रहितानि वनानि च तृप्तानि कृत्वा नाना नदीः शतानि (ii) …………….. पूरयित्वा अपि यदि जलदः रिक्तोऽवर्तन एन्ततु तस्य उदारता (iii) ……………….. वा भवति। एवमेव सज्जनाः अपि महादानीनाः इव सर्वस्वं दानं कृत्वा (iv) …………….. भवन्ति। इयमेव तेषां शोभा वर्तते।
मञ्जूषा- शोभा, पर्वतसमूह, अतृप्ताः, नदान्।

Answer

Answer:
(i) पर्वतसमूह
(ii) नदान्
(iii) शोभा
(iv) अतृप्ताः

---

(छ) रे रे चातक! सावधानमनसा मित्र क्षणं श्रूयता
‘मम्भोदा बहवो हि सन्ति गगने सर्वेऽपि नैतादृशाः।
केचिद् वृष्टिभिरार्द्रयन्ति वसुधां गर्जन्ति केचिद् वृथा,
यं यं पश्यसि तस्य तस्य पुरतो मा ब्रूहि दीनं वचः।।

भावार्थ:- अस्य भावोऽस्ति यत् हे मित्र चातक! सावधानं भूत्वा मम वचांसि (i) ………………… अवधीर्यताम् यतः गगने अनेके बद्दलाः सन्ति परन्तु तेषु सर्वे स्व (ii) ………………. धरां न तर्पयन्ति अपितु केचिदेव वर्षन्ति केचित्त वृथा एव गर्जन्ति। अतः यं यं बद्दलं त्वं पश्यसि तस्य-तस्य (सर्वस्य) अग्रे स्वदीनं वचः मा (iii) …………….. एवमेव संसारेऽपि अनेके जनाः सन्ति ते सर्वे स्वमित्राणां सहाय्यं न कुर्वन्ति अतः (iv) …………….. अग्रे स्वदुःखानि प्रकटानि न कुर्युः अनेन आत्मसम्मान समाप्यते जर्गात हास्यं च भवति।
मञ्जूषा- ब्रूहि, सर्वेषाम्, श्रुत्वा, वर्षाभिः

Answer

Answer:
(i) श्रुत्वा
(ii) वर्षाभिः
(iii) ब्रूहि
(iv) सर्वेषाम्

---

रेखाकितानां पदानां स्थाने प्रश्नवाचकं पदं लिखत

(क) परं धरायाः जलं न पिबति।
(ख) सः चातकः पुरन्दरं जलं याचते।
(ग) तपनोष्णतप्तम् पर्वतकुलम आश्वास्य।
(घ) जलदः रिक्तः भवति।
(ङ) उद्दामदावविधुराणि काननानि च आश्वास्यपि जलदः रिक्तः भवति।
(च) सा एव तस्य जलदस्य उत्तमा श्रीः वर्तते।
(छ) चातक! सावधानमनसा क्षणं श्रूयताम्।
(ज) गगने बहवः अम्भोदाः सन्ति।
(झ) परं सर्वेऽपि एतादृशाः नसन्ति।
(ञ) केचिद् वृष्टिभिः वसुधाम् आद्रियन्ते।
(ट) केचिद् वृथा गर्जन्ति।
(ठ) त्वं यं यं पश्यसि।
(ड) तस्य तस्य पुस्तः दीनं वचः मा ब्रूहि।
(ढ) भवता अस्य तरोः या पुष्टिः कृता।
(ण) भृङ्गाः रसालस्य मुकुलानि समाश्रयन्ते।

Answer

Answer:
(क) कस्याः
(ख) कम्
(ग) कम्
(घ) कीदृशः
(ङ) कः
(च) का
(छ) कथम् केन
(ज) कति
(झ) के
(ञ) काभिः
(ट) कथम्
(ठ) कः
(ड) किम्
(ढ) कस्य
(ण) कस्य

---

निम्न वाक्येषु रेखाकितानां पदानां पर्यायं लिखत

Question 1.
एकेन राजहंसेन या शोभा सरसः भवेत्।
(i) नद्याः
(ii) सागरस्य
(iii) तडागस्य
(iv) कूपस्य

Answer

Answer: (iii) तडागस्य

---

Question 2.
भवता मृणालपटली भुकता।
(i) कमलस्य
(ii) फलस्य
(iii) पुष्पस्य
(iv) पादपय

Answer

Answer: (i) कमलस्य

---

Question 3.
निपीतानि अम्बूनि भवता।
(i) जलम्
(ii) जलानि
(iii) रसानि
(iv) फलानि

Answer

Answer: (ii) जलानि

---

Question 4.
भवता या अस्य तरोः पुष्टिः व्यरचि।
(i) बीजस्य
(ii) पादपस्य।
(iii) वृक्षस्य
(iv) छायायाः

Answer

Answer: (iii) वृक्षस्य

---

Question 5.
धारासारानपि विकिरता विश्वतो वारिदेन।
(i) देहेन
(ii) वृक्षण
(iii) जलेन
(iv) मेघेन

Answer

Answer: (iv) मेघेन

---

Question 6.
पतङ्गा परितः अम्बरपथम् आपेदिरे।
(i) जनाः
(ii) खगाः
(iii) पशवः
(iv) कीटाः

Answer

Answer: (ii) खगाः

---

Question 7.
भृङ्गा रसालमुकुलानि समाश्रयन्ते।
(i) खगाः
(ii) जनाः
(iii) पशवः
(iv) भ्रमराः

Answer

Answer: (iv) भ्रमराः

---

Question 8.
सङ्कोचमञ्चति सरस्त्वयि दीनदीनो।
(i) आश्रितः
(ii) निराश्रितः
(iii) आश्रयः
(iv) निराश्रयः

Answer

Answer: (ii) निराश्रितः

---

Question 9.
एकः एव खगः मानी वने वसति चातकः।
(i) मानयुक्तः
(ii) सम्मानम्
(iii) अभिमानी
(iv) प्रमाणी

Answer

Answer: (i) मानयुक्तः

---

Question 10.
रिक्तोऽसि यज्जलद! सैव तवोत्तमा श्रीः।
(i) मानम्
(ii) स्वाभिमानम्
(iii) शोभा
(iv) अभिमानम्

Answer

Answer: (iii) शोभा

---

निम्नपदानां विपर्ययपदानि लिखत

पदानि – विपर्ययाः
(क) मध्यवासिना – अम्बरमथम्
(ख) भुक्ता – मानी
(ग) तरोः – करुणया
(घ) धरापथम् – दीनदीनः
(ङ) तृप्तः – काननानि
(च) धरायाम् – तीरवासिना
(छ) निर्दयतया – सङ्कोचम्
(ज) जीवति (जायते) – सरः
(झ) पशवः – गगने
(ञ) अपमानम् – पीता
(ट) आश्रयः – पिपासितः
(ठ) अभिमानी – श्री.
(ड) नगराणि – पादयस्य
(ढ) सागरः – म्रियते
(ण) विस्तारम् – पतङ्गाः

Answer

Answer:
पदानि – विपर्ययाः
(क) मध्यवासिना – तीरवासिना
(ख) भुक्ता – पीता
(ग) तरोः – पादयस्य
(घ) धरापथम् – अम्बरपथम्
(ङ) तृप्तः – पिपासितः
(च) धरायाम् – गगने
(छ) निर्दयतया – करुणया
(ज) जीवति (जायते) – म्रियते
(झ) पशवः – पतङ्गाः
(ञ) अपमानम् – श्री.
(ट) आश्रयः – दीनदीनः
(ठ) अभिमानी – मानी
(ड) नगराणि – काननानि
(ढ) सागरः – सरः
(ण) विस्तारम् – सङ्कोचम्

---

We hope the given NCERT MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Chapter 12 अनयोक्त्यः with Answers Pdf free download will help you. If you have any queries regarding CBSE Class 10 Sanskrit अनयोक्त्यः सुह्रद् MCQs Multiple Choice Questions with Answers, drop a comment below and we will get back to you soon.